شهرستان فنوج

شهرستان فنوج
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	سیستان و بلوچستان
مرکز	فنوج
مردم
جمعیت	نفر (۱۳۹۰)
تعداد بخش‌ها
مرکزی، گتیج

شهرستان فنوج یکی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان است.

شهرستان فنوج پیشتر با عنوان بخش فنوج یکی از بخش‌های شهرستان نیک‌شهر در استان سیستان و بلوچستان ایران بود.

موقعیت جغرافیایی و زیست محیطی

فنوج در جنوب غربی بلوچستان و ۲۰۰ کیلومتری جنوب شهرستان ایرانشهر و ۵۵۰ کیلومتری مرکز استان (زاهدان) و ۱۷۷۵ کیلومتری مرکز کشور (تهران) قرار دارد و از غرب به استان کرمان منتهی می‌شود، در طول ۹۵ درجه و ۳۸ دقیقه طول شرقی و ۲۶ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی واقع گردیده و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۵ متر می‌باشد. شهرستان فنوج با وسعت ۷۷۳۰ کیلومترمربع معادل ۱/۴ درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است.

در خصوص نام فنوج روایات فراونی وجود دارد که محتمل ترین آن شهر فنی هنری منطقه ("فن": هنر و صنعت و "وج": یعنی جمع) و پرنوگ یعنی شهر نوگ یا ناودان آن هم بعلت محاصره بودن فنوج بوسیله رودخانه‌های زیاد که تصاویر ماهواره‌ای آن را تائید می‌کند.

فنوج به لحاظ آب و هوایی دارای آب و هوای گرم و خشک با رطوبت نسبتاً پائین و میزان بارندگی سالیانه حدود ۷۵ میلی‌متر می‌باشد. آب و هوای شهرستان فنوج در تمام فصول سال با سایر شهرستانهای اطراف متفاوت است. بادهای ملایم و خنک فنوج از قدیم‌الایام بسیار معروف و مقبول گردشگران و مسافرین بوده است.

از مهم ترین رودخانه‌های شهرستان فنوج می‌توان به رودخانه‌های (کرحمت-کتیچ-رامک-زوار-کسکان-مگون-پیر سهران-رودخانه‌های تنگه فنوج و رودخانه فصلی مسکوتان و مدانچ) اشاره نمود و از جمله کوه‌های فنوج می‌توان به «تکوه» یا کوه سفید (سفید کوه) که جزء جاذبه‌های گردشگری و دیدنی شهر نیز محسوب می‌گردد اشاره نمود. «تکوه» با شکوه و هیبت خاص خود زیبایی وصف ناپذیری به کل شهرداده و جاده «هراز» که برای اکثر ایرانیان شناخته شده می‌باشد در مقیاسی کوچکتر در تنگه فنوج به دست بی مثال خالق طبیعت تکرار شده است.

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی
  • دهستان فنوج
  • دهستان مسکوتان
• بخش گتیج
  • • • دهستان گتیج

شهر: فنوج

محصولات کشاورزی

از جمله محصولات کشاورزی نیز می‌توان به گونه‌های مختلف خرما-انواع مرکبات-انگور-انار و همینطور محصولات زراعی نظیر یونجه، انواع حبوبات، تنباکو، برنج و... اشاره نمود. همچنین چندگونه گیاهی منحصر به فرد نیز در شهرستان فنوج وجود دارد:

۱-آلوورا یا صبر زرد (شگلم) که دومین محصول پرفروش در جهان می‌باشد.

۲-درخت گز روغن که به معجزه عالم گیاهی معروف بوده و در ارتفاعات و برروی صخره‌ها رشد می‌کند.

