استان قم
 |
این مقاله نیازمند گسترش است. لطفاً اگر تخصص و توانایی گسترش این مقاله را دارید، آن را بهبود بخشید. |
مختصات: ۳۴°۳۸′۴۴″ شمالی ۵۰°۵۲′۴۷″ شرقی / ۳۴.۶۴۵۶° شمالی ۵۰.۸۷۹۸° شرقی
| قم | |
|---|---|
 |
|
 |
|
| مرکز | قم |
| مساحت | ۱۱۲۴۰ کیلومترمربع |
| جمعیت (۱۳۹۰) | ١١۵١۶٧٢ [۱] |
| پراکندگی | ۹۲٫۴ |
| تعداد شهرستان‌ها | ۱ |
| منطقه زمانی | IRST (گرینویچ+۳:۳۰) |
| -تابستان (دی‌اس‌تی) | IRDT (گرینویچ+۴:۳۰) |
| نماینده ولی فقیه | سید محمدرضا سعیدی |
| استاندار | محمدصادق صالحی منش |
استان قم یکی از ۳۱ استان ایران است که در مرکز این کشور و در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان واقع شده‌است. مرکز استان کلان‌شهر قم است. این استان در یک منطقه‌ی خشک و نیمه‌خشک واقع شده است و آب و هوای گرم و خشک دارد. جنوب و غرب استان پوشیده از کوه‌های مرتفع است و آب و هوای معتدل دارد. مناطق شرقی، مرکزی و شمالی استان نیز پوشیده از بیابان‌های وسیع است که بزرگ‌ترین آن‌ها دشت مسیله است. استان قم از نظر وسعت پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است. استان قم تنها یک شهرستان دارد. شهرهای قم، دستجرد، پردیسان و سلفچگان مهم‌ترین شهرهای استان به شمار می‌روند.[۲][۳][۴]
محدوده‌ی وسیعی از استان قم دارای آثار تمدن قدیمی قمرود است و عناصری را از روزهای اولیه‌ی حضور تمدن در خود حفظ کرده است. اولین نیایش‌گاه‌های باستانی در فلات ایران در این منطقه ساخته شده‌اند. برخی از مورخان بنای اولیه‌ی شهر قم را به اسکندر، بهرام گور، طهمورث، لهراسپ، قباد ساسانی، يزدگرد سوم و چند تن ديگر، نسبت داده‌اند و در این مورد اختلاف نظر وجود دارد. باستان‌شناسانی چون رومن گیرشمن قم را قدیمی‌ترین منطقه‌ای می‌داند که انسان در آن‌جا استقرار یافته و تمدن‌های اولیه را پی‌ریزی کرده‌اند. نتایج جدید باستان‌شناسی نیز قدمت قم را به بیش‌از ۷۰۰۰ سال پیش می‌رسانند. باستان‌شناسان ادعا می‌کنند به علت وجود رودخانه‌ی اناربار و وجود شاه‌راه مواصلاتی منطقه‌ی قم از دوران‌های اولیه‌ی تاریخی میزبان تمدن‌های شکوفایی بوده‌است.[۵] [۶]
مهم‌ترین عامل موثر بر وضع اقتصادی استان، صنعت گردشگری و به ویژه توریسم مذهبی است و دلیل آن وجود حرم فاطمه معصومه و مسجد جمکران و تعداد زیادی از مزارهای امام‌زاده‌ها و علویان در استان است که در تمام فصول سال، پذیرای زایران بسیاری از نقاط مختلف ایران و سایر کشورها است که این امر موجب رونق بازار کار و خدمات در این شهر شده است.[۲]
در سال ۱۳۴۲ خورشیدی با شروع حرکت انقلابی روح‌الله خمینی از این شهر، قم به مرکزی فعال برای انقلاب مردم ایران تبدیل شد که در نهایت در سال ۱۳۵۷ خورشیدی این حرکت توانست به براندازی نظام سلطنتی در ایران منجر شود و پس از تأسیس یک حکومت تئوکراسی در ایران، به دلیل نقش و اهمیت مذهبی قم، اهمیت آن در عرصه‌ی سیاسی و اجتماعی افزایش یافت.[۲]
شهرستان قم در سال ۱۳۷۵ خورشیدی براساس مصوبه مجلس ایران به استان مستقل تبدیل شد.[۲]
هشت راه اصلی مواصلاتی به استان قم منتهی می‌شوند. آزادراه ۵، آزادراه ۷، جاده ۶۵ و جاده ۷۱ مهم‌ترین آن‌ها هستند.[۳]
محتویات
جغرافیا[ویرایش]
موقعیت[ویرایش]
استان قم ۱۱۲۴۰ کيلومتر مربع وسعت دارد. اين استان بين ۵۱ و ۳۰ درجه‌ی طول شرقی نسبت به نصف النهار گرينويچ و ۱۵ ۳۵ و ۲۴ ۱۵ درجه‌ی عرض شمالی نسبت به خط استوا قرار گرفته است. استان از شمال به جلگه‌ی ورامين و شهرری متصل است و دریاچه‌ی نمک در شرق استان محل سرریز رودهای سرچشمه گرفته از کوه‌های البرز مانند جاجرود است. .[۷] [۸]
