باجلان
باجلان نام یکی از ایلات کرد است که در غرب ایران و شمال شرقی عراق زندگی میکنند.[۱][۲][۳]در متون تاریخی نام این ایل به صورتهای باجو،[۴] باجَلَند،[۵] باجالان،[۶] بَجوران و بَجِلان نیز آمدهاست. شاخه اصلی باجلانها در منطقه قصرشیرین، سرپل ذهاب، بن کوره و قورهتو در شمال شهرستان خانقین عراق سکونت دارند. شاخه کوچکتری از آنها در شهرستان موصل، بر کرانه چپ رود دجله سکونت دارند.
باجلانها در ایران[ویرایش]
گویا باجلانها ابتدا در نواحی گیلان غرب و سرپل زهاب ساکن بودهاند اما پس از مدتی به لرستان کنونی کوچ کردهاند. هماکنون باجلانها در غرب ایران، در استان لرستان و شمال استان خوزستان پراکندهاند، این ایل در بخش زاغه، شهرستان خرمآباد، برخی در شهر دورود و گروهی نیز در شهرهای اندیمشک، دزفول و شوش ساکن هستند.[۳][۷] گروه کوچکی از باجلانها نیز در استان قزوین ساکن هستند.[۱] باجلانها در تاریخ لرستان با نام ایل باجلوند نقش مهمی ایفا کردهاند. ایل باجلوند (باجلان) در لرستان اتحادیهای است از پنج طایفه عمده:
سگوند[ویرایش]
سگوند برگفته از سکا به معنی دلیر و شجاع[۸] که از ۴ طایفه دیگر باجلان از لحاظ جمعیت بزرگتر است.[۳] نام ایلی پرجمعیت است که گستره سکونتگاه آن از جنوب استان کرمانشاه (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی استان لرستان تا شمال استان خوزستان میباشد.[۹] جغرافیای سکونت سگوندها در دوره قاجار تا دشت هُرو در جنوب بروجرد گسترده بوده است.[۸] جمعیت ایل به صورت طایفههای کوچک و متعددی گسترش یافته و زندگی میکنند.
گویش سگوندها به عنوان بخشی از باجلانها، زبان باجلانی[۱۰] که یکی از شاخههای زبان کردی است میباشد[۱۱] اما سگوندها هماکنون به زبان لری سخن میگویند.[۸][۱۲] هنری راولینسون سگوندها را از ایل باجلوند و خاستگاه آنان را به همراه ایل بیرانوند، موصل عراق میداند و معتقد است بیرانوندها و باجلوندها در قرن دوازدهم یعنی در اواخر حکومت صفویه یا در زمان افشاریه از نواحی موصل به لرستان آمدند.[۱۳]
دین و زبان[ویرایش]
دین[ویرایش]
عدهای از باجلانها به همراه سرلیها و شبکها فرقههای رمزی را تشکیل میدهند که خاستگاه آنها، ادیان قدیمی ایرانی است، هر چند پیروان این فرق بهمنظور کاستن از فشار گروههای دینی- مذهبی اکثریت، به این شایعه که از غلات ( شاخه ها) شیعی مسلک هستند، دامن میزنند.[نیازمند منبع]بقیه آنها شیعه دوازدهامامی و تعدادی سنی شافعی اند.
زبان[ویرایش]
زبان اصلی باجلانها متعلق به زیرشاخه زازا-گورانی از شاخه شمال غربی زبانهای ایرانی است و تاریخدانان و زبانشناسان خاستگاه اولیه آنها را از منطقه دیلمستان و کرانههای خزر میدانند.پژوهشهای زبانشناسان نشانگر این است که این زبان یک زبان مستقل ایرانی است.[۱۴] ولی برخی دیگر آن را در شمار گویشهای زبان کردی قرار میدهند.[۱۵]
نزدیک به همهی باجلانهایی که در ایران زندگی میکنند به جز باجلانهای دشت ذهاب زبان باجلانی را فراموش کرده و به لکی ،لری و کردی صحبت میکنند.
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. بازبینیشده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۵.
- ↑ «باجلان» (فارسی). ایرانیکا. بازبینیشده در ۹ فروردین ۱۳۹۰.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «باجُولْوَنْد (باجَلان)» (فارسی). دانشنامه جهان اسلام. بازبینیشده در ۹ فروردین ۱۳۹۰.
- ↑ عباس عزاوی، عشائر العراق، الکردیة، بغداد، ۱۳۶۶ هجری قمری، ۲/۱۸۴
- ↑ محمدکاظم مروی، عالمآرای نادری، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، ۱۳۶۴، ۱/۲۵۲، حاشیهٔ ۱
- ↑ محمدمهدی استرآبادی، جهانگشای نادری، تهران، ۱۳۶۸، ص ۲۵۱
- ↑ علی محمد ساکی، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان، خرمآباد ۱۳۴۳، ص ۱۵۵
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ اردشیر سگوند. «ایل سگوند و پیوند آن با قوم باستانی سکاها». پایگاه مجلات تخصصی نور. بازبینیشده در ۱۳ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ «سگوند». لغتنامه دهخدا. بازبینیشده در ۱۳ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ چگنی، فرهاد. ایل سگوند، نام و تاریخ آن. کیهان فرهنگی، ۱۳۷۸. ۶۶، ۶۷پایگاه مجلات تخصصی نور.
- ↑ «Kurdish language». Britannica Encyclopedia. بازبینیشده در مارس ۲۰۱۰.
- ↑ «ایلات وطوایف لرستان». وب سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان. بازبینیشده در ۱۶ مهر ۱۳۸۹.
- ↑ راولینسون، هنری لرزیک. سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر اماناللهی بهاروند. تهران: ترجم، ۱۳۶۲. ۱۵۲.
- ↑ 1986 "Kurds, Kurdistan. v. -- language," The Encyclopaedia of Islam, Vol. V, pp. 479-80.
- ↑ «Kurdish language». Britannica Encyclopedia. بازبینیشده در مارس ۲۰۱۰.
- بلو، جویس: گورانی و زازا در "راهنمای زبانهای ایرانی، جلد دوم: زبانهای ایرانی نو، ویراستهٔ رودیگر اشمیت. دیمه (صفحه): ۶-۵۵۵
|
|