خوی
| خوی | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | آذربایجان غربی |
| شهرستان | خوی |
| بخش | مرکزی |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۰۰٬۹۵۸ نفر[۱] |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۱۴۸ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۰ |
| میانگین بارش سالانه | ۲۵۳ میلی‌متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | محبوب تیزپاز |
| ره‌آورد | عسل، تخمه آفتاب گردان و کدو، فرش ماهی، گردو، نمک (سنگی)، لبنیات و میوه‌های فصلی |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۴۶۱[۲] |
| وبگاه | khoycity.ir |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
| به شهر خوی، شهر خوبان خوش آمدید | |
خوی از شهرهای استان آذربایجان غربی ایران است، شهرستان خوی در شمال غربی‌ترین نقطه ایران و آذربایجان در مرز کشور ترکیه واقع شده‌است. با وسعتی بالغ بر ۵٬۵۴۸ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۲۰۰٬۹۵۸ نفر اولین شهر استان آذربایجان غربی از نظر وسعت و دومین شهر این استان از نظر جمعیت است؛ و همچنین اولین شهرستان از نظر دارا بودن مسلمان شیعه در آذربایجان غربی و هجدهمین شهر فرهنگی تاریخی ایران است.
فاصله آن از تهران ۷۸۰ و از تبریز ۱۶۵ کیلومتر بوده و با وجود قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم نزدیک‌ترین شهر به دروازه اروپا (ترکیه) که مسافت آن با شهر وان در کشور ترکیه از طریق پایانه مرز رازی ۱۲۰ کیلومتر بمدت ۲ ساعت است. زبان رایج در میان مردم خوی ترکی آذربایجانی است. خوی نیز از بزرگ ترین و مهم ترین شهرهای آذربایجانی ایران به شمار می‌رود.
خوی یکی از کهن‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران و کانون بسیاری از حوادث تاریخی بوده است.[۳] خوی به‌دلیل واقع شدن در مسیر جاده ابریشم و جاده تجارتی شرق و غرب، مورد بازدید بسیاری از جهانگردان و ایرانشناسان واقع شده‌است. توضیح اینکه جاده ابریشم در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال غربی خوی در جاده چالدران بالاتر از(گوردیک قفه سی) رد می‌شد که در زبان محلی به این جاده ابریشم (دوه اوچان) (محل پرواز شتر) می‌گفتند. چرا که بعلت سرازیری شدید این جاده شتران با مال التجاره با سرعت زیاد حرکت نموده چنان که گویی پرواز می‌کردند. از منابع تاریخی و سفرنامه‌ها از جمله سفرنامه ناصرخسرو مطالب قابل توجهی دربارهٔ خوی بدست می‌آید. زبان رایج در میان مردم خوی ترکی آذربایجانی است. خوی نیز از بزرگترین و مهم‌ترین شهرهای آذربایجانی ایران به شمار می‌رود.[۴][۵]
محتویات
وجه تسمیه
به نوشتهٔ راجِر سِیوُری در دانشنامهٔ اسلام، چنین گفته می‌شود که واژهٔ «خوی» دارای ریشه‌ای کردی و به‌معنای نمک است، و به‌واسطهٔ وجود معادن نمک در منطقه، به «خوی» معروف شده‌است.[۶][۷]
پیشینه
خوی در جنگ جهانی اول