۳- بنه یا پسته کوهی و کسور

پیشینه تاریخی

فنوج امروزی به قبل از اسلام بازمیگردد آثار و سفالهای به جامانده در قلعه معروف به بزرگان و پشت قلعه که از زمان ایران باستان بوده نشان از گذشته پر رونق در این شهرستان بوده است. فنوج یکی از مناطق کهن بلوچستان می‌باشد که کاوشهای صورت گرفته در این منطقه حاکی از وجودتمدنی چندهزار ساله می‌باشد و از نواحی بررسی شده (تپه دِهْ قاضی- تپه دَ مْبانْ (فنوج ناحیه چهل دختران کاوشگر: مارک اورل اشتین)- تپه پیرکُنا (ناحیه چهل دختران) و تپه مَگوْنْ: (کلاً بزرگان)- کوه نگاران- محوطه باستانی کوتیج- محوطه باستانی زپرینگ- قلاع مِسْکوتانْ- فَنوجْ- مُحْتَرَمْ آباد) می‌باشند. محل ارتباط مکران (بلوچستان) با منطقه پررونق و دارای تمدن کهن جیرفت و جنوب کرمان و هرمزگان بوده، نقاشی‌های یافت شده در کوههای اطراف فنوج همچنین سنگ نوشته‌ها و غارهای منقش به طرح‌های باستانی و گورهای باستانی غیراسلامی یافت شده در دامنه سفیدکوه نیز گواه بر این ادعا می‌باشد مسجد جامعه و قلعه کلایان مشرف به رودخانه بزرگ زوار (خزانوک) نیز از میراث گذشتگان این شهر می‌باشد.

اقوام و آداب و رسوم

تا قبل از استقرار آریایها در فنوج نژادهای بومی در منطقه می‌زیسته‌اند. قوم بلوچ از اصیل ترین اقوام ایرانی می‌باشد که فنوج نیز جزئی از آن است و از قدیمی ترین طوایف شهرستان می‌توان به طایفه (محمدی، اربابی، ملک، کدخدایی، شیرانی، نصرتی) اشاره نمود. گویش مردم شهرستان فنوج، بلوچی بوده و با توجه به طوایف مختلفی که در سطح شهرستان هستند تعداد لهجه‌های نیز گوناگون می‌باشد می‌توان گویش بلوچی را جزء با اصالت ترین گویش‌ها در ایران برشمرد. در شهرستان فنوج آیین‌ها برگرفته از سنت‌ها و آداب و رسوم گذشتگان، اعتقادات مردم و نیز دین مبین اسلام می‌باشد.

در مراسمات مذهبی (اعیاد فطر و قربان) قرآن خوانی و مراسم ختم در منازل به صورت دوره‌ای برگزار می‌شود و دادن غذا و افطاری به همسایه‌ها مرسوم است که به اصطلاح محلی باجی گفته می‌شود.

در آئین تشکیل خانواده و ازدواج که عمدتاً بیشتر ازدواج‌ها درون فامیلی و از میان وابستگان نزدیک است (ابتدا از طرف خانواده داماد بعد از رایزی‌های اولیه برای انجام خواستگاری که به زبان بلوچی مرکی حدای یا نپری نامیده می‌شود می‌روند. برای انجام مراسم عروسی در گذشته بسته به توان مالی و شهرت افراد ۲ روز تا یک هفته جشن و پایکوبی برگزار می‌شده. در دو نوبت نیز به نام شب حنابندان (دزکی) و ظاهری یا جشن انجام می‌شده است. برای کمک به خانواده داماد نیز درگذشته و حال از جانب بستگان و آشنایان کمک نقدی که به زبان محلی ""بجاری"" می‌نامند در شب جشن عروسی و قبل از شروع مراسم دریافت می‌گردد. در طول مراسم نیز برنامه‌های ساز و دهل برگزار و دوچاپی معروف فنوج و برخی شهرستانهای حاشیه (رقص محلی) به صورت دسته جمعی توسط مهمانان و جوانان حاضر در مراسم برگزار می‌گردد. پس از اتمام مراسم عروسی ۷ روز بعنوان پاتختی عروس و داماد محسوب می‌گردد و در این هفت روز فامیل و اشنایان دو طرف به مراسم پاتختی آمده و با نان روغنی (هل کالی) و شربت و چایی پذیرایی می‌شوند.

خوراک

از دیرباز هنر آشپزی بانوان فنوج شهره خاص و عام بوده واز انواع خوراکی‌ها و غذاهای محلی می‌توان به تباهگ (گوشتی که با انار خشک طعم دار گردیده و خشک شده) اشاره نمود، همچنین انواع بریانی با ادویه‌های محلی، تنورچه، انباگ، باقالی پلو، بت ماش اناری، دلک (آش)، هتوک (ماهی، گوشت، مرغ محلی) و همچنین چنگال اشاره نمود.

جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش فنوج شهرستان نیکشهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۸۹۶۹ نفر بوده است.

پانویس

• http://www.sbportal.ir/fa/cities/fanouj-شهرستان-فنوج
• http://www.balochpayam.ir/post/1605
• http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920411001254
• http://www.sbportal.ir/sbportalsd_content/media/image/2015/01/3613_orig.jpg

جستارهای وابسته

• استان سیستان و بلوچستان