ابن حسام

برای دیگر کاربردها، حسام (ابهام‌زدایی) را ببینید.

مولانا محمد پسر حسام الدین خوسفی شناخته شده به اِبنِ حِسام شاعر ایرانی در گذشته به سال ۸۷۵ هجری است. آرامگاه وی در شهر خوسف از توابع بیرجند واقع است. دیوان او شامل اشعاری در قالب‌های قصیده، ترجیع‌بند، مسمط و ترکیب‌بند است. او در قصیده از انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی شروانی و سلمان ساوجی تأثیر گرفته‌است. از مهم‌ترین آثار او خاوران‌نامه است که به تقلید از شاهنامه فردوسی سروده شده‌است. این حسام حلقه ای حلقات ادبیات شیعی خراسان است و برخی دیگر از حلقه ها سلیمی تونی (م 854) و آذری اسفراینی و لطف الله نیشابوری (م 812)هستند. دیوان ابن حسام خوسفی توسط احمد احمدی بیرجندی تصحیح و منتشر شده است. آرامگاه او در شهر خوسف بر بلندای یک تپه قرار دارد و محل زیارت مردم است.

بخشی از یک قصیده ی ابن حسام

باز چو مستان، از سر دستان، رفته به بستان، بلبل محرم		نغمه‌سرایان، رقص‌نمایان، خرم و خندان، خوشدل و بی‌غم
بر ورق گل، بهر توسل، کرده منقش، خامه ی سرکش		ز آب زرتر، تحفه ی دیگر، مدحت حیدر، ساخت مرقم
او به‌تضرع، او به‌تشرع، او به‌تفضل، او به‌تأمل		بنده ی مولا، والی والا، بر همه اعلا، وز همه اقدم
هم به‌تصوف، هم به‌تکلف، هم به‌نظافت، هم به‌لطافت		جوهر ازهر، جان منور، جسم مطهر، روح مجسم

در منابع آمده است نامبرده اسماعیلی مذهب بوده است.

موسم مناجات

برادران به حقّ موسم مناجاتست		مراد خویش طلب کن که وقت حاجاتست
قیامت است که هر شش هزار سال ظهور		کنون چه هفت شود ، قائم القیاماتست
اگر امام زمان را به حقّ به نشناسی		روی به دوزخ اگر صد هزار طاعاتست
هر آن کسی که خداوند خویش را نشناخت		محقق است که در کفر و در ظلاماتست
میان بنده و حقّ راز کی نهان ماند		خدای عالم اسرار و ذوالخفیاتست
به ترک نفس ، هوا و مراد خویش بگیر		که هر چه در دل توغیر اوست ، طاماتست
به هر چه پیش خیال و قیاس خود گفتم		به نزد او همه افسانه و خیالاتست
بگوی از سر اخلاص نام مولانا		که آشکار شد و دعوتش مقالاتست
عیان شد است رفیقان ز مشرق و مغرب		ولیک این همه در بند یک اشاراتست
به فضل خود نظری کن به بندگان ضعیف		که در میان خلایق بسی مقالاتست
شