حماس
| حرکة المقاومة الاسلامیة جنبش مقاومت اسلامی فلسطین حماس |
|
|---|---|
 |
|
پرچم |
|
| رهبر | خالد مشعل اسماعیل هنیه |
| تاسیس | ۱۹۸۷ |
| دفتر | شهر غزه |
| محل فعالیت | غزه کرانه باختری رود اردن |
| ایدئولوژی سیاسی | ناسیونالیسم فلسطینی اسلام‌گرایی، ناسیونالیسم مذهبی[۱][۲] بنیادگرایی اسلامی[۳] اسلام سنی[۴] |
| دین | اسلام (سنی حنفی) |
| ملیت |  فلسطینی |
| وبگاه | عربی انگلیسی شبکه تلویزیونی الاقصی |
حرکت مقاومت اسلامی با نام اختصاری حماس یک سازمان اسلام‌گرای[۵] سیاسی-نظامی فلسطینی است. این سازمان در سال ۱۹۸۷ به رهبری عبدالعزیز رنتیسی و شیخ احمد یاسین به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین تاسیس شده و هدف خود را «آزادی تمامی خاک فلسطین» اعلام کرده‌است.
حماس اگرچه پیمان‌های اسلو را قبول ندارد اما با حکومت خودگردان فلسطین همکاری کرده، وارد مهمترین نهادهای وابسته به آن شده و حتی در سال ۲۰۰۶ با پیروزی در انتخابات شورای قانونگذاری فلسطین به حزب حاکم مجلس قانونگذاری فلسطین تبدیل شدند و اسماعیل هنیه از رهبران حماس به عنوان نخست‌وزیر حکومت خودگردان فلسطین معرفی شد.[۶] اما یک سال بعد در تابستان ۲۰۰۷ در جنگ داخلی فلسطین وارد جنگ مسلحانه با سازمان فتح شدند. حماس در این نبرد غزه پیروز شده و کنترل کامل نوار غزه را به دست گرفت اما در کرانه باختری شکست خورده و فعالیت آن در این منطقه غیرقانونی اعلام شد.[۷]
حماس بارها حملاتی را علیه نظامیان و شهروندان اسرائیلی ترتیب داده‌اند و از تاکتیک‌هایی چون بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات راکتی بهره برده‌اند. آمریکا، اسرائیل،[۸] و کانادا[۹]، حماس را گروهی تروریستی می‌دانند. استرالیا و بریتانیا فقط شاخه نظامی حماس یعنی گردان‌های عزالدین قسام را در فهرست گروه‌های تروریستی خود قرار داده‌اند و فعالیت آنها از سال ۱۹۹۹ در اردن هم غیرقانونی اعلام شد.[۱۰] حملات حماس علیه غیرنظامیان از سوی گروه‌های حقوق بشری همچون دیده‌بان حقوق بشر جنایت علیه بشریت توصیف شده‌است. [۱۱]
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
حماس در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط شیخ احمد یاسین، عبدالعزیز رنتیسی و محمد طه در جریان انتفاضه اول به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین بنیان‌گذاری شد. حماس تاکنون عملیات‌های انتحاری، حملات راکتی و تهاجمات نظامی پرشماری را علیه نظامیان و شهروندان عادی اسرائیل انجام داده‌است. آنها دامنه فعالیت‌های خود را به عملیات‌های نظامی محدود نکرده‌اند و با اجرای برنامه‌های اجتماعی متعدد حضور پررنگی در زندگی مردم نوار غزه و کرانه باختری داشته‌اند[۱۲]. ساخت بیمارستان‌ها، مراکز آموزشی و کتابخانه‌ها به محبوبیت آنان نزد بخش مهمی از فلسطینیان منجر شده‌است.[۱۳]
