Odmiany wegetarianizmu 

• Laktoowowegetarianizm (owolaktarianizm) – najbardziej rozpowszechniona odmiana wegetarianizmu. Polega na rezygnacji z potraw mięsnych. Do jadłospisu dopuszczone są natomiast produkty pochodzenia zwierzęcego: nabiał, jajka, miód.
• Laktowegetarianizm – popularna odmiana wegetarianizmu, polegająca na wyłączeniu z jadłospisu jajek. Laktowegetarianie dopuszczają jednak spożywanie mleka i jego przetworów.
• Owowegetarianizm – dieta, która z produktów zwierzęcych dopuszcza jedynie spożywanie jajek.
• Weganizm – polega na rezygnacji ze spożywania wszelkich pokarmów wytwarzanych przez zwierzęta. Poza mięsem wyłączane są więc z jadłospisu mleko, sery, jaja oraz miód.
• Witarianizm – dieta polegająca na spożywaniu wyłącznie świeżych warzyw i owoców. Odrzuca jakiekolwiek potrawy gotowane. Witarianie rezygnują również z wszelkich napojów typu kawa, herbata.
• Frutarianizm (lub fruktarianizm, fruitarianizm, fruktorianizm) – najbardziej zaostrzona forma wegetarianizmu. Oprócz mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, fruktarianie nie jedzą żadnych owoców i warzyw, które musieliby zerwać. Ich pokarmem są owoce, które same spadną z drzewa.

Za rodzaje wegetarianizmu niesłusznie uważa się diety będące etapem pomiędzy jedzeniem potraw mięsnych, a wegetarianizmem. Są to semiwegetarianizm (i jego rodzaje jak pollowegetarianizm oraz ichtiwegetarianizm zwany też pescowegetarianizmem).

Wielu wegetarian rezygnuje z wyrobów futrzanych czy skórzanych. Ponadto niektórzy weganie uważają miód za produkt pochodzenia zwierzęcego, i w związku z tym go nie jedzą, jednak jest to sprawa indywidualnych przekonań.

Czasami wegetarianizm jest łączony z witarianizmem – dietą polegającą na jedzeniu wyłącznie surowych pokarmów (ew. podgrzanych do maksymalnej temperatury 41°C).

W 1847 roku, w czasie pierwszego spotkania Społeczeństwa Wegetarian w Anglii, ustalono, że wegetarianin to osoba, która odmawia jedzenia jakiegokolwiek rodzaju mięsa. Wcześniej wegetarianie byli często nazywani pitagorejczykami, ponieważ ci także ponoć nie spożywali mięsa.

Motywacja 

Etyka 

Wegetarianie uważają, że zwierzęta cierpią i powinny być lepiej traktowane. Sprzeciwiają się oni brutalnemu zabijaniu zwierząt na farmach i nadmiernej produkcji mięsa. Wielu z nich wierzy, że nie powinni spożywać mięsa dla dobra wszystkich żywych stworzeń. Dlatego rezygnują z diety mięsnej.

Niektórzy z etycznych wegetarian porównują zwierzęta do ludzi – zwierzę nie chce zginąć, jednak nie ma żadnego wyboru i zostaje siłą zaciągnięte do rzeźni. Wszystkie inne zwierzęta, jego przyjaciele i rodzina będą cierpieć po jego stracie. Samo zwierzę ma także pragnienia na przyszłość i ma prawo cieszyć się z życia, nie powinno cierpieć i być zabite tylko po to, aby wyżywić człowieka, gdy istnieją dla niego lepsze metody pożywienia.

Dla niektórych wegetarianizm jest także stylem życia opierającym się na ścisłych regułach etycznych nieszkodzenia innym istotom żywym, ściśle powiązanym z szeroko rozumianą ekologią.

Wielu wegan nie je jaj i nabiału z przekonania, że przy przemysłowym charakterze ich produkcji zwierzęta cierpią nie inaczej niż przy zabijaniu.

Religia 

Zdecydowana większość religii wypowiada się na temat zabijania zwierząt, a niektóre wręcz zakazują tego, ponieważ zwierzęta mają takie same prawa jak ludzie. Jest to m.in. buddyzm, hinduizm, taoizm^{[potrzebne źródło]}, dżinizm, Ruch Rastafari i według niektórych chrześcijaństwo.