در نیمه نخست خرداد ۱۲۹۸ هجری شمسی، یک دسته از سپاه عثمانی از راه خوی به سلماس آمدند و مسیحیان به سرکردگی آقا پتروس را شکست دادند. آوارگی مسیحیان از سلماس به ارومیه باز باعث آدمکشی و غارت در ارومیه شد. در این میان آندرانیک، فرمانده سپاه داوطلب ارمنی، که برای متفقین می‌جنگید، به خوی حمله کرد که باعث عقب‌نشینی عثمانی‌ها از اطراف ارومیه شد. علت این حمله به خوی این بود که در ژانویه ۱۹۱۸ و تشکیل جمهوری ارمنستان در ۲۸ مه ۱۹۱۸ / هفتم خرداد ماه ۱۲۹۸ شمسی، داشناک‌ها لازم می‌بینند برای ایجاد ارمنستان کبیر محور وان، ایروان، و نخجوان را به همدیگر وصل کرده و نیروهای خود را به هم ارتباط دهند بنابرین تصمیم می‌گیرند به هر قیمتی شده خوی را تصرف کنند.[۸][۹] سرکرده سپاه عثمانی در خوی از مردم شهر تقاضای کمک نمود که کسی به او نپیوست و خود عثمانیان به تنهایی در ایواوغلی که با خوی سه فرسنگ فاصله دارد با ارمنیان وارد جنگ شدند که شکست خوردند و هشت نفر زخمی از سپاه عثمانی در شهر باقی ماند.[۱۰] بدنبال فتوای مراجع تقلید خوی[۱۱][۱۲] و همکاری مردم، اهالی شهر در مقابل سپاه آندرانیک مقاومت کرده تا هنگامی که لشکر عثمانی از سوی سلماس رسید و ارمنیان شکست خوردند. پس از دو سه روز عثمانیان تمام مردان ارمنی خوی و پیرامون آنرا قتل‌عام نمودند.[۱۳] شاید شکست خوی یکی از علل ناکامی آندرانیک در تحقق ارمنستان بزرگ بود که باوجود دست زدن‌اش به پاکسازی قومی هرگز به آن نرسید.[۱۴][۱۵]
آثار تاریخی و مذهبی
نام خوی در شمال دریاچه ارومیه (در نقشه: دریاچه شاهی)، به انگلیسی: koy نوشته شده‌است.
آثار تاریخی زیادی در منطقه خوی قرار دارد از جمله: مزار شمس تبریزی و برج شمس تبریز، دروازه سنگی،بقعه شیخ نوایی، مسجد مطلب خان، پل خاتون، بازار خوی، کارونسراهای خوی اطراف آن، پل قطور، ساختمان شهرداری پیشین، کلیسای سورپ سرکیس، مسجد شاه «سید الشهداء» خوی، مسجد ملاحسن و آرامگاه پوریای ولی.علمدار خوی، امام زاده سید بهلول، زیارتگاه میر فتاح و آبشار بدلان ،غار علی شیخ، تکیه گاه حضرت ابوالفضل، انصار الحسین خوی(بالا امام زاده) را نام برد.
شکارگاه‌های تاریخی
خوی به خاطر دارا بودن شکارگاه‌های زیاد مورد توجه شاه اسماعیل صفوی بود. شاه اسماعیل به خاطر آب و هوای خوش خوی زیاد به این شهر سفر می‌کرد و نقل است که شاخ قوچ‌هایی که در عمارت برج شمس تبریزی مشاهده می‌شود توسط شاه اسماعیل شکار شده‌اند. شاه اسماعیل با الهام از طبیعت زیبای خوی شعر می‌سرود[نیازمند منبع].
طبیعت
خوی در میان کوه‌های بلند واقع شده‌است به همین دلیل آب و هوای آن در تابستان گرم و در زمستان بسیار سرد است. آب و هوای این شهرستان در فصل بهار بسیار دلچسب است. کوه چله‌خانه در مجاورت این شهرستان قرار دارد و نیز کوه اورین که برای مردم این شهر کوهی با ارزش و تاریخی است. منطقه بکر جهنم دره خوی یا به قولی دره قیریس که یک دره کاملاً بکر با کوه‌ها و صخره‌هایی است که از وسط شان راه عبوری دارند و ارتفاع آنها گاهی به ارتفاع یک برج ده طبقه می‌رسد که در بالا به همدیگر چسبیده‌اند. در این دره سرسبز جانورانی مانند خرس قهوه‌ای، آهو، و گوزن وجود دارند. شهر سرسبز و توریستی فیرورق – روستای علیشیخ – روستای وار و پسک – و منطقه قطور با آبگرم ودرمانی آن یکی از مراکز گردشگری این شهرستان بحساب می‌آید.
محصولات
سال‌ها پیش به دلیل نوع خاک مزارع خوی پنبه در آن کاشته و بهره‌برداری می‌شد؛ و این مزارع سبب به وجود آمدن نساجی در خوی شد؛ ولی کم‌کم مزارع پنبه جای خود را به آفتابگردان (گونه باخان) داد.