فهرست سازمان‌های تروریستی[ویرایش]
ایالات متحده آمریکا، اسرائیل،[۱۴] و کانادا،[۱۵] حماس را گروهی تروریستی می‌دانند. استرالیا و بریتانیا فقط شاخه نظامی حماس یعنی گردان‌های عزالدین قسام را در فهرست گروه‌های تروریستی خود قرار داده‌اند. فعالیت آنها از سال ۱۹۹۹ در اردن هم غیرقانونی اعلام شد.[۱۶] هرچند در سال ۲۰۱۲ دیداری بین خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس و ملک عبدالله اردن با وساطت ولیعهد قطر انجام شد اما باز هم دولت اردن اجازه ادامه فعالیت حماس را صادر نکرد.[۱۷]
در دسامبر سال ۲۰۱۴ میلادی، بنا به حکم دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا، نام حماس که تا پیش از این در از فهرست سازمان‌های تروریستی این اتحادیه قرار داشت، از این فهرست حذف شد، با این وجود تحریم‌ها علیه آن لغو نشدند. این دادگاه اعلام کرد که گنجاندن حماس در فهرست سازمان‌های تروریستی با معیارهای اروپا هم‌خوانی نداشته است و در حکم قبلی شواهد و مدارک محکمه‌پسندی ارائه نشده بوده، بلکه تصمیم‌گیری بر اساس منابعی ضعیف‌تر از جمله اطلاعات موجود در اینترنت گرفته‌شده بوده است. با این وجود این حکم برای دولت‌های عضو اتحادیه اروپا الزام‌آور نیست و کشورهایی مانند بریتانیا و آلمان ممکن است این گروه را از فهرست سازمان‌های تروریستی خود خارج نکنند.[۱۸]
فعالیت سیاسی[ویرایش]
حماس یکی از احزاب سیاسی مهم فلسطین است. آنها اگرچه پیمان‌های اسلو را قبول ندارد اما با حکومت خودگردان فلسطین همکاری کرده، وارد مهمترین نهادهای وابسته به آن شده است. آنها معتقدند که حضور در این حکومت خودگردان لزوماً به معنای پذیرش پیمان‌های موجب ایجاد آن نیست. حماس در سال ۲۰۰۶ با پیروزی در انتخابات شورای قانونگذاری فلسطین و کسب ۷۵ کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس به حزب حاکم مجلس قانونگذاری فلسطین تبدیل شدند و اسماعیل هنیه از رهبران حماس به عنوان نخست‌وزیر حکومت خودگردان فلسطین معرفی شد.[۱۹]
موقعیت جدید حماس در رأس حکومت خودگردان این سازمان را به وضعیت تازه‌ای روبرو کرد. این اتفاق باعث شد تااسرائیل، ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، اتحادیه عرب و بسیاری از کشورهای دیگر که عمده بودجهٔ دولت خودگردان را تأمین می‌کنند، ادامه کمکهای خود را به تغییر بندهایی از منشور حماس که در آن خواهان نابودی اسرائیل شده و شناسایی این کشور از سوی این سازمان موکول کردند. حماس این درخواست‌ها را نپذیرفت و سعی کرد منابع مالی مورد نیاز برای اداره دولت را با کمک متحدان سنتی خود تأمین کند.
