ایل ساکی

ایل ساکی یکی از ایل‌های لر ساکن لرستان و خوزستان است که پس از کشته شده حسین‌خان ساکی رئیس ایل در اوایل حکومت قاجارها فروپاشید و هم اکنون یکی از طایفه‌های ایل سگوند محسوب می‌شود.

تاریخ

پیش از ایل‌های میر، جودکی و قلاوند و تا دوره حکومت قاجارها منطقه بالاگریوه جزئی از سکونتگاه ایل ساکی بود. سگوندها به عنوان جرئی از باجلوندها به همراه بیرانوندها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل گیری حکومت زندیان، به کریم‌خان زند کمک کرده و همراه وی به شیراز رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند.
پس از بازگشت سگوندها از شیراز، این ایل با ایل‌های میر، جودکی و قلاوند متحد شده و علیه ساکی‌ها برای تصرف منطقه بالاگریوه به نبرد پرداخت که نتیجه آن کشته شدن حسین‌خان ساکی رئیس ایل ساکی و تصرف بالاگریوه توسط ایل سگوند بود. پس از این شکست ساکی‌ها در لرستان و خوزستان پراکنده شده و بخشی از آنها به عنوان یکی از طوایف سگوند در آمدند.

مردم شناسی

ساکی‌ها به گویش‌های لری بالاگریوه‌ای و لری خرم‌آبادی و عربی تکلم می کنند و در شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و خرم‌آباد و هویزه سکونت دارند.

ریشه نام

برخی معتقدند که ترکیب حروف واژه ساکی دگرگون شده واژه قوم باستانی کاسی می‌باشد. ساکی‌های خوزستان بر این عقیده‌اند که اصل این ایل از قبیله السکاسک در یمن است.

حمدالله مستوفی در سال ۷۳۰ هجری قمری می‌نویسد که ساکی‌ها لر نیستند و درباره طوایف لرستان می نویسد:

در مقدمه ذکر لُران و سبب وقوع اسم لُری بر ایشان یاد کرده شد که در کول مانرود بوده‌اند . چون در آن کول مردم بسیار شدند ، هر گروهی به موضعی رفتند و ایشان را بدان موضع بازخواندند ، چنانچه سیوانی، جنگرویی، اوتری و هر قبیله‌ای از لُران که درآن مقام نداشتند لُر اصلی نباشند و شعب ایشان بسیار است چنانکه کوشکی، لنبکی، روزبهانی، ساکی، شادلوی، داودی، عباسی، محمدکاری و گروه جنگروی که امرای لُر کوچک و خلاصه ایشانند از شعبه سلبوری باشند و از شعب دیگران این اقوامند کارند، رزجنگری، فضلویی، شنوندی، الانی، کاه‌کاهی، ورخوارکی، دری، ویراوند، مانکره، واری، امارکی، ابوالعباسی، علی ممایی، کیجایی، خودکی، مدرئی و غیرهم که منشعب شده‌اند.

طوایف

هسته اصلی ایل ساکی را در گذشته پنج طایفه تشکیل می‎داد که عبارتند از:

• بساک
• سرچرم
• گورجیل
• کلیل وند
• پارسی
• حویزاوی

از میان این پنج طایفه، طایفه بساک به دلیل کوچ ارتباطی با هسته اصلی ایل در لُرستان ندارد. این طایفه امروزه جزء ایل ممیوند از شاخه‌های چهارلنگ لر بختیاری محسوب می‌شود.