Judaizm i chrześcijaństwo 

Chrześcijanie, muzułmanie i żydzi posiadają swoje wyobrażenia idealnego "Ogrodu Eden", gdzie wszystkie żyjące stworzenia pożywiały się jedynie roślinami i nie zabijały innych stworzeń. Wegetarianie sugerują, że jedzenie mięsa przez ludzi jest ich dowodem na to, że są słabi i ulegli złu – przez co Bóg ukarał ich skróceniem długości życia. Ponadto, niektóre przepowiednie biblijne głoszą, że nadejdzie czas, gdy wszystkie stworzenia na świecie będą wegetarianami (Księga Izajasza 11,6-7 – ⁶Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. ⁷Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę.). Księga Powtórzonego Prawa zakazuje jedzenia mięsa niektórych zwierząt. Inne fragmenty Biblii, które popierają wegetarianizm to Dn 8-16, które ewidentnie wykazuje wyższość pożywienia wegetariańskiego nad mięsnym. Werset biblijny wykorzystywany przez przeciwników wegetarianizmu to: (...) wszedł Piotr na dach, aby się pomodlić. (...) Odczuwał głód i chciał coś zjeść. Kiedy przygotowywano mu posiłek, wpadł w zachwycenie. Widzi niebo otwarte i jakiś spuszczający się przedmiot (...). Były w nim wszelkie zwierzęta czworonożne, płazy naziemne i ptaki powietrzne. «Zabijaj, Piotrze i jedz!» – odezwał się do niego głos. «O nie, Panie! Bo nigdy nie jadłem nic skażonego i nieczystego» – odpowiedział Piotr. A głos znowu po raz drugi do niego: «Nie nazywaj nieczystym tego, co Bóg oczyścił». (Dz 10,9-15, tłum. Biblia Tysiąclecia). Jednak chrześcijańscy wegetarianie bronią się, twierdząc, że było to tylko wizja i że Biblia sama mówi, że święty Piotr zinterpretował ją w zupełnie inny sposób, nie mający nic wspólnego z mięsem – że nauka Boża nie jest ograniczona do żadnego narodu czy religii, lecz do wszystkich ludzi. W Starym Testamencie jedzenie mięsa było wręcz nakazane podczas Paschy (Wj 12,1-13). O zwyczajach żywieniowych samego Jezusa wiadomo niewiele, z całą pewnością aprobował jednak jedzenie ryb (zarówno karmiąc nimi swoich uczniów [Mt 14, Mk 6] jak i cudownie napełniając sieci rybackie [Łk 5,6, J 21,6]). Wegetarianizm był często praktykowany przez gnostyków, takich jak Katarzy, którzy jednak byli grupą synkretyczną, a nie ściśle chrześcijańską. Dziś największym Kościołem promującym dietę bezmięsną jest Kościół Adwentystów Dnia Siódmego.

Prawdopodobnie sfałszowana Ewangelia Świętych Dwunastu sugeruje, że Jezus propagował wegetarianizm.

Hinduizm 

Spożycie mięsa jest wyraźnie zakazane w świętych pismach hinduizmu (np. Mahabharacie czy Manusmryti) i traktowane jako niemoralne, ponieważ jego produkcja powoduje cierpienie zwierząt.

Spora część hinduistów, szczególnie bramini, nie jedzą niczego, co zostało uzyskane poprzez cierpienie zwierząt, czyli mięsa, jaj oraz pochodnych. Mleko krów, bawołów i kóz oraz inne produkty z niego uzyskane jest akceptowane (z wyjątkiem sera zawierającego podpuszczkę), ponieważ mleko jest dawane ludziom bez oporów. Ponadto, skóra krów które zmarły śmiercią naturalną jest akceptowana. Wszyscy praktykujący hinduiści powstrzymują się od spożycia wołowiny.

Islam 

Islam zabrania jedzenia żywności zwanej haram (zaś zezwala halal). Spośród mięs do haram należy wieprzowina, krew oraz padlina.