اختلافات حماس با دیگر گروه‌های فلسطینی به ویژه جنبش فتح شدت گرفته و یک سال بعد در تابستان ۲۰۰۷ به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد. جنگ داخلی فلسطین باعث تجزیه فلسطین به دو منطقه شد. حماس در این نبرد غزه پیروز شده و کنترل کامل نوار غزه را به دست گرفت اما در کرانه باختری شکست خورده و فعالیت آن در این منطقه غیرقانونی اعلام شد.[۲۰]
تحریم اروپا[ویرایش]
پس از پیروزی حماس در انتخابات اتحادیه اروپا اعلام کرد تنها در صورتی کمکهای خود به ارزش چند صد میلیون دلار به فلسطین را ادامه خواهد داد که حماس اسرائیل را به رسمیت بشناسد، خشونت‌ها را پایان دهد، وتوافقات دولت‌های قبل را بپذیرد.[۲۱]
روابط با کشورهای دیگر[ویرایش]
ایران[ویرایش]
جمهوری اسلامی ایران این گروه را به رسمیت شناخته، علناً از آن جانبداری و حمایت معنوی می‌کند و کمکهای مالی فراوانی را به این گروه اهدا کرده‌است.[۲۲][۲۳] در پی درگیری‌های گستردهٔ ژوئن ۲۰۰۷، که میان گروه شبه‌نظامی حماس و گروه رقیب آن، فتح در سرزمینهای فلسطینی رخ داد و درپی بدست گیری قدرت در نوار غزه توسط گروه حماس و عملکردهای این گروه در حمله به پایگاه‌ها و رهبران جنبش فتح در سرزمینهای فلسطین مقامات امنیتی فلسطینی از جناح فتح و همچنین برخی کشورهای عربی منطقه خاورمیانه، حکومت ایران را متهم به نقش داشتن در «آموزش نظامی شبه نظامیان حماس در به دست گرفتن کنترل نوار غزه و همچنین کمکهای مالی» به این گروه معرفی کردند.[۲۴][۲۵]
این در حالی است که منوچهر متکی، وزیر پیشین امور خارجه در مصاحبه‌ای مطبوعاتی در قطر این اتهامات را رد کرد و مدعی شد که ایران تنها از گروه حماس، «حمایت معنوی» می‌کند.[۲۶]
با وجود تکذیب دولت ایران، یک مقام حماس در گفتگو با روزنامه تایمز لندن آموزش شبه نظامیان حماس در ایران و توسط سپاه پاسداران را تایید کرد. وی گفت که ۳۰۰ تن از نیروهای حماس برای طی دوره‌های آموزشی مخفیانه به ایران اعزام شده‌اند. به گفته وی از هنگام آغاز درگیری‌ها تا کنون هفت گروه برای طی دوره‌های شش ماهه به ایران اعزام شده‌اند. این فرمانده ارشد گفت:«ایران مادر ما بوده و به ما اطلاعات و تجهیزات نظامی داده و به لحاظ مالی از ما حمایت می‌کند.»[۲۷][۲۸]
ولی روابط خوب حکومت ایران با جنبش حماس با شروع بهار عربی از بین رفته است. با شروع جنگ داخلی سوریه، از کشتار سنی‌های سوریه به دست حکومت بشار اسد خشمگین و روابط خود را یک‌طرفه به حداقل کاهش داد و علیه بشار اسد موضعگیری کرد. به دنبال این تغییر رویه حماس، ایران که همچنان از حکومت سوریه حمایت می‌کرد، با رهبران حماس اختلاف نظر اساسی پیدا کرده و هردو طرف تمایل کمتری برای همکاری‌های دوجانبه از خود نشان می‌دهند. این سردی روابط علی‌رغم حمایت ایران از جنبش حماس در جنگ عملیات ستون دفاعی پا برجا ماند.[۲۹] از دیگر مهمترین دلایل می‌توان به روی کار آمدن دولت اخوان المسلمینی در مصر به رهبری محمد مرسی اشاره کرد که موجب شد حماس، برادران سنی خود را به برادران شیعه ترجیح دهد. اما حکومت مرسی در مصر تنها یک سال دوام آورد و بعد از کودتای مصر و سقوط اخوانی‌ها در مصر، حماس که اصلی‌ترین حامی خود را از دست رفته می‌دید، به دلیل تیره کردن روابط خود با حکومت ایران در سال‌های اخیر، در تنگنای شدید می‌دید و در صدد تجدید برقراری روابط با ایران برآمد.[۳۰]
