برشنوم

برِشنوم یا برِسنوم؛ از جمله مراسم مذهبی و از آیینهای تطهیر در دیانت زرتشت که افزون بر پاکسازی جسم بر تطهیر درون نیز دلالت داشت. این رسم کهن قبل از اسلام در ایران به گستردگی رواج داشت و پس از اسلام و تا به امروز نیز نمونه‌هایی از آن در نواحی زرتشتی نشین ایران (بویژه در کرمان) برگزار می‌شود.

برشنوم همچنین، از روشهای دادپزشکی یا دائوبئشه زو (که از شیوه‌های مرسوم طبابت در ایران باستان بوده است) نیز، به شمار می‌رود؛ و نمونه‌ای مترقی و پیشرفته از طرز مواجههٔ ایرانیان باستان با بیماریهای مختلف (بویژه بیماریهای عفونی) را به نمایش می‌گذارد.

شرح آیین

این رسم افزون بر آیین‌های ویژه که مشتمل بر جزئیات متعدد بودند، مجموعه‌ای از آموزشهای مذهبی و طبی را نیز در بر می‌گرفت.

بر مبنای آموزه‌های برشنوم هنگامی که بیماری‌های پر مرگ (مثل طاعون، وبا، آبله) جایی را فرا می‌گرفت مردم بیشتر در گوشه گیری می‌زیستند، جامهٔ سپید می‌پوشیدند، دست کش سپید به دست می‌کردند و با یکدیگر کم تماس می‌گرفتند؛ حتی کسان یک خانواده، هر کدام در بستری جدا می‌خوابیدند، از آوند (ظرفی) جداگانه می‌خوردند و می‌آشامیدند، گیاهان و صمغ‌های خوشبو و سودمند بر آتش می‌نهادند و در پایان مدت با آداب ویژه‌ای شستشو نموده خود را به وسیلهٔ گیاهان و صمغ‌ها بخور می‌دادند.

درآیین برشنوم، زرتشتیان اقدام به ساخت محلی موسوم به "برشنومگاه" می‌کردند که حصاری گرد به شعاع نزدیک به ۷ متر بود و دارای ۹ جایگاه ویژه بود که بیماران و یا افراد در معرض خطر ابتلاء به بیماری عفونی که اصطلاحاً "برشنوم گیر" خوانده می‌شدند بدانجا انتقال یافته و توسط موبد-پزشکی که "برشنوم ده" خوانده می‌شد، به مدت ۹ روز تحت مراقبتهای خاص و شستشوهای ویژه و.... قرار می‌گرفتند.

اهمیت پزشکی

برشنوم ورای اهمیت مذهبی آن، یکی از روش‌های مبارزه با گسترش بیماریهای عفونی، و ایمن نگهداشتن افراد تندرست در برابر یورش این بیماری‌ها (به تعبیر امروز: اپیدمی این بیماریها) بود که در واقع شیوه و روش "داد پزشکی" (دائوبئشه زو) را بر بر پایه قوانین مکتب مزدیسنا نشان می‌داد. برشنوم از دو راه انجام می‌شد: راه نخست با آگاه کردن مردم از قوانین بهداشتی و دلگرم ساختن آن‌ها به رعایت موازین بهداشتی (دقت و کوشش در پاکی بدن، خوراک، لباس، پیرامون و محیط زندگی و...) و دومی ترغیب آن‌ها به مایه‌کوبی، بر علیه بیماری بود که "پیش پاسی" نیز نامیده می‌شد.

بدین ترتیب برشنوم در واقع آموزاندن راه و رسم ایمنی در برابر بیماری‌های همه‌گیر که آن‌ها را "بیماری‌های پرمرگ" می‌خواندند، بود.

منابع

• سروشیان، جمشیدسروش؛ تاریخ زرتشتیان کرمان در چندصدسال اخیر؛ چاپ دوم: ۱۳۷۱؛ ناشر مؤلف
• ملک محمدی، مجید؛ سیمای زادسپرم (مروری بر احوال و آثار حکیم زاتسپرم و اهمیت او در تاریخ پزشکی ایران)؛ ماهنامه حافظ؛ شماره ۱۰۱؛ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۱