Buddyzm 

Istnieje wiele płaszczyzn interpretacji buddyjskiego przykazania Ahimsy: Jedni buddyści spożywają mięso (wg zasady spisanej w kanonie palijskim) pod warunkiem, że zwierzę nie zostało zabite po to, żeby mogli je zjeść i jeśli nie widzieli jak jest zabijane. Inni buddyście nie spożywają mięsa powołując się na pełną konsekwencję zasady ahimsy. Zazwyczaj ideał wegetariański częściej postulowany jest w buddyzmie Mahajany, i jedzenie mięsa częściej usprawiedliwiane w buddyzmie Therawady (mnisi tego odłamu nie mogą pogardzić posiłkiem im ofiarowanym, w tym także mięsem). Na przykład, Dalajlama jada mięso^[1], jednak Karnapa XVII Ogjen Trinle Dordże już nie ^[2] zabraniając też jedzenia mięsa mnichom w klasztorach mu podległych.

Wysuwa się tutaj pytanie, czy sam Budda jadł mięso. Buddyści zezwalający na jedzenie mięsa, zazwyczaj twierdzą, że Budda Śakjamuni spożywał mięso, czego dowodem jest zapis, iż zmarł od kawałka ciężkostrawnej wieprzowiny. Jednakże występujące tu słowo, "śukara maddawa", można tłumaczyć na cztery sposoby: 1. delikatny pokarm świni, 2. przysmak świni, 3. delikatną część ciała świni, 4. stratowany przez świnię.

Buddyści nie spożywający mięsa twierdzą, że owy zwrot odnosi się do pewnego gatunku trufli, nie zaś mięsa, gdyż słowo oznaczające mięso to "mamsa", nie "maddawa" – wg nich Budda nie jadł mięsa, a zmarł od ciężkostrawnych grzybów, które były uwielbiane przez świnie. Warto też zaznaczyć, iż rzeźnictwo przez wiele lat było zawodem zabronionym buddystom, tak jak aktorstwo chrześcijanom. [źródło: Kapleau P., Ochraniać wszelkie życie, Warszawa 1998.].

Ruch Rastafari 

Wielu Rasta przestrzega Ital oraz jest weganami lub wegetarianami. Strona informująca o diecie Ital^[3] podaje, że Rasta uważają ciało za świątynię Jah wobec czego należy się o nią troszczyć i odpowiednio dbać. Dieta Ital jest w zasadzie wegetariańską. Rasta nie je ciała zmarłych zwierząt. Dar życia jest darem Jah i tylko jemu przynależy prawo do odebrania go (Jahwe jednak nigdy tak nie twierdził). Dodatki chemiczne, sztuczne i rzeczy które nie są naturą, są unikane. Także z Biblii pochodzi zakaz dodawania soli do potraw. Rasta do potraw dodają wiele ziół, których użycie jest sztuką i częścią ich kultury. Najsilniejsze ze wszystkich ziół, święte zioło Ganja, nie jest jednakże ograniczone tylko do roli dodatku do dań.

Cytaty z Pisma wykorzystywane przez Rasta na potwierdzenie wegetarianizmu:

• "Lepszy jest pokarm z jarzyny, gdzie jest miłość, niżeli z karmnego wołu, gdzie jest nienawiść." (Przyp. 15:17, Biblia Gdańska). W Biblii Tysiąclecia brzmi on: „Lepsze jest trochę jarzyn z miłością, niż tłusty wół z nienawiścią.” W istocie nie zawiera on jednak potępienia mięsa – implicite jest tu ono wręcz uznane za pokarm lepszy.
• „...będziesz pożywał ziela polnego.” (1 Moj. 3:18, BG).
• „Sprawiasz, że rośnie trawa dla bydła i rośliny na użytek człowieka” (Psalm 104). Por. jednak Rdz 9,3: „Wszystko, co się porusza i żyje, jest przeznaczone dla was na pokarm, tak jak rośliny zielone, daję wam wszystko”.

Zdrowie 

Treść tej sekcji może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia. Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż ją poprawić.