مصر[ویرایش]
در سال ۲۰۰۸ میلادی احمد ابوالغیط وزیر خارجه مصر در دولت حسنی مبارک، ضمن اعلام اینکه مصر هرگز سیطره حماس بر نوار غزه را به رسمیت نمی‌شناسد، مقاومت حماس رامضحک خواند وحملات موشکی حماس به اسرائیل را فرصتی برای حمله اسرائیل به فلسطین قلمداد کرد.[۳۱] دولت مصر همچنین تدابیر امنیتی گسترده‌ای رابرای کنترل مرزهای خود در طول نوازغزه برای جلوگیری از قاچاق اسلحه از مصر به سرزمینهای تحت سیطره حماس در نظر گرفته‌است.[۳۲]
اما با وقوع انقلاب مصر در سال ۲۰۱۱ و سقوط حکومت حسنی مبارک و به قدرت گرفتن قدرت توسط اخوان‌المسلمین مصر، دیدگاه سیاستمداران جدید مصر متفاوت از حکومت قبل بود و آنها در صدد نزدیکی به مردم نوار غزه و جنبش حماس برآمدند. این امر با استقبال رهبران حماس روبرو شد و روابط دوجانبه را بیش از پیش تقویت کرده است.[نیازمند منبع]
پس از کنارزده‌شدن حکومت اخوان‌المسلمین، خشونت‌ها در مصر گسترش یافت و صدها نفر از جمله نظامیان مصری کشته و زخمی شدند و به اموال عمومی خسارت‌های زیادی وارد شد. در پی این رویدادها دادستانی مصر حماس را به مشارکت با با نیروهای اخوان المسلمین برای برنامه‌ریزی‌های تروریستی متهم کرد. در اواخر ژانویه و اوایل فوریهٔ ۲۰۱۵ دادگاهی در مصر شاخهٔ نظامی جنبش فلسطینی حماس را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد و آن را تحریم کرد. این حکم اولین حکم یک کشور عربی یا اسلامی بود که در آن گردان‌های عزالدین قسام تروریستی نامیده شدند. در پی این حکم هرنوع فعالیت شاخهٔ نظامی حماس در مصر ممنوع می‌شود و احتمال دستگیری نیروهای ساکن مصر آن وجود دارد. حماس در واکنش به این حکم آن را به شدت محکوم کرد.[۳۳][۳۴]
موضعگیری در مقابل گروه‌های شناخته‌شده تروریستی[ویرایش]
حماس از محکوم کردن داعش خودداری کرده است. به گفتهٔ مقامات حماس تروریسم مفهومی ساختهٔ غرب است و این جنبش از آن برای گروه‌های دیگر از جمله داعش استفاده نخواهد کرد. سامی ابوزهری، سخنگوی حماس اعلام کرده است که «حماس مسئول سرزمینهای فلسطینی است و هیچ موضعی در قبال گروه‌های غیرفلسطینی اتخاذ نخواهد کرد».[۳۵] حماس حملات 2015پاریس فرانسه را محکوم کرد:منبع فارس
روابط با فتح[ویرایش]
پس از پیروزی حماس در انتخابات سال ۲۰۰۶ درگیری‌های مسلحانه بین گروه فتح وحماس افزایش پیدا کرد بطوریکه تا سال ۲۰۰۷ صدها فلسطینی در درگیری‌های خیابانی دوطرف درگیری کشته شدند.[۳۶] در سال ۱۳۹۰ حماس با فتح برای تشکیل دولت وحدت ملی توافق کردند. رژیم اسراییل این توافق را محکوم کرد.[۳۷] این دو گروه بار دیگر در سال ۱۳۹۳ برای تشکیل دولت وحدت ملی به توافق رسیدند.[۳۸]
سپر انسانی[ویرایش]
در سال ۲۰۰۶ اسماعیل هنیه رهبر حماس پس از شرکت در یک گرد هم آیی مردمی بصورت سپر انسانی برای جلوگیری از بمباران خانه یکی از اعضای کمیته مقاومت مردمی فلسطین در غزه، اعلام کرد که این اقدام اولین گام برای حفاظت از خانه‌ها و فرزندانمان است.[۳۹] در سال ۲۰۰۶حماس از گروهی از زنان فلسطینی خواسته بود که به مسجدی بروند که تحت محاصره نیروهای اسرائیلی بود و اعضای حماس درآن پناه گرفته بودند، اسرائیل این اقدام را استفاده از سپر انسانی خواند.[۴۰]
درگیری‌های نظامی با اسراییل[ویرایش]
