علی‌محمد فرهوشی
علی‌محمد فرهوشی ملقب به مترجم همایون، یا: علی‌محمد مترجم همایون فرهوشی (زاده: ۱۲۵۴ خورشیدی در اصفهان، درگذشت: ۱۳۴۷ خورشیدی در تهران)، از پایه‌گذاران مدارس نوین در ایران و از نخستین نویسندگان کتاب‌های درسی جدید برای دانش‌آموزان ایرانی به شمار می‌رفت. مترجم همایون همچنین تسلط کم‌مانندی بر زبان فرانسوی داشت و از جمله مترجمان زبردست ایران شناخته می‌شد و از جمله برخی از سفرنامه‌های مهم مستشرقین اروپایی در ایران را برای نخستین بار به فارسی ترجمه نمود.
وی از بابیان (پیرو سید علی محمد باب) دولت‌آباد اصفهان بود. او در سال ۱۳۱۳ ق همراه با جمعی از پیروان میرزا یحیی صبح ازل به قبرس رفت تا با او دیدار کند.[۱][۲] فره وشی یکی از فعالان سیاسی عصر قاجار بود و در تکاپوهای مشروطه خواهی نیز دست داشت. او در حدود سن ۸۶ سالگی، گزارشی از تکاپوهای هم مسلکان خویش به نام آزاد مردانی که مشعل مشروطیت را برافروختند را نگاشت.[۳] وی پدر دکتر بهرام فرهوشی، زبان‌شناس، و متخصص برجستهٔ زبان‌های ایرانی و فرهنگ ایران باستان محسوب می‌شود.
زندگینامه[ویرایش]
علی‌محمد فرهوشی در سال ۱۲۵۴ خورشیدی در اصفهان زاده شد.[۴] تحصیلات مقدماتی خود را در زادگاهش به انجام رسانید. سپس برای تحصیل عربی و مبانی طب به تهران آمد و مدتی در تهران تحصیل کرد.[۵] و سپس اسلامبول را برای تکمیل تحصیلات خویش انتخاب کرد و مدتی نیز درآنجا تحصیل نمود.[۶] پس از بازگشت از اسلامبول، در مدرسه دارالفنون به فراگیری زبان فرانسه و ریاضیات پرداخت و بعد وارد خدمت وزارت فرهنگ گردید. وی کار خود را در وزارت فرهنگ با سرپرستی دبستان دانش و آموزگاری زبان و ریاضی در مدرسه کمالیه شروع کرد. مترجم همایون سپس به عنوان کارمند وزارت فرهنگ، و در مناصب و مسئولیت‌های مختلف فرهنگی به شهرهای مختلف ایران، همچون کرمان، زنجان، تبریز، ارومیه و اصفهان انتقال یافت و عمدتاً در رده‌های بالای فرهنگ (آموزش و پرورش) شهرستان‌ها و استان‌های مختلف خدمت کرد. وی در دوران خدمت خویش، مدارس بسیاری را در نقاط مختلف ایران تأسیس نمود.
از جمله مهمترین مسئولیت‌ها و مشاغل او می‌توان به این موارد اشاره نمود: بازرس عالی وزارت فرهنگ، ریاست اداره معارف زنجان، ریاست مدرسه معقول و منقول چهارباغ اصفهان، سرپرستی مدارس ارامنه در جلفا، سرپرستی آموزشگاههای زرتشتیان در تهران.[۷]
وی در کنار مشاغل مهم خود در وزارت فرهنگ، به کار تألیف و ترجمه نیز اشتغال داشت و علاوه بر تألیف برخی کتاب‌های درسی مدارس، ترجمه‌ها و تألیفات متعدد دیگری در زمینه‌های گوناگون دیگر نیز از خود به یادگار گذاشت.
وی سرانجام در سال ۱۳۴۷ خورشیدی و در سن ۹۴ سالگی در تهران درگذشت.[۸]
آثار[ویرایش]
از علی‌محمد مترجم همایون فرهوشی، ترجمه‌های زیادی از کتاب‌های مربوط به ایران و همینطور چندین تألیف درسی در رشته‌های گوناگون برای مدارس به یادگار باقی مانده‌است.[۹] از جمله آثار وی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
تألیفات[ویرایش]
فره وشی که در سالهای پایانی حیات، یکی از بزرگان بابیان (ازلیان) در تهران بشمار می‌آمد، در این زمینه آثاری نیز دارد.