Większość naukowych autorytetów w sprawach żywieniowych (m.in. American Dietic Associaton, Physicians Committee for Responsible Medicine, National Health Service") zgodnie twierdzi, że przemyślana i dobrze zrównoważona dieta wegetariańska jest jedną z najzdrowszych diet stosowanych przez ludzi. Potwierdzają to liczne statystyki i badania epidemiologiczne prowadzone na dużą skalę w USA i w Wielkiej Brytanii. Wegetarianie jako grupa, w porównaniu z resztą populacji na tym samym terenie, zazwyczaj wykazuje niższą, średnią masę ciała, niższy poziom cholesterolu we krwi, niższe ciśnienie krwi, znacznie mniej przypadków zawału serca, nadciśnienia, cukrzycy, kilkunastu rodzajów nowotworów, osteoporozy i miażdżycy.

Niedobór białek oraz aminokwasów wśród wegetarian stosujących zrównoważoną dietę nie został nigdy wiarygodnie dowiedziony. Głównym źródłem białka w diecie wegetariańskiej, w zależności od odmiany diety, mogą być jaja, mleko i jego przetwory lub rośliny wysokobiałkowe, takie jak np. rośliny strączkowe czy kasze^{[potrzebne źródło]}.

Stwierdzono, że w pewnych okresach życia, przy niewłaściwie skomponowanej diecie wegańskiej mogą występować niedobory witaminy B₁₂ (głównie u osób starszych), witaminy D (u dzieci i młodzieży), żelaza i cynku. Niedoborów można stosunkowo łatwo uniknąć modyfikując odpowiednio swoją dietę w tych okresach życia poprzez włączenie do posiłków produktów wegetariańskich bogatszych w te witaminy i minerały. W uzasadnionych medycznie przypadkach można również uzupełniać niedobory sztucznie, poprzez regularne spożywanie odpowiednich suplementów stosując się do zalecanego dawkowania.

Składniki odżywcze w diecie wegetariańskiej 

Dawniej istniał pogląd, iż witaminę B12 można znaleźć w kiszonkach, tofu, pożywkach drożdżowych, miodzie i glonach. Wszystkie te informacje okazały się nieprawdziwe, natomiast informacja o wit. B12 w glonach okazała się szczególnie niebezpieczna. Glony zawierają nieprzyswajalne dla człowieka analogii witaminy B12 i upośledzają jej wchłanianie, co utrudnia późniejszą suplementację. Przy jednoczesnym zażywaniu suplementów (bądź żywności wzbogacanej w witaminę B12, której jest dużo na polskim rynku) i spożywaniu alg, nie powinno być problemu. Informacja podająca fałszywe źródła witaminy B12 jest o tyle niebezpieczne, że może doprowadzić do poważnych chorób układu nerwowego. Wegetarianie przy odpowiednio zbilansowanej diecie nie powinni mieć problemu z witaminą B12, natomiast weganie muszą spożywać w odpowiednich ilościach żywność wzbogacaną w B12, bądź suplementować tę witaminę (co nie jest w Polsce ani drogie, ani szczególnie uciążliwe).

Głód na świecie 

Motywacją dla której niektórzy przechodzą na wegetarianizm, jest możliwość, ich zdaniem, zmniejszenie głodu na świecie. Uważają , że produkcja mięsa zużywa duże zasoby pasz, w tym pasz roślinnych. Zmniejsza to, ich zdaniem, ilość produktów roślinnych przeznaczonych jako żywność dla ludzi i ogranicza możliwość dostarczania jej biedniejszym regionom, np.: Afryce.^{[potrzebne źródło]}

Inne powody 

Niektórzy ludzie uważają mięso za nieapetyczne i brzydzą się jego jedzeniem.

Inni zostali wychowani przez wegetarian i są przyzwyczajeni do takiego stylu życia. Jeszcze inni zostają wegetarianami ze względu na swojego partnera życiowego, członka rodziny albo przyjaciela.

Jeszcze inni uznają mięso za pokarm nienaturalny dla ludzi. Jako wzór wymieniają gatunki małp. Naukowcy nie do końca to potwierdzają, bo wiele małp na wolności zbiera małże i inne drobne zwierzęta, a najbliższe człowiekowi szympansy czasem aktywnie polują.

Istnieją także regiony, które zamieszkuje wielu wegetarian z ekonomicznego przymusu (m.in. wioski w biednych terenach Ameryki Południowej, Afryki i Azji), gdzie nie stać ich na mięso.

Badania naukowców z uniwersytetu w Southampton wykazały, że inteligentniejsze dzieci częściej decydują się na wegetarianizm w wieku dorosłym^{[potrzebne źródło]}.