 |
استان تهران | استان تهران | استان مرکزی | |
| استان سمنان |  |
استان مرکزی | ||
 استان قم  |
||||
 |
||||
| استان اصفهان | استان اصفهان ، استان مرکزی | استان مرکزی |
زمین‌شناسی[ویرایش]
رسوبات ائوسن در ايران مرکزی نسبت به هم فاصله دارند و به عبارت ديگر به حالت پراکنده‌اند. به عقيده‌ی گانسر (۱۹۵۹)، قديم‌ترين رسوبات ائوسن فسيل‌دار اين ناحيه به لوتسيسن تعلق دارد. در حالی که رسوبات ائوسن فوقانی گسترش بسيار کمتر و محدودتر دارند. درجنوب قم، ضخامت سنگ های ائوسن به ۲۰۰۰ متر می رسد و کوه های مرتفعی در منطقه تشکيل می‌دهد که می توان آن ها را تناولی از مواد آتشفشانی و رسوبی دانست. گانسر (۱۹۵۹)، رسوبات آهکی توسين اين منطقه را به صورت عدسی‌هايی در داخل سنگ های بازالتی گزارش کرده است.[۸]
توپوگرافی[ویرایش]
استان قم به طور متوسط ۹۳۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد که در پست ترين نقطه‌ی حاشيه‌ی کوير ۸۰۰ متر و در بلندترين نقطه‌ی کوهستانی به ۳۳۳۰ متر (کوه وليجا) میرسد. شهرستان قم در ارتفاعی بين ۸۰۰ متر در حاشيه‌ی کوير تا ۱۳۰۰ متر در مناطق کوهستانی از سطح دريا قرار دارد. شهر قم بين ۸۳۰ متر تا ۹۵۰ متر از سطح دريا واقع شده است.[۸]
آب و هوا[ویرایش]
استان قم با توچه به اختلاف زياد ارتقاع (از ۸۰۰ تا ۳۳۰۰ متر) از سطح دريا، داراى اقليم‌هاى متفاوت و متنوع است که عبارتند از:
- اقلیم گرم و خشک
- اقلیم نیمه‌خشک
- اقلیم مدیترانه‌ای
- اقلیم نیمه‌مرطوب[۸]
از نظر عرض جغرافيايى استان قم در عرض‌هاى ميانى نيم‌کره‌ی شمالى واقع است؛ بنابراين بايد آب و هواى معتدل داشته باشد ولى دخالت عواملى همچون نزديکى به کوير و عامل ارتفاع باعث پيدايش تغييرات و تفاوت‌هايى در آبوهواى آن شده است. به طورى که تأثير ارتفاع درنواحى غربى و جنوبى استان زياد بوده و کاهش چشم‌گير دما در ارتفاعات به چشم میخورد. کل استان به دليل دورى از دريا رطوبت هواى کمى دارد. بادها به دليل تأثير بر روى دما، تبخير و بارندگى يک عامل مهم و موثر بر آبوهواى استان به حساب میآيند. بادهاى غربى و شرقى از بقيه مهم‌ترند ولى اهميت بادهاى شرقى از بادهاى غربى هم بيش‌تر است. بادهاى شرقى از طرف بيابان‌هاى مرکزى ايران به نواحى مرکزى و شرقى استان میوزند و به دليل آن که از بيابان میوزند (مخصوصا در فصول پاييز و بهار) خشکى و گردوغبار فراوان به همراه دارند و باعث آلودگى سطح شهر قم می‌شوند. در فصل زمستان گاهى بادهاى شمال شرقى به داخل استان وزيده و باعث افت شديد دما می‌شود و پديده‌اى اصطلاحاً به نام سرماخشکه به وجود میآورند. بادهاى غربى نيز به‌خصوص در فصول پاييز و زمستان استان را تحت تأثير قرارداده و اغلب باعث بارندگى در سطح استان می‌شوند. جهت وزش بادهاى غالب در استان قم جهت شرقى است.[۸][۹]
بين نواحى کوهستانى و کوهپايه‌اى استان، نسيم کوه و دره و بالعکس نيز جريان دارد که جنبه‌ی محلى داشته و در روز و شب جهت آن ها عوض می‌شود.[۸][۱۰]
براساس آمار و اطلاعات، ميانگين بارندگى ساليانه در سطح استان قم در يک دوره‌ی ده‌ساله ۱۳۵ ميلي‌متر بوده که اين ميزان نيز به علت اختلاف ارتفاع در نواحی مختلف متفاوت است. هر قدر که از غرب به شرق و از جنوب به شمال استان حرکت کنيم از مقدار بارش کاسته می‌شود. پراکندگى بارش سالانه در سطح استان به گونه‌اى است که ۷۴ درصد بارش سالانه در فصول بهار و زمستان بوده و کم‌باران‌ترين فصل سال تابستان با بارش حدود ۹.۱ ميلی‌متر است.. با درنظرگرفتن ميزان اندک بارش در استان به علت هم جوارى با مناطق کويرى و وزش بادهاى گرم و خشک از طرف کوير ميزان متوسط تبخير سالانه در حدود ۳۰۰ ميلي‌متر برآورد شده است.[۸][۱۱]