- آیین باب - در بیان اعتقادات و احکام بابیان
- رساله‌ای بدون نام در بیان احوال صبح ازل - در بیان زندگی نامه صبح ازل[۱۰]
- به یاد صدمین سال شهادت نابغه دوران قرةالعین
- حساب سال اول
- حساب مقدماتی
- اصول جبر و مقابله
- حساب مظفری
- حساب نوین
- حل المسائل جبر
- هندسه
- علم الاشیاء
- جغرافیای راهنما
- دستور دانش
- باستان نامه
- ایرانی که من شناخته‌ام
ترجمه‌ها[ویرایش]
- مذاهب و فلسفه در آسیای وسطی نوشته آرتور دوگوبینوکه در زمان حیات سید علی محمد باب، سفیر فرانسه در ایران بود. فرهوشی خود را در این کتاب با نام (ع- ف) معرفی نموده است.[۱۲]
- مذاهب و ملل متمدنه یا تاریخ سید علی محمد باب اثر مسیو نیکلا (آلفونس نیکلا) از صاحب منصبان سیاسی فرانسه در ایران بود. فرهوشی خود را در این کتاب (م-ف) معرفی نموده است. نورالدین چهاردهی در کتاب باب کیست و سخن او چیست ص ۱۱۵ این کتاب را ((مقتل بابیه)) خوانده است.[۱۳]
- ترجمه سفرنامه مادام ژان دیولافوا (سفرنامه ایران، کلده و شوش)
- ترجمه سفرنامه از خراسان تا کشور بختیاری، نوشته: هانری رنه دالمانی (این سفرنامه مهم، در سال ۱۳۳۳ خورشیدی، توسط عبدالحسین صنعتی زاده کرمانی از اروپا به ایران آورده شد و ابراهیم رمضانی مدیر کتابفروشی ابن سینا آن را خریداری نمود و برای ترجمه در اختیار علی محمد فره وشی متخلص به مترجم همایون گذاشت.[۱۴])
- ترجمه روبنسون سوئیس
- خاطرات و سفرنامه موسیو نیکیتین کنسول سابق روس در ایران
درباره او[ویرایش]
مهدی بامداد در کتاب شرح حال رجال ایران، ضمن تجلیل از علی‌محمد مترجم همایون فرهوشی، وی را از خدمتگذاران حقیقی فرهنگ ایران و از معلمین کهنسالی دانسته که سالیان دراز در تهران و بسیاری از شهرهای ایران، چون زنجان، ارومیه، کرمان، تبریز و اصفهان، سمت‌های مهم فرهنگی داشته‌است. وی همچنین فرهوشی را از معلمین بسیار خوب وزارت فرهنگ می‌داند، که شاگردانش از معلومات و تدریس او، خوب استفاده می‌کردند و به لحاظ اخلاقی نیز، مرد بسیار نیکی بود.[۱۵]
مهدی ملک‌زاده در کتاب تاریخ انقلاب مشروطیت ایران ج ۱ ص ۱۲۴ و ۱۲۵از فره وشی اینگونه یاد کرده است: فره وشی مترجم همایون، که مقام علمی و تالیفات زیادش در پیشرفت علم و فرهنگ ایران بر همه معلوم است و امروز هم که به سن کهولت رسیده، خدمات سودمندی در بسط علم و تربیت، می‌نماید. ملک‌زاده در این روایت از کسانی چون میرزا محسن (برادر صدر العلماء) حاج میرزا علی محمد دولت‌آبادی، شیخ محمد رفیع طاری و میرزا محمد حسین اعتضاد الحکماء را نیز در میان آن انجمن آورده است که اینان همگی از تکاپوگران بابی (ازلی) بودند.[۱۶]
پانویس[ویرایش]
- ↑ دولت‌آبادی، ناصر. فهرست زائران صبح ازل. 1.
- ↑ نبوی رضوی, سید مقداد. «فروزندگان مشعل مشروطیت». در تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش, 1393. 333. ISBN ISBN 976-600-300-060-5.
- ↑ نبوی رضوی, سید مقداد. «فروزندگان مشعل مشروطیت». در تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش, 1393. 333. ISBN ISBN 976-600-300-060-5.
- ↑ شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، چاپ اول، جلد پنجم، صفحه: ۱۶۵
- ↑ شرح حال مترجم همایون در وبسایت آفتاب
- ↑ شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، چاپ اول، جلد پنجم، صفحه: ۱۶۵
- ↑ شرح حال مترجم همایون در وبسایت آفتاب
- ↑ شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، چاپ اول، جلد پنجم، صفحه: ۱۶۵
- ↑ شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، چاپ اول، جلد پنجم، صفحه: ۱۶۵
- ↑ نبوی رضوی, سید مقداد. «فروزندگان مشعل مشروطیت». در تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش, 1393. 333. ISBN ISBN 976-600-300-060-5.
- ↑ نسخه اصلی کتاب
- ↑ نبوی رضوی, سید مقداد. «فروزندگان مشعل مشروطیت». در تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش, 1393. 333. ISBN ISBN 976-600-300-060-5.
- ↑ نبوی رضوی, سید مقداد. «فروزندگان مشعل مشروطیت». در تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش, 1393. 333. ISBN ISBN 976-600-300-060-5.
- ↑ معرفی سفرنامه هانری رنه دالمانی در دانشنامه رشد
- ↑ شرح حال رجال ایران، مهدی بامداد، چاپ اول، جلد پنجم، صفحه: ۱۶۵
- ↑ نبوی رضوی, سید مقداد. «فروزندگان مشعل مشروطیت». در تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش, 1393. 333. ISBN ISBN 976-600-300-060-5.
منابع[ویرایش]
- بامداد، مهدی. شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری(جلد ۵). چاپ اوّل. تهران: زوار، ۱۳۴۷.
- شرح حال علی‌محمد مترجم همایون فرهوشی در وبسایت آفتاب
- معرفی سفرنامه دالمانی در دانشنامه رشد
|
||||||||||||||||||||
