منطقه حفاظت شده توران

برای دیگر کاربردها، توران (ابهام‌زدایی) را ببینید.

توران
نوع منطقه	پارک ملی
کشور	ایران
استان	سمنان
وسعت	۱۴۶۴۹۹۲ هکتار
گونه‌های جانوری	یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی
تاریخ ثبت	۱۳۸۱

منطقه حفاظت شده توران یا خارتوران شامل سه محدوده حفاظت شده‌است که علاوه بر منطقه حفاظت شده قسمت اعظم مساحت، پناهگاه حیات وحش در قسمتی از شرق و پارک ملی در میانه را نیز در بر دارد. پارک ملی ۸٪، پناهگاه حیات وحش ۱۷٪ و منطقه حفاظت شده ۷۵٪ از کل مساحت منطقه را تشکیل می‌دهد. خارتوران را آفریقای ایران لقب داده‌اند. ذخیره‌گاه زیست کره توران با مساحت ۱۴۷۰۶۴۰ هکتار بزرگترین ذخیره گاه زیست کره ایران است که بعد از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا دومین منطقه بیوسفر جهان به شمار می آید. توران پس از پناهگاه حیات وحش نایبندان در طبس لقب دومین مجموعه حفاظت شده وسیع ایران را با خود یدک می‌کشد. پارک ملی و پناهگاه حیات وحش توران با وسعت ۱۰۰۰۰۰۰ هکتار، همچنین یکی از 11 ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.

تاریخچه

این منطقه در سال ۱۳۵۱ به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد و در سال ۱۳۵۵ قسمتی از ان به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب گردید در همان سال مجموعه توران از طرف یونسکو عنوان ذخیرگاه زیستکره را نیز دریافت کرد سپس در سال ۱۳۸۱ قسمتهای مرکزی این مجموعه به پارک ملی ارتقا یافت.

موقعیت جغرافیایی

پارک ملی توران در منتها الیه شرقی استان سمنان و در جنوب شرقی شهرستان شاهرود جای دارد و قسمت کوچکی از بخش شرقی آن در استان خراسان رضوی قرار گرفته‌است این مجموعه در ضلع جنوبی جاده تهران- مشهد، شرق دهستان طرود، غرب دهستان زمان‌ها و شمال شرقی کویر مرکزی ایران واقع شده‌است. منطقه‌ای که از ۳ دشت بسیار وسیع تشکیل شده‌است. در واقع ۳ رشته کوهی که شامل قله ۲۲۸۱ متری شترکوه در غرب، ۲۲۶۵ متری قلعه بالا در شمال غرب و ۲۴۱۱ متری پیغمبر می‌شود.

گونه‌های جانوری

در توران ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست شناسایی شده‌اند که شاخصترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند. خارتوران در کنار منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس آخرین پناهگاه گورخر است. حیوانی که در گذشته‌های دور تقریبا در دو سوم خاک ایران و چند کشور همسایه زندگی می‌کرد. در سال ۱۳۵۶ جمعیت گورخر در کل ایران حدود ۶هزار رأس و در خارتوران بیش از ۲هزار رأس سر شماری شده بود، اما در سال ۱۳۸۹ اداره محیط زیست استان سمنان جمعیت آن را ۱۴۹ رأس اعلام کرده‌است.

خارتوران همچنین احتمالا بیشترین تعداد یوزپلنگ را هم بین مناطق مختلف ایران در خود جای داده‌است. به جز اینها غزال ایرانی (آهو)، جبیر، پلنگ ایرانی، سیاه‌گوش، گوسفند وحشی، کل‌وبز، گربه شنی، گربه دشتی، گربه پالاس (از انواع نادر گربه‌سانان در ایران)، کفتار راه‌راه، گرگ، شغال زرد، روباه قرمز و شاه روباه از پستانداران شاخص این ناحیه هستند.

از پرندگان پارک ملی توران هم می‌توان به هوبره، کبک، تیهو، بلدرچین، چاخ‌لق، کبوتر چاهی، قمری، دم‌جنبانک ابلق، سبزه‌قبای هندی، باقرقره، سهره سبز، سهره صورتی، چکاوک کاکلی، سنگ‌چشم دم‌سرخ، انواع گنجشک، اردک بلوطی و حواصیل و انواع پرندگان شکاری مانند بحری، دلیجه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاه‌بوف، مرغ حق، دال، کرکس مصری، قرقی و انوع سارگپه اشاره کرد. این منطقه از بهترین زیستگاه‌های زاغ بور نیز به شمار می‌رود. زاغ بور تنها پرنده بومی انحصاری ایران است که در کنار بوته‌های قیچ زندگی می‌کند.

از خزندگان شاخص خارتوران هم به جز انواع سوسمار و آگاما می‌توان به بزمجه بیابانی، لاک‌پشت مهمیزدار، کفچه مار، افعی شاخ‌دار، مار زنگی و انواع مارهای جعفری اشاره کرد.

پوشش گیاهی

قیچ. درمنه. کاروان کش. خار شتر. گون. گز. تاغ