يکى ازخصوصيات بارز مناطق بيابانى سرماى شديد زمستان و گرماى بالاى تابستان می‌باشد به طورى که طبق آمار ارايه شده متوسط حداقل درجه حرارت سردترين ماه سال ۵.۱۶ـ و متوسط حداکثر گرم ترين ماه سال ۴۲.۵ درجه و حداکثر مطلق درجه حرارت هوا ۴۹ درجه در ماه هاى تیر و مرداد و حداقل آن ۲۴ـ درجه در بهمن ماه است. با توجه به ويژگى خاص توپوگرافى در مناطق مختلف استان، اختلاف دماى محسوسى به چشم میخورد؛ به طورى که هر چه از جنوب به طرف شرق و شمال استان حرکت کنيم بر مقدار دماى هوا افزوده و از تعداد روزهاى يخبندان و تعداد روزهاى ابرى سال کاسته می‌شود.[۸][۱۲]
آب‌ها[ویرایش]
به دليل ويژگی هاى طبيعى، استان با کمبود منابع آب سطحى و زيرزمينى مواجه است. رودخانه‌هاى قمرود و قره‌چای جريان‌هاى دائمى و سطحى را تشکيل می‌دهند که با احداث سدهاى ۱۵ خرداد و قره‌چای بر روى آن ها در ساليان اخير مهار شده‌اند. رودخانه‌های سلمان، زواریان، قره‌سو، طغرود و فردو دیگر رودخانه‌های مهم استان هستند.[۱۳]
از ۲۷۰ حلقه چاه عميق، ۱۲۷ چاه نيمه عميق، و تعداد زيادى قنات و چندين دهنه چشمه در سطح استان، آبى معادل ۶۴۰ ميليون متر مکعب در سال برداشت می‌شود.[۱۴]
پوشش گیاهی[ویرایش]
حوزه‌ی شهرستان قم داراى يک ميليون هکتار مرتع است که از اين مقدار ۲ درصد مراتع درجه يک، ۴ درصد مراتع درجه دو، ۱۵ درصد مرتع درجه سه، ۴۵ درصد مراتع درجه چهار و ۳۴ درصد مراتع درجه پنج‌اند. گونه‌هاى گياهى با توچه به اقليم منطقه شامل انواع گیاهان شورپسند، گز، تاغ، درمنه‌ها و ساير گونه هاى خشک پسند هستند.[۱۵]
جمعیت[ویرایش]
جمعیت استان قم در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱.۱۵۱.۶۷۲ نفر بوده‌است که ۱.۰۹۵.۸۷۵ نفر آن در نقاط شهری و بقیه در روستاها زندگی می‌کنند. همچنین ۵۸۷.۶۶۱ نفر جمعیت استان مرد و ۵۶۴.۰۱۱ نفر زن هستند که این جمعیت در ۳۲۱.۱۴۴ خانوار زندگی می‌کنند. قم ۲۱.امین استان ایران از نظر جمعیت است و تراکم جمعیت در آن ۱۰۰ نفر بر هر کیلومتر مربع است که از این نظر ۵.امین استان پر تراکم ایران است. نرخ رشد جمعیت استان در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ ۱.۹۳ درصد بوده است. ۶ درصد از کل اتباع خارجی ساکن ایران در استان قم ساکن هستند و ۹۰.۶ درصد از جمعیت استان اتباع ایرانی و ۹.۴ درصد اتباع غیر ایرانی‌اند.[۱۶]
نرخ بیکاری جمعیت در سال ۱۳۹۱ در قم ۱۱.۳ درصد بوده‌است. (میانگین کشوری ۱۲.۳ درصد) همین‌طور نرخ تولید ناخالص داخلی استان ۴۶۶۷۲ میلیارد ریال است که حدود ۱ % از کل تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل می‌دهد.[۱۶]
پیشینه[ویرایش]
پیش از اسلام[ویرایش]
سابقه‌ی قم به دوران ساسانی بازمی‌گردد اما مهم‌ترين روی‌داد تاریخ قم اسلام‌آوردن مردم آن و پذيرش تشيع بود. قم در سال ۲۳ ه.ق. به دست ابوموسی اشعری فتح شد و قم به پناهگاه شيعيان و مخالفان خلفای اموی و عباسی تبديل شد. پس از پذيرش اسلام و تشيع از سوی مردم قم، سرنوشت سازترين رخداد تاريخ قم، آمدن فاطمه معصومه به اين شهر است. چرا که بعد از وفات او و دفن در شهر قم به عنوان یک مرکز دینی و مذهبی برای شیعیان تبدیل شد و در دوره‌های بعد به دلیل اهمیت مذهبی این شهر به بزرگ‌ترین حوزه‌ی تعالیم دینی و مذهبی در ایران تبدیل شد.[۱۷]