حملات راکت‌های حماس به اسراییل از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ منجر به کشته شدن ۴۴ نفر شده است[۴۱] و ۳٬۱۷۱ فلسطینی در پاسخ نظامی اسراییل کشته شده‌اند.[نیازمند منبع] در درگیری‌های آغاز شده از هشت ژوئیه ۲۰۱۴ تا ۲۱ ژوئیه همین سال ۷۶ درصد کشته شدگان فلسطینی در نوار غزه غیر نظامیان بوده‌اند. ۶ درصد کشته شدگان اسراییلی را نیز غیرنظامیان تشکیل داده‌اند.[۴۲]
دیدبان حقوق بشر در سال ۲۰۰۲ خواستار مجازات اعضای حماس در دادگاه کیفری، «برای جنایات علیه بشریت» شد.[۴۳]
حمله به مسجد ابن تیمیه در شهر رفح[ویرایش]
در پی اعلام تشکیل «امارات اسلامی» در نوار غزه، توسط عبدالطیف موسی، رهبر یک سازمان اسلام‌گرای نزدیک به القاعده، بنام جند انصارالاسلام در تاریخ ۱۴ اوت ۲۰۰۹ میلادی، درگیری‌های گسترده‌ای میان طرفداران گروه جند انصارالاسلام و شبه‌نظامیان عضو گروه حماس درگرفت. با حمله شبه‌نظامیان حماس به مسجد ابن تیمیه که طرفداران عبدالطیف موسی در آن سنگر گرفته بودند، ده‌ها تن کشته و زخمی شدند.[۴۴][۴۵][۴۶]
پانویس[ویرایش]
- ↑ Hamas - Council on Foreign Relations
- ↑ Who are Hamas
- ↑
- Islamic fundamentalism in the West Bank and Gaza: Muslim Brotherhood and Islamic Jihad, by Ziyād Abū 'Amr, Indiana University Press, 1994, pp. 66–72
- Anti-Semitic Motifs in the Ideology of Hizballah and Hamas, Esther Webman, Project for the Study of Anti-Semitism, 1994. ISBN 978-965-222-592-4
- ↑
- "Understanding Islamism", Cris is Group Middle East/North Africa Report N°37, March 2, 2005
- "The New Hamas: Between Resistance and Participation". Middle East Report. Graham Usher, August 21, 2005
- "Hamas leader condemns Islamist charity blacklist". Reuters. August 23, 2007. Retrieved January 28, 2009.
- Hider, James (October 12, 2007). "Islamist leader hints at Hamas pull-out from Gaza". The Times (London). Retrieved January 28, 2009.
- "Council on Foreign Relations". Council on Foreign Relations. Retrieved May 27, 2010.
- ↑ حماس: «امکان آزادی هرچه زودتر گیلعاد شالیط وجود دارد»، دویچه وله فارسی
- ↑ BBCPersian.com
- ↑ ده‌ها تن در درگیری های رفح کشته و زخمی شدند, بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Israel Plans Sanctions as Hamas Picks a Prime Minister وبگاه نیویورک تایمز
- ↑ Currently listed entities وبگاه امنیت ملی دولت کانادا
- ↑ «پیروزی حماس برای همسایه‌اش اردن چه معنایی می‌دهد؟» (انگلیسی). دیلی‌استار. بازبینی‌شده در دی ۱۳۸۷.
- ↑ Gaza: Palestinian Rockets Unlawfully Targeted Israeli Civilians
- ↑ حماس شورای روابط خارجی آمریکا
- ↑ Palestinian election raises varying opinions within U. The Minnesota Daily.
- ↑ Israel Plans Sanctions as Hamas Picks a Prime Minister وبگاه نیویورک تایمز
- ↑ Currently listed entities وبگاه امنیت ملی دولت کانادا
- ↑ «پیروزی حماس برای همسایه‌اش اردن چه معنایی می‌دهد؟» (انگلیسی). دیلی‌استار. بازبینی‌شده در دی ۱۳۸۷.
- ↑ خالد مشعل با پادشاه اردن دیدار کرد بی‌بی‌سی فارسی، ۲۹ ژانویه ۲۰۱۲
- ↑ «حذف حماس از فهرست گروه‌های تروریستی به دست دادگاه حقوق بشر». رادیو فردا. ۲۰۱۴-۱۲-۱۸. بازبینی‌شده در ۲۰۱۴-۱۲-۱۸.
