همهپرسی نظام جمهوری اسلامی در ایران
پس از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷، به پیشنهاد روحالله خمینی همهپرسی حکومت جمهوری اسلامی ایران در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ در سراسر ایران برگزار شد و بنا بر اعلام برگزار کنندگان آن ۹۸٫۲ واجدین شرکت در همهپرسی با دادن رای «آری»، با برقراری حکومت جمهوری اسلامی موافقت کردند.[۱][۲] در روز ۱۲ فروردین نتایج اعلام شد و این روز را روز جمهوری اسلامی نامیدند.
برگه رای، دوقسمتی بود و شامل نیمه «آری» -به رنگ سبز- و نیمه «نه» -به رنگ قرمز- بود و روی آن چنین درج شده بود:
«بسمه تعالی
دولت موقّت انقلاب اسلامی
وزارت کشور
تعرفهٔ انتخابات رفراندم
تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی
که قانون اساسی آن از تصویب ملت خواهد گذشت.»
رایدهندگان، میبایست بخش موردنظر خود را از برگه جدا میکردند و در صندوق رای میانداختند و میتوانستد قسمت دیگر را همراه با خود ببرند.
گفته شده بود اگر کسانی رایشان برای نوع حکومت بعدی حکومت «جمهوری اسلامی» نباشد میتوانند آن نوع حکومت دلبخواه خود را در برگه بنویسند و در صندوق بیندازند.
نکات مثبت[ویرایش]
این همهپرسی حکومت جمهوری اسلامی ایران را در زمره معدود حکومتهای تاریخ بشریت قرار داد که در ابتدای تشکیل از ملت خود اجازه تشکیل میگیرد و ایدئولوژی حکومت نیز به طرق دموکراتیک انتخاب شده است.[۳]
انتقادات[ویرایش]
به اعتقاد عبدالکریم لاهیجی، امری که در آنروز انجام گرفت بیشتر مشخصههای یک بیعت از مردم را داشت تا برگزاری یک همهپرسی؛ اشکال برگزاری چنان همهپرسیای این عنوان میشود که در نظرسنجی دوازده فروردین ۱۳۵۸، نوع حکومت بعدی از مردم پرسیده نشد و نحوه سوال «جمهوری اسلامی، آری یا نه؟» به شکلی است که مردم را بین انتخاب شیوهای معلوم و یا تندادن به شیوهای نامعلوم مخیر میکند که از لحاظ روانی تودههای مردم را به انتخاب پاسخ آری متمایل میکند. البته روزنامه های آن دوران تیپ حکومتی مورد نظر خود را اعم از حکومت سوسیالیستی، لیبرال و حتی جمهوری ایرانی را تبلیغ میکردند و مردم آن دوران بنا به روشنگری روزنامه ها و مجاورت با احزاب چپ مثل توده و مجاهدین خلق یا راستگراهایی مثل نهضت ملی با انواع مختلفی از حکومت آشنا بودند و این انتقادی جدی به شمار نمیرود.[۴]
اشکالات چنین همهپرسی به برگه های رای وارد شده است: رژیم سابق هنوز قانوناً جایگزین نشده بود و برخی ادعا داشتهاند که عنوان سابق به آن دادن عملی جهتدار و پیشفرضانه بود تا مردم بنا به نفرتی که از حکومت سابق داشتند به رای آری ترغیب شوند؛ همچنین نتیجه همهپرسی معلوم نبود و ذکر جمهوری اسلامی به عنوان نظام حکومتی بعدی اقدامی پیشداورانه بود. گذشته از آن قانون اساسیی که متن آن معلوم نبود، چه تضمینی داشت که از تصویب ملت بگذرد. البته همان زمان نیز اعلام داشتند که منظور از قانون اساسی آن از تصویب ملت خواهد گذشت این است که قانون اساسی که برای همهپرسی قانون اساسی آماده خواهد شد بر پایه نظریه جمهوری اسلامی خواهد بود و این اشتباه لفظی برخی روشنفکران است. همچنین انتخاب رنگهای برگه رای - نه به رنگ قرمز و آری به رنگ سبز- نیز میتواند جهتدار تعبیر بشود.
همچنین دکتر محمد ملکی از دست اندرکاران برگزاری اولین انتخابات برگزار شده بعد از انقلاب در ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ که به همهپرسی نظام جمهوری اسلامی در ایران آری یا نه معروف شد، در آذر ماه سال ۱٣۹۰ طی نامه ای سر گشاده با طرح مسائل مختلفی که عمدتاً به میزان شرکت کنندگان و نحوه اعلام آرای به صندوق ریخته شده اشاره دارد، به انجام تقلب در اولین انتخابات برگزار شده پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، در ایران، اشاره نمودند. ایشان امکان اخذ رای از ۹۸٫۲ 'واجدین شرایط' را که بعدها در نص ماده اول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز ذکر شد را غیر واقعی و دروغی بزرگ می داند.[۵]
منابع[ویرایش]
- ↑ علیرضا کرمانی. «رفراندوم «جمهوری اسلامی»؛ ۳۰ سال پیش «آری»». رادیوفردا، ۱۳۸۸/۰۱/۱۲. بازبینیشده در ۲۵ فروردین ۱۳۹۳.
- ↑ مأموریت موقت
- ↑ روی برگه رفراندوم ۱۲ فروردین ۵۸ چه نوشته شده بود؟ مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- ↑ «عبدالکریم لاهیجی: ۱۲ فروردین نه همهپرسی که بیعت با جمهوری اسلامی بود».
- ↑ «نامه دکتر ملکی در مورد تاریخ انتخابات در جمهوری اسلامی». يکشنبه ۶ آذر ۱٣۹۰ - ۲۷ نوامبر ۲۰۱۱.
مصاحبه تلویزیونی صادق طباطبایی در مورد نحوه رایدادن در سال ۱۳۵۸
|