در باب اول کتاب «تاريخ قم» نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی که کهن‌ترين سند تاريخی موجود درباره‌ی قم است؛ از قول مورخان قديم‌تر، از اسکندر، بهرام گور، طهمورث، لهراسپ، قباد ساسانی، يزدگرد سوم و چند تن ديگر، به عنوان بانيان نخستین قم ياد شده است. شواهد و مدارک و آثاری که از دوران پيش از اسلام به دست آمده؛ اثبات می‌کند که شهر قم در آن زمان، و به‌ويژه در عهد ساسانيان از شهرهای آباد و مهم بوده است؛ زيرا در آن‌ها به وجود آتشکده‌ی آذر، يکی از آتشکده‌های مهم آن دوران، در قم اشاره شده است. در کتابی که به خط پهلوی به نام «خسرو کواذان و ريزکی» (يعنی خسرو پسر قباد و غلامی) که از عهد ساسانيان باقی مانده است از زعفران قمی و نزهت‌گاه قم سخن به ميان رفته است که اين خود نشانه‌ی وجود اين شهر در آن تاريخ است: "خسرو از غلام خود موسوم به زيرک خوش آرزو پرسيد: اگر بويی شراب خسروانی و سيب شامی و گل فارسی و شاه سپرم سمرقندی و ترنج طبری و نرگس مسکی و بنفشه اصفهانی و زعفران قمی و بونی (بوانی) و نيلوفر سيرانی و «ند» را فراهم آوری از بوی بهشت بويی توانی برد."[۱۸][۱۹]
کثرت آثار زرتشتی مثل معبد، دخمه و ... که در اطراف قم بودهاند، با استناد به کتاب تاريخ قم دليل ديگری بر شهر بودن اين منطقه قبل از اسلام است.[۲۰][۲۱]
پس از اسلام[ویرایش]
از جمله اتفاقات مهمی که در قرون اوليه‌ی اسلام در قم رخ داده است، بايد به مهاجرت و پناه آوردن بسياری از علویان و فرزندان علی بن ابی‌طالب به اين شهر و رسوخ عقايد شيعه‌ی اماميه در مردم آن اشاره کرد که سبب شد تا به تدريج به عنوان يکی از مراکز بزرگ تشيع در جهان شناخته شود و مورد بغض و کينه‌ی خلفا قرار گيرد. هم‌چنين از آن جمله بايد به جدا شدن شهر قم از اصفهان و مستقل شدن آن در حدود سال ۱۸۹ ه.ق. که به تقاضای يکی از مشاهير اين شهر به نام حمزه‌بن‌يسع و با موافقت هارون‌الرشید انجام گرفت. اشاره کرد.[۲۲][۲۳]
مرکزيت مذهبی قم که از روزگار زندگی جعفر صادق تاکنون ادامه دارد، سبب شده است تا در قرون دوم و سوم تعداد بسيار زيادی از راويان اخبار و محدثان شيعی، از قم برخيزند و يا در آن اقامت کنند. علت اساسی روی آوردن اهل خبر و حديث شيعه و پيروان مکتب اهل بيت به شهر قم، سخت گيری‌ها و فشارهای فراوانی بوده است که در قرون نخستين در شهرهای مختلف نسبت به طرفداران خاندان محمدبن‌عبدالله روا داشته می‌شد، در حالی که اين شهر يک محيط شيعه نشين صرف بود و تا حدود زيادی از دخالت مستقيم و تسلط عمال خلفا به دور بود. در اين سال‌هاست که قم و حوزه‌ی دينی آن، به تدريج جايگزين حوزه‌ی دينی کوفه شد که قبلاً مرکز راویان و محدثان بود. بدين ترتيب می توان گفت که حوزه دينی قم قديمی‌ترين مرکز نشر علوم اسلامی است که تاکنون باقی مانده است.[۲۴][۲۵]
در دوران پهلوی معاصر و جدید، قم مرکز مبارزه علیه حکومت پهلوی بود. اولین جرقه انقلاب ۱۹۷۹ ایران در بهمن سال ۱۳۴۱ خورشیدی در قم زده شد. روح الله خمینی که در نقش رهبر این انقلاب بود در قم به مخالفت با تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی ولایتی و همین‌طور اصول شش‌گانه انقلاب شاه و ملت و لایحه کاپیتولاسیون پرداخت. همین‌طور قم در این دوران از سال ۱۳۵۴ خورشیدی به بعد، هم زمان با ازدياد درآمدهای نفتی، تحرک تازه‌ای در زمينه‌های عمرانی و به دست‌آوردن نهادهای جديد پيدا می کند.[۲۶]
تقسیمات سیاسی[ویرایش]
استان قم درقالب ۱ شهرستان دارای ۵ بخش، ۹ دهستان، ۶ شهر و ۳۶۳ آبادی دارای سکنه‌است.