- ↑ BBCPersian.com
- ↑ ده‌ها تن در درگیری های رفح کشته و زخمی شدند, بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Hamas Must Reform Itself, EU Warnsوبگاه دویچه وله صدای آلمان (انگلیسی)
- ↑ کمک ۲۵۰ میلیون دلاری ایران به فلسطینیان (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ سفر نخست وزیر فلسطینی به تهران (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ «ایران در آموزش شبه نظامیان حماس نقش داشته» (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ اعلام «بی طرفی» ایران در مناقشه فلسطینی‌ها (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ اعلام «بی طرفی» ایران در مناقشه فلسطینی‌ها (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ گروه حماس آموزش شبه نظامیان خود توسط ایران را تایید کرد! (خبرگزاری انتخاب، ۲۰اسفند۱۳۸۶)
- ↑ A Hamas leader admits hundreds of his fighters have travelled to Tehran) March ۹, ۲۰۰۸ TIMES
- ↑ مئیر جاودانفر. «نتانیاهو و استفاده از تهدیدهای دولت ایران». بی‌بی‌سی فارسی، ۲۵ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینی‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۳.
- ↑ مصطفي اللباد. "إيران بعد سقوط «الإخوان»". السفیر، ٢٢ يوليو ٢٠١٣.
- ↑ «انتقاد شدید مصری‌ها از حماس». روزنامه اعتماد، ۲۰ بهمن ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۸۷.
- ↑ «جریان قاچاق از مصر منشاء بحران غزه». روزنامه اعتماد، ۳۰ خرداد ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۸۷.
- ↑ «دادگاه مصر شاخه نظامی حماس را در فهرست تروریستی قرار داد». رادیو فردا. ۲۰۱۵-۰۲-۰۲. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵-۰۲-۰۲.
- ↑ Georgy, Michael. “Egyptian court bans Hamas' armed wing, lists as terrorist organization”. Reuters. 2015-01-31. Retrieved 2015-02-02.
- ↑ «حماس بدون محکوم کردن داعش به آغوش ایران بازگشت؟». TABNAK. ۲۰۱۴-۱۲-۲۱. بازبینی‌شده در ۲۰۱۴-۱۲-۲۱.
- ↑ Palestinian rivals: Fatah & Hamas
- ↑ اسرئیل توافق حماس و فتح را محکوم کرد
- ↑ کابینه دولت وحدت ملی فلسطینی سوگند یاد کرد
- ↑ Human shields prevent Israeli air strikes in Gaza وبگاه ایندیپندنت
- ↑ Human shield deters Israel strikeوبگاه بی بی سی
- ↑ فهرست کشته‌شدگان اسرائیلی توسط موشک‌های فلسطینی
- ↑ حمله اسرائیل به مدرسه سازمان ملل چندین کشته بر جای گذاشت
- ↑ متن اعلامیه
- ↑ ده‌ها تن در درگیری‌های رفح کشته و زخمی شدند, بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ تشکیل امارات اسلامی در غزه, رادیو بین‌المللی فرانسه
- ↑ Hamas ends Gaza mosque clash, الجزیره انگلیسی
پیوند به بیرون[ویرایش]
|
|||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||
- حماس
- احزاب سیاسی بنیانگذاریشده در ۱۹۸۷ (میلادی)
- اخوان‌المسلمین
- بنیادگرایی اسلامی
- بنیانگذاریهای ۱۹۸۷ (میلادی) در فلسطین
- تروریسم اسلامی
- تروریسم فلسطین
- جنبشهای آزادسازی ملی
- جنبشهای مقاومت
- حزبهای فلسطینی
- سازمان‌های بنیانگذاریشده در ۱۹۸۷ (میلادی)
- سازمان‌های تروریستی از نظر اتحادیه اروپا
- سازمان‌های تروریستی از نظر دولت آمریکا
- سازمان‌های جهادی
- سازمان‌های شناخته‌شده به عنوان تروریست در آسیا
- صهیونیسمستیزی
- صهیونیسمستیزی در سرزمینهای فلسطین
- گروه‌های اسلامگرا
- گروه‌های مسلح فلسطینی
- ملیگرایی فلسطین