تخمه آفتابگردان از محصولات اصلی این شهرستان است که در کشور معروف است. همچنین عسل مرغوب این شهرستان از دیگر محصولات غذایی می‌باشد. فرشهای نفیس دستباف از دیگر تولیدات این شهر می‌باشد. یکی از نقشهای ماندگار فرش ایرانی «نقش ماهی» است.
صنایع دستی منطقه فرش بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، جل بافی، مفرش بافی، زیلوبافی، حصیربافی، سبدبافی، ریسندگی الیاف، سفالگری و دست بافته‌های پشمی می‌باشد.[نیازمند منبع]
معادن
معادن خوی عبارتند از: نمک، زغال سنگ، مس و طلا که فقط از معدن نمک آن فعلاً استفاده می‌شود و بصورت تجارتی بعنوان نمک خوی در تمام شهرستان‌های مجاور به فروش می‌رسد.[۱۶][۱۷]
پایانه مرز رازی خوی
شهرستان خوی با وجود داشتن گذرگاه مرزی رازی و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم تنها راه مرزی نزدیک به کشور ترکیه است. خوی تنها شهریست که مسافت آن با شهر وان در کشور ترکیه از طریق بازارچه رازی ۱۲۰ کیلومتراست.
در سال ۲۰۰۶ هیتی از طرف کشور ترکیه برای بررسی وضعیت بین راهی دو کشور جلسه‌ای با حضور معاون وزیر و سایر افراد متولی صادرات و واردات استان آذربابجان غربی و افراد منتخب از این شهرستان برگزار نمودند.
به علت اینکه فاصله سایر بازارچه‌ها با وان زیاد است بنابراین کشور ترکیه اعتراض کتبی خود را راجع به این مسئله به مقامات ایران اعلام کرد که چرا رانندگان ما با وجود راه نزدیک مسافتی در حدود ۴:۳۰ ساعت را برای رسیدن به جاده ترانزیتی بین‌المللی طی کرده و ضررهای زیادی را متحمل شوند.[نیازمند منبع] در تاریخ ۲۶/۰۱/۱۳۹۰ مرز رازی با حضور وزرای خارجی ایران و ترکیه و مقامات محلی بطور رسمی گشایش یافت
حمل و نقل
فرودگاه خوی
فرودگاه خوی در مهر سال ۱۳۸۳ به بهره‌برداری رسیده، هم اکنون به عنوان یک دروازه مهم توسعه شمال استان بعنوان یکی از زیباترین فرودگاه‌های کشور ایفای نقش می‌نماید.
پایانه مسافربری خوی
پایانه مسافربری سردار شهید حاج محمد حنیفه درستی در دو طبقه به عنوان بزرگترین پایانه مسافربری شمال غرب و غرب کشور ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید.
ظرفیت روزانه این ترمینال مسافربری را برای جابجایی مسافر را ۴هزار و۵۰۰ نفراست.
مراکز آموزشی شهرستان خوی
خوییان از پیشگامان نهضت مشروطیت در آذربایجان و ایران بوده‌اند و این نیز برخاسته از پیشینه و ساختار فرهنگی شهر بوده‌است. تاریخ ایجاد اولین مدرسه به شکل امروزین در خوی به سال ۱۸۸۰ میلادی و به‌وسیله مسیونرهای آمریکایی می‌رسد؛ که مدرسه خسروی یکی از آثار تاریخی خوی که بازمانده از دوران قدیم است که می‌توان به آن اشاره کرد. از مراکز آموزشی خوی می‌توان به: دانشگاه آزاد اسلامی با حدود ۵۴۰۰ دانشجو، دانشگاه پیام نور با حدود ۲۵۰۰دانشجو، دانشکده پرستاری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشکده علوم قرآنی، حوزه علمیه نمازی، مرکز تربیت معلم و دانشگاه‌های غیردولتی علامه خویی، زرینه و شمس از مراکز علمی - آموزشی شهر به شمار می‌آیند و دانشگاه دولتی خوی نیز در دست ساخت می‌باشد که امید می‌رود با ساخت و تکمیل آن تحولی شگرف در سطح منطقه به وجود آید.
سرشناسان
از خاندانهای معروف این شهرستان خاندان دنبلی را می‌توان نام برد که قرون متوالی درآذربایجان حکومت داشته‌اند.