پراکندگی جمعیت[ویرایش]
مردم[ویرایش]
زبان‌ها و لهجه‌ها[ویرایش]
زبان مردم قم از دیرباز فارسی با لهجه‌ی قمی بوده است که امروزه به لهجه‌ی فارسی تهران نزدیک شده است. همچنین بسیاری از مردم با زبان ترکی آذربایجانی با انواع لهجه‌های آن سخن می‌گویند. همچنین عربی در بخش‌هایی از شهر قم با لهجه‌ی عراقی نیز گویش می‌شود. همچنین زبان ترکی خلجی در بخش خلجستان، لری بختیاری و کردی نیز در استان گویشور دارد. [۲۷]
اقوام[ویرایش]
اقوامی که در قم ساکن هستند از نظر تعداد به ترتیب فارس، ترک، گیلک، مازندرانی، عرب، کرد، لر و تات هستند. [۲۷]
ادیان[ویرایش]
تقریباً همگی مردم استان مسلمان و شیعه هستند. تنها گروه‌های مذهبی به‌جز شیعه ، مسیحیان و زرتشتیان هستند. [۲۷]
فرهنگ[ویرایش]
مراسم‌های سنتی و آداب و رسوم[ویرایش]
- مراسم یادمان ورود فاطمه معصومه به قم:
روز ۲۳ ربیع‌الاول سال‌روز ورود فاطمه معصومه از مسیر ساوه به قم است. در این روز مردم قم به اتفاق موسی بن خزرج، که از بزرگان قم بود، تا بیرون شهر به استقبال فاطمه معصومه می‌روند و موسی‌بن‌خزرج که افسار شتر او را به دست داشت، او را به منزل شخصی خود هدایت می کند. همه ساله، مردم قم و خادمان حرم فاطمه معصومه در این روز طی یک حرکت نمادین، به استقبال او می‌روند و این روز را گرامی می‌دارند.[۲۸]
- لاله گردانی:
مراسم لاله‌گردانی یا شمعدان گردانی حرم فاطمه معصومه از جمله مراسم‌های سنتی است. این مراسم توسط خادمان حرم انجام می‌شود.[۲۸]
- سر درختی:
این مراسم در اوایل بهار در روستاهای جنوب استان برای در امان ماندن باغ‌ها از گزند سرما اجرا می شود. به این منظور با هزینه‌ی اهالی گاوی خریداری می شود؛ سپس دستمال سبز رنگی به دور گردن گاو بسته می شود و آن را در روستاها می‌گردانند. در مرحله‌ی بعد گاو را در امام‌زاده یا یک مکان مقدس قربانی می‌کنند و از گوشت آن حلیم می‌پزند و در بین اهالی تقسیم می‌کنند.[۲۸]
خوراکی‌ها[ویرایش]
![[نشان]](/web/20150404191734/http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} |
این بخش نیازمند گسترش است. |
پوشاک[ویرایش]
لباس های محلی قم بيش‌تر در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته است. زنان در روستاها لباس‌های بلند بر تن می‌كردند كه تا زانوی آن ها می‌رسيد و معمولاً اين لباس‌ها سفيد و گل‌دار بود و در زير آن شلوار به پا می‌كردند. لباس‌های آن‌ها دو جيب داشت كه در اطرافش دوخته شده بود. زن‌ها هميشه حتي در خانه چارقد سفيد بر سر داشتند. چارقد را به صورت مثلثي تا مي‌كردند و بر سر مي‌زدند و برای محكم كردن آن يا گره مي‌زدند يا با سنجاق آن را وصل مي‌كردند. بعضي از آن‌ها در دو طرف سنجاق پارچه كوچک سبزی كه با يكي از زيارت‌های امامان يا امام‌زادگان متبرک شده بود را قرار می‌دادند. آن‌ها اگر پولي همراه خود داشتند در گوشه‌‌ی چارقد خود گره مي‌زدند.[۲۸]
معماری[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
هنرهای سنتی[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
اقتصاد[ویرایش]
اشتغال و تورم[ویرایش]
بر اساس نتایج آمارگیری از نیروی کار استان در سال ۱۳۹۱ نرخ بیکاری استان ۱۱,۳ درصد و ۱ درصد پایین‌تر از نرخ بیکاری کشور است. نرخ مشارکت اقتصادی در استان هم ۳۴,۶ درصد و ۲ درصد پایین‌تر از نرخ کشوری است.[۱۶]
شاخص تورم در شهرهای استان قم در سال ۱۳۹۱ ، ۳۰,۶ درصد و ۱ درصد پایین‌تر از نرخ کشوری بوده است؛ نرخ تورم روستایی استان هم ۲۸,۷ درصد و ۶ درصد پایین‌تر از نرخ کشوری بوده است.[۱۶]