Wegetarianizm w świecie współczesnym 

Wegetarianizm to bezmięsny sposób odżywiania się pokarmami roślinnymi i nabiałowymi (w tym również jajami). Łacińskie słowo "vegetare" znaczy rosnąć, kwitnąć, rozwijać się; "vegetator" to ten, który daje życie, a "vegetamen" – siła życiodajna". Każdy kto po raz pierwszy spotyka się z tą nazwą, najczęściej wychwytuje z niej tylko akcent negatywny, tzn., że wegetarianizm polega po prostu na niejadaniu mięsa i na tym koniec. Zaprzestanie jadania mięsa stanowi dopiero pierwszy krok wiodący w sferę różnorodnych spraw i problemów, zarówno zdrowotnych i żywieniowych, jak też moralnych, ekonomicznych, filozoficznych i wielu innych. Chociaż wegetarianizm znany jest od tysięcy lat, to dotychczas był traktowany jako ciekawostka i teoretyczny postulat, realizowany rzadko i przez nielicznych, mimo iż wegetarianami było wielu najwybitniejszych myślicieli, pisarzy, uczonych, filozofów. Należeli do nich m.in.: Sokrates, Platon, Pitagoras, Hipokrates, Plutarch, Leonardo da Vinci, Izaak Newton, Wolter, Lew Tołstoj, Bernard Shaw, Mahatma Gandhi i wielu innych. Wśród podstawowych motywów, jakimi kieruje się współczesny ruch wegetariański, dominują motywy etyczne, zdrowotne, ekonomiczne, ekologiczne i humanitarne. Wegetarianie uważają hodowanie zwierząt na rzeź za okrutne i nieludzkie, zaś walkę z tym i promowanie diety bezmięsnej – za swój moralny obowiązek. Jednocześnie, twierdzą, że człowiek jest jedną z wielu form życia na naszej planecie i nie powinien wykorzystywać swojej dominującej pozycji do zabijania i zjadania innych istot. Zwracają też uwagę, że jedzenie mięsa może być źródłem wielu nowych, nieznanych dotąd zagrożeń: zdrowotnych, ekologicznych i ekonomicznych, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. Motywy ekonomiczne wegetarianizmu wiążą się ze stwierdzeniem faktu, że gospodarka żywieniowa świata zdominowana jest przez potrzeby paszowe. Od 80 do 90% światowej produkcji zboża i roślin strączkowych przeznacza się na paszę dla trzody, której mięsem żywi się około 30% ludności świata. Skażenie środowiska na skutek masowej produkcji zwierzęcej jest nie mniejsze niż zatrucie odpadami przemysłowymi^{[potrzebne źródło]}. Jako ruch społeczny wegetarianizm rozwija się obecnie w bardzo wielu krajach. Z potrzebami klientów – wegetarian liczy się przemysł spożywczy produkując dla nich m.in. potrawy bezmięsne, jak np. dania z soi (kotlety, pasztety i inne) w różnych wersjach smakowych. Współczesny wegetarianizm jest wyborem stylu życia, u podstawy którego leżą przede wszystkim względy humanitarne, intelektualne, zdrowotne, ekologiczne, a także ekonomiczne w skali makro, czyli całej naszej planety.

Wegetarianizm w Polsce 

W Polsce wegetarianizm jest propagowany np. przez stowarzyszenie Empatia i fundację Viva!. Organizują oni różne happeningi, spotkania i demonstracje przeciwko takim firmom jak KFC, McDonald's Corporation czy różnym sklepom sprzedającym futra. Co roku wiele miast przyłącza się do Ogólnopolskiego Tygodnia Wegetarianizmu, który odbywa się w ostatnim tygodniu maja. Ponadto, 1 października ma miejsce Międzynarodowy Dzień Wegetarianizmu, a 11 stycznia swój dzień obchodzą wegetarianie. Od 2003 roku obchodzony jest Dzień Ryby, który ma miejsce 20 grudnia i propaguje wegetariańskie święta Bożego Narodzenia w Polsce. Od 1994 roku ukazuje się w kioskach ogólnodostępny miesięcznik Wegetariański Świat.

Przypisy