از شخصیتهای معروف این شهرستان می‌توان به آیت‌الله العظمی خویی، عباس زریاب خویی، محمدامین ریاحی، رحیم نوه سی، ژاله آموزگار، آذر پژوهش، بهروز وثوقی، آتش تقی‌پور، مینا جعفرزاده، ثریا حکمت،غلام رضا آقازاده، سپهبد کریم ورهرام، علی فتح‌الله‌زاده و سید جواد ذاکر اشاره کرد.
نگارخانه خوی
-
منطقه شیخ نوایی خوی
-
دور نمایی از خوی
-
خانه کبیری
-
بازار خوی
-
طبیعت خوی
-
منار شمس
-
طبیعت بهاری فیرورق
-
بازارچه تکیه گاه حضرت ابالفضل خوی
-
کلیسای قریس
-
نمونه سبک معماری در خوی
-
مزار پوریای ولی در خوی
-
به شهر خوی خوش آمدید
-
جاده مرز رازی خوی
شهرهای خواهرخوانده و هم پیوند
منابع
- ↑ «جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ پیش‌شمارهٔ تلفنی
- ↑ تاریخ خوی- محمدامین ریاحی چاپ اول ۱۳۷۱، چاپ دوم ۱۳۷۶.
- ↑ "Country Study Giude-Azerbaijanis". STRATEGIC INFORMATION AND DEVELOPMENTS-USA. Retrieved 13 August 2013.
- ↑ "Iran-Azerbaijanis". Library of Congress Country Studies. December 1987. Retrieved 13 August 2013.
- ↑ Savory, R.M. (1986). "Khoi". Encyclopaedia of Islam 5 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 29.
- ↑ «The Encyclopaedia of Islam». Google Books. بازبینی‌شده در ۱۴ فوریهٔ ۲۰۱۴.
- ↑ بیات، کاوه. توفان ب‍رف‍راز قفقاز، ن‍گ‍اه‍ی به م‍ن‍اس‍ب‍ات م‍ن‍طق‍ه‌ای ایران و جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گ‍رج‍س‍ت‍ان در دوره نخست استقلال ۱۹۱۷. وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، ۱۳۸۸.
- ↑ قتل‌عام مسلمانان در دو سوی ارس - صمد سرداری نیا – نشر اختر – ۱۳۸۵ – صفحه ۹۰
- ↑ کسروی، احمد. تاریخ هیجده ساله آذربایجان (بازمانده تاریخ مشروطه ایران). انتشارات امیر کبیر، ۲۵۳۷.
- ↑ محمد امین ریاحی – تاریخ خوی – صفحه ۵۰۸ و ۵۰۱
- ↑ نام آوران ارومیه – انتشارات تکدرخت – علی بابایی – ۱۳۸۹ – صفحه ۲۹۰
- ↑ کسروی، احمد. تاریخ هیجده ساله آذربایجان (بازمانده تاریخ مشروطه ایران). انتشارات امیر کبیر، ۲۵۳۷.
- ↑ توفان ب‍رف‍راز قفقاز - کاوه بیات – از انتشارات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صفحه ۹۳.
کاوه بیات در کتاب توفان بر فراز قفقاز می‌نویسد:این شکست امید ارامنه را درباره تشکیل ارمنستان بزرگ از بین برد و بقیه السیف سپاه ایشان پس از تحمل مشقات زیاد خود را به ایروان رسانیدند و غایله بدان بزرگی که استقلال و تمامیت ارضی ایران در گرو آن بود به همت و کوشش مردانگی مردم خوی دفع گردید. از نکات جالب توجه هم آن که آندرانیک در راه بازگشت در طرف نخجوان دو قریه معتبر را با زن و بچه قتل‌عام نمود.
- ↑ The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians by Donald Bloxham. Oxford University Press: 2005, pp. 103–105
- ↑ (فرهنگ جغرافیایی ایران ج.۴، حسنعلی رزمﺁرﺍ، تهرﺍن، دﺍیره جغرﺍفیایی ستاد ﺍرتش،۱۳۱ -.۱۳۲)
- ↑ (لغت نامه دهخدا)
پیوند به بیرون
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای خوی دارد. |
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خوی موجود است. |
|
|
||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