درآمدهای استان[ویرایش]
در سال ۱۳۹۱ درآمدهای عمومی استان حدود ۲,۰۳۷ میلیارد ریال بوده است که نسبت به سال ۱۳۹۰ دارای رشد ۳۳ درصدی بوده است. سهم استان قم از کل درآمدهای کشوری ۰,۷۵ درصد است. تولید ناخالص داخلی استان یا GDPR هم در سال ۱۳۸۹ ، ۴۶,۶۷۲ میلیارد ریال است که حدود ۱ درصد از کل تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل می‌دهد.[۱۶]
صنعت و معدن[ویرایش]
استان قم تنوع معدنی زیادی دارد و در حال حاضر ۱۴ نوع مواد معدنی در استان قابل استخراج هستند. سنگ‌های ساختمانی، نمک، گچ، گاز طبیعی و نفت مهم‌ترین معادن استان هستند.[۲۷] از مجموع ۱۰۳ معدن کشف‌شده در استان قم، تعداد ۷۲ معدن در حال فعالیت هستند.[۱۶] مرکز بهره‌برداری ذخایر گازی سراجه قم که در فاصله‌ی ۶۰ کیلومتری شرق شهر قم واقع شده‌است؛ دارای توان فرآوری ۴,۱ میلیون متر مکعب گاز در روز است و بخش مهمی از گاز مصرفی شهر قم را تأمین می‌کند. مايعات گازی توليد‌شده در اين واحد بهره‌برداری، به پالايشگاه تهران منتقل می‌شود. مركز بهره‌برداری سراجه قم در حال توسعه جهت ذخيره‌سازی و توليد گاز به ميزان ۵,۴ ميليون متر مكعب در روز است.[۲۹][۳۰]
قدمت صنعت در استان قم به سال ۱۶۰ هـ.ق. بازمی‌گردد. از سال ۱۳۲۸ خورشیدی به بعد صنايع دستی و سنتی در استان رواج بيش‌تری گرفت و کارگاههای مختلف گيوه چينی، آينه سازی، نمدمالی، توليد کفش، مبل‌سازی، توليد بخاری، آهنگری، حلوايی، صابون سازی، فرش دستباف (ابريشم)، متقال‌بافی و سوهان‌پزی راه‌اندازی شد. يکی از مهم‌ترين صنايع دستی که با اسم قم پيوند خورده سوهان قم می‌باشد که مبداء پيدايش اوليه‌ی آن در هندوستان بوده و سپس در زمان ناصرالدين شاه وارد قم شده است.[۳۱]
فهرست صنایع مهم و عمده‌ی استان قم (در مقیاس کارگاهی):
- واحدهای کفش: ۴۵۶ واحد
- واحدهای آجردستی: ۵۰۷ واحد
- واحد های درودگری: ۱۶۰۶ واحد
- واحد سوهان پزی: ۳۷۶ واحد[۳۱]
کشاورزی[ویرایش]
استان قم در سال ۱۳۹۰ دارای ۱۰۴ هزار هکتار زمین کشاورزی بوده که ۱۷ هزار هکتار آن را اراضی باغی تشکیل داده‌اند. تولید کل محصولات زراعی استان در سال (سال ۱۳۹۰) ۳۲۴ هزار تن است که ۷۵ هزار تن آن را محصولات باغی تشکیل می‌دهند. همچنین در بخش دام‌داری استان قم دارای دو شهرک بزرگ دام‌داری به نام‌های «دام‌شهر» و «لبن» است ۱,۱۱۲ واحد دام‌داری صنعتی را در خود جای داده‌اند. ۵۵۹ واحد مرغ‌داری صنعتی نیز در سطح استان مشغول فعالیت هستند که قطب اصلی فعالیت آنان روستای چاهک است.[۱۶]
عمده‌ی تولیدات کشاورزی استان غلات ۶۳ درصد، محصولات صنعتی ۱۵ درصد، نباتات علوفه ۱۳ درصد، و محصولات جالیزی ۶ درصد است. محصول عمده‌ی کشاورزی استان هم گندم و جو می‌باشد که به علت وجود آب فراوان رودخانه‌های قمرود و قره‌چای در اواخر زمستان و اوایل بهار کشت آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است.[۳۲] همچنین قم یکی از مناطق مهم کشت پنبه در ایران به شمار می‌رود و زمین‌های قدیمی اطراف شهر قم از دیرباز به کشت پنبه اختصاص داشته‌است.[۳۲]
حدود ۲۰ درصد از اراضی کشاورزی استان را باغات تشکیل می‌دهند. عمده باغ‌های استان قم در مناطق معتدل و کوهستانی جنوب و غرب استان پراکنده‌اند. عمده‌ی محصولات تولیدی باغات استان میوه‌هایی چون زردآلو، فندق، گلابی و گیلاس هستند. همین‌طور میوه‌های انار و پسته نیز در باغ‌های مناطق مرکزی استان پرورش می‌یابند.[۳۲]
پردرآمدترین محصول کشاورزی قم پسته است که ۵۸۰۰ هکتار از اراضی زراعی استان را تشکیل می‌دهد و سالانه ۲ هزار تن پسته از ۲ هزار هکتار باغ بارآور ۷ سال به بالا برداشت می‌شود و ارزش صادرات آن ۲۰ میلیون دلار در سال است. [۳۳]
بازرگانی و تجارت[ویرایش]
۶۲ صنف و ۲۸,۳۰۴ واحد صنفی در استان قم مسغول فعالیت هستند. در سال ۱۳۹۰ حجم کالاهای وارداتی به استان ۸۱ هزار تن و ارزش آن‌ها ۴۷۶ میلیون دلار بوده است. همچنین حجم صادرات استان نیز ۸۰ هزار تن و درآمد صادراتی ۱۹۰ میلیون دلار بوده است.[۱۶]
آموزش[ویرایش]
دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی[ویرایش]
|
|
مدارس دینی[ویرایش]
قم از قرن دوم هـ.ق. به بعد میزبان تعدادی از مدارس دینی بوده است و تا قرن‌های پنجم، ششم و دهم هـ.ق. به کانونی برای تجمع و فعالیت مذهبیون و روحانیون و محدثان شیعه تبدیل شد. در دوران حکومت پهلوی، حوزه علمیه قم به عنوان کانونی برای رهبری انقلاب ۱۹۷۹ ایران عمل می‌کرد و پس از تأسیس یک حکومت تئوکراسی در ایران پس از انقلاب، اهمیت قم در عرصه‌ی سیاسی و اجتماعی افزایش یافت. امروزه بسیاری از مدارس علوم دینی و مراکز پژوهشی دینی در قم مشغول فعالیت هستند که بسیاری از آنان با بودجه‌ی دولتی اداره می‌شوند. [۳۴] [۳۵]
|
|
پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی[ویرایش]
|
|
بهداشت و درمان[ویرایش]
در سال ۱۳۹۱ استان قم دارای ۱۸۲ واحد بهداشتی و درمانی و ۹ واحد بیمارستان بوده است. همچنین در این سال تعداد ۱,۴۵۴ تخت بیمارستانی در استان وجود داشته است (به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۱,۲ تخت). همچنین در سال ۱۳۹۱ تعداد ۵۹ باب خانه‌ی بهداشت روستایی در استان مشغول فعالیت بودهاند.[۱۶] مهم‌ترین مراکز بهداشتی و درمانی استان:
- بیمارستان شهید بهشتی
- بیمارستان نکوئی
- بیمارستان امام رضا
- بیمارستان حضرت معصومه
- بیمارستان کامکار
- بیمارستان ایزدی
- بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی
- بیمارستان حضرت زهرا
ورزش[ویرایش]
فوتبال و فوتسال[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
ورزش‌های رزمی[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
امکانات ورزشی[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
امکانات زیربنایی[ویرایش]
عمران روستایی[ویرایش]
در سال ۱۳۹۰ جمعیت روستایی استان قم ۵۲,۱۳۹ نفر بوده است که ۴,۵ درصد جمعیت استان هستند. ۱۱۰ روستای استان توسط شورای اسلامی اداره می‌شوند و ۸۳ روستا هم دهیاری دارند. ۱۳۴ روستای استان بالای ۲۰ خانوار جمعیت دارند که همگی دارای شبکه‌ی آب و برق هستند.[۱۶]
پست و مخابرات[ویرایش]
در سال ۱۳۹۱ ضریب نفوذ تلفن ثابت و همراه در استان قم به ترتیب ۴۴,۸ درصد و ۸۴,۲ درصد بوده است. کل بسته‌های پستی صادر شده و خارج شده از استان ۷,۹۵۶,۸۰۸ مرسوله است و سرانه‌ی مرسوله‌ی پستی به ازای هر نفر در استان ۷ مرسوله در سال است.
| تعداد تلفن ثابت در استان | ۵۲۵,۲۷۰ |
| ضریب نفوذ | ۴۴,۸ درصد |
| تعداد تلفن همراه در استان | ۹۸۶,۸۸۸ |
| ضریب نفوذ | ۸۴,۲ درصد [۱۶] |
انرژی[ویرایش]
در سال ۱۳۹۱ حجم کل آب‌های زیرزمینی و سطحی استان قم ۱۱۶ میلیون متر مکعب بوده است.
| حجم آب استحصالی | ۲۵۶ میلیون متر مکعب |
| مصرف آب شرب | ۵۰ میلیون متر مکعب |
| مصرف خانگی | ۶۹۳ متر مکعب |
| تعداد مشترکان آب شهری | ۲۵۶۰۸۷ |
| تعداد مشترکان آب روستایی | ۳۴۵۴۰[۱۶] |
همچنین در سال ۱۳۹۱ تعداد مشترکان برق در استان قم ۴۳۴۹۲۰ مشترک بوده است که ۱,۵ درصد از کل مشترکان ایران را تشکیل می‌دهد.
