دوازده ایزد المپ‌نشین

دوازده ایزد المپ‌نشین یا المپ نشینان (به انگلیسی: Twelve Olympians) در اساطیر یونان و روم، ۱۲ تن بودند که پس از سرنگونی تایتان‌ها در قله المپ، مرتفع‌ترین قلهٔ یونان به حکومت پرداختند. هر چند ایزدان به نقاط دور سفر می‌کردند، همیشه به وطن خود واقع در فراسوی ابرهای المپ بر می‌گردند. از این رو، آن‌ها را ایزدان المپ یا المپی می‌خوانند. هر ایزدی خانه‌گاه ویژهٔ خود را دارد، اگرچه معمولاً همه در کاخ زئوس، پادشاه ایزدان گرد می‌آیند. آن‌ها در آنجا ضیافت خوراک بهشتی و شراب لذیذ خدایان یونان یعنی نکتار و امبروزیا که به آنان زندگی جاودانه می‌داد می‌نوشیدند که هبه، ایزدبانوی زیبای جوانی در آن خدمت می‌کند و آپولون با چنگ خود پذیرای مهمانان است. این جشن جاودانان برای مباحثه پیرامون امور آسمانی و زمینی است.

کوه المپ محل نبرد تایتان‌ها با المپ‌نشینان بود و بعدها هم به عنوان محل زندگی خدایان از آن نام برده شد. تمام المپ‌نشینان به نوعی با یکدیگر خویشاوندی داشتند و بنا به شرایط زمانه هر از گاهی یک یا چند تن از آنها بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت. برای مثال اگر در زندگی واقعی، همسر حاکم یا شخص قدرتمند منطقه از شخصیت قوی یا خانواده مهم‌تری بود، خدایان زن و به خصوص هرا که ایزدبانوی مادر بود مورد توجه می‌گرفت؛ اگر جنگی در میان بود، معبد خدای جنگ بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت. از این قله مرتفع زئوس پادشاه خدایان فرامین خود را به سایر خدایان صادر می‌کند و ایزدان هر کدام خانه‌ای مخصوص خود دارند.

فهرست المپ‌نشینان

خدایان اصلی به زبان رومی و یونانی از این قرار هستند:

• ژوپیتر, زئوس (شاه خدایان) پدر همه خدایان و شاهی است که بر همه مردمان فرمانروایی دارد. بر تختی نشسته است و تیری از آذرخش به دست دارد و همواره عقابی در کنار اوست.
• نپتون, پوزئیدون (خدای دریاها) یکی از برادران ژوپیتر و فرمانروای دریاهاست. بر گردونه‌ای که اسبان دریایی آن‌را می‌کشند سوار است و نیزه‌ای سه شاخه همانند دشنه در دست دارد. او می‌تواند در دریاها طوفان برانگیزد، یا نیزه خویش را بر امواج زند وآن‌ها را رام سازد.
• پلوتو, هستیا (ایزدبانوی تندرستی)
• مارس, آریس (خدای جنگ) وی خداوند سهمناک جنگ است و فقط وقتی شادمان می‌شود که جنگی پای گیرد.
• وولکن, هفانیستوس (خدای آتش و آهن) وی آهنگر لنگی است که همواره در کارخانه آهنگری خود کار می‌کند. کوره او در دل کوه است و برخی کوه‌ها را که آتش و دود از دهانه آن‌ها به آسمان می‌رود، اروپاییان به نام خداوند آتش، ولکان می‌نامند.
• مرکوری, هرمس (خدای سفر) پیک خدایان است و بر کفش و کلاه خویش بالهایی دارد و به دستش عصای بالداری است که چون آن‌را میان دو تن که با یکدیگر در زد و خوردند بگذارند بیدرنگ آن‌ها را به هم دوست و مهربان می‌سازد. روزی مرکوری دو مار دید که باهم نزاع می‌کردند و عصای خود را میان آن دو افکند. دیری نپایید که مارها گرد آن عصا پیچیدند چنانکه به مهربانی یکدیگر را در آغوش گرفته‌اند و از آن روز به همان حال ماندند. این عصا به عصای مرکوری یا هرمس معروف است.
• فیبوس, آپولون (خدای روشنایی و موسیقی) وی زیباترین همه خدایان است. به گفته یونانیان، هر بامداد گردونه آفتاب خویش یعنی خورشید را به آسمان می‌کشد و از خاور به باختر می‌راند و روز پرفروغ آفتابی از این گردونه‌کشی پدید می‌آید.
• یونو, هرا (همسر زئوس) شهبانوی ژوپیتر است و عصای سلطنت به دست دارد و مرغ محبوب وی طاووس است که اغلب با اوست.
• مینروا, آتنا (ایزدبانوی عقل و خرد) مینروا به طرزی شگفت‌انگیز زاده شده است. می‌گویند روزی ژوپیتر سردردی سخت گرفت. درد دم به دم سخت‌تر می‌شد تا آنگاه که ژوپیتر دیگر تاب نیاورد و وولکن همان آهنگر لنگرا خواند و گفت تا با پتک بر سر وی بکوبد. وولکن نیز ناگزیر بود که فرمان خدای خدایان را گردن نهد. پس ضربتی چنان سهمگین بر سر ژوپیتر نواخت که مینروا سلاح پوشیده از آن بیرون جست و درد ژوپیتر پایان یافت. بدین‌گونه مینروا از مغز ژوپیتر زاده شده و از همین روست که او را الهه خرد و فرزانگی می‌نامند.نام وی به یونانی آتنه است.وی در یونان شهر بزرگی یافت وآن‌را به نام خویش آتن نامید. می‌گویند که وی همچون مادری که از فرزند خویش نگاهداری می‌کند، همواره آتن را زیر چشم دارد.
• دیانا, آرتمیس (ایزدبانوی شکار) خواهر همزاد آپولون و الهه شکار و ماه است.
• ونوس, آفرودیته (ایزدبانوی عشق و زیبایی) از زیباترین الهه هاست. می‌گویند که ونوس از کف دریاها زاده شده است.
• سرس, دمتر (ایزدبانوی کشاورزی)

هستیا جای خود را به دیونیسوس داد تا در میان انسان‌ها زندگی کند. اگرچه هادس و پرسفون نیز از خدایان مهم هستند و بعضی مواقع جزو المپ نشینان به شمار می‌روند، هرچند هادس همواره در زیر زمین جای دارد و هیچ وقت از قلهٔ المپ بازدید نکرده است. هرکول و اسقلبیوس نیز برخی مواقع جزوه آن‌ها به شمار می‌روند.

یونانیان می‌گویند وقتی بین سه خدای اصلی یعنی زئوس، پوزئیدون و هادس پشک انداختند آسمان‌ها به زئوس، زمین به پوزئیدون و دنیای زیر زمین به هادس رسید. این‌ها هر سه با هم برادرند و پسران کرونوس خدای کشت و زرع هستند. کرونوس در دیار هادس است و در غیاب وی، زئوس تواناترین ایزد به شمار می‌رود.

منابع

• کتاب دائره المعارف زرین
• دوازده ایزد المپ‌نشین اساطیر یونان