| تعداد مشترکان برق | ۴۳۴۹۲۰ |
| فروش برق | ۲۳۱۹,۹ مگاوات ساعت |
| سرانه‌ی مصرف خانگی | ۲۱۸۳ کیلووات ساعت[۱۶] |
همین‌طور در سال ۱۳۹۱ تمامی شهرهای استان و ۹۸ روستا گازرسانی شده‌اند.
| تعداد مشترکان گاز | ۱۵۴۴۱۴ |
| مصرف داخلی گاز طبیعی | ۲۱۴۲ میلیون متر مکعب[۱۶] |
راه و ترابری[ویرایش]
در سال ۱۳۹۱ طول راه‌های استان قم ۶۵۷ کیلومتر بوده که ۱۶۷ کیلومتر آن آزادراه، ۱۱۸ کیلومتر بزرگ‌راه، ۲۶۸ کیلومتر راه اصلی، ۱۰۳ کیلومتر راه فرعی آسفالت و ۲۷۵ کیلومتر راه خاکی است.[۱۶]
هشت راه اصلی مواصلاتی به استان قم منتهی می‌شوند. آزادراه ۵، آزادراه ۷، جاده ۶۵ و جاده ۷۱ مهم‌ترین آن‌ها هستند.[۳]
گردشگری[ویرایش]
آثار تاریخی و باستانی[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
جاذبه‌های طبیعی[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
روستاهای گردشگری[ویرایش]
|
این بخش نیازمند گسترش است. |
نگارخانه[ویرایش]
-
مرقد فاطمه معصومه در شهر قم.
-
سد مخزنی سنجگان.
-
قمرود ، رودخانه ای که تبدیل به پارکینگ شده.
-
کوه دوبرادران در جنوب شهر قم. هرگاه تصویر این کوه را ۹۰ درجه به سمت چپ بچرخانیم، شبیه تصویر صورت یک انسان خواهد شد.
سفر روحانی[ویرایش]
حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رییس جمهوری روز چهارشنبه ششم اسفند 1393 در چهاردهمین سفر استانی کاروان تدبیر و امید با استقبال مسوولان و مقامات استان قم، وارد شهر قم شد. [۳۸]
منابع[ویرایش]
- ↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۰
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «جغرافیای استان قم». ایران.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «جغرافیای استان قم». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم.
- ↑ «جغرافیای استان قم». صداوسیمای مرکز قم.
- ↑ «میراث جاودان». تلویزیون اینترنتی استان‌ها.
- ↑ «آشنایی با استان قم».
- ↑ جغرافيای طبيعی استان قم
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ ۸٫۶ ۸٫۷ «موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «جغرافیای طبیعی استان قم». استانداری قم، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ ۱۶٫۰۰ ۱۶٫۰۱ ۱۶٫۰۲ ۱۶٫۰۳ ۱۶٫۰۴ ۱۶٫۰۵ ۱۶٫۰۶ ۱۶٫۰۷ ۱۶٫۰۸ ۱۶٫۰۹ ۱۶٫۱۰ ۱۶٫۱۱ ۱۶٫۱۲ ۱۶٫۱۳ ۱۶٫۱۴ «نتایج سرشماری ۹۰». استانداری قم/ دفتر آمار و اطلاعات.
- ↑ کتاب دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی نویسنده:Andrew J.Newmanترجمه:موسسه شیعه شناسی
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ «تاریخچه استان». استانداری قم.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ ۲۷٫۳ «استان قم». وبگاه گروه صنعتی پاکمن. بازبینی‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۳.
- ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ ۲۸٫۲ ۲۸٫۳ «آداب و رسوم مردم استان قم».
- ↑ «حوزه بهره‌برداری شرکت نفت و گاز». وبگاه شرکت نفت و گاز غرب.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی استان قم
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ «صنعت و معدن استان قم». وبگاه صدا و سیمای قم.
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ «زراعت و باغ‌داری در استان قم». ویکی‌اطلس فرهنگی ایران.
- ↑ «کشاورزی استان قم». اردآپ.
- ↑ «مدارس دینی استان قم». ویکی‌اطلس فرهنگی ایران.
- ↑ «بودجه‌ی پیشنهادی دولت برای حوزه‌های علمیه». رجانیوز.
- ↑ «مجلس خبرگان رهبری». مجلس خبرگان رهبری، 3 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست ۲۰۱۳.
- ↑ «مجلس خبرگان رهبری (شهر مقدس قم)». ویکی مپیا، 4 شهریور 1392. بازبینی‌شده در 26 آگوست 2013.
- ↑ رییس جمهوری وارد قم شد . خبرگزاری جمهوری اسلامی
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای استان قم دارد. |
- آمار نقاط جمعیتی استان قم (سال ۱۳۹۰) وبگاه آمار ایران
- پایگاه فرهنگی شهر قم
- شبکه خبری قم
- فتوبلاگ عکس قم
جستارهای وابسته[ویرایش]
|
||||||||||||||||||||
|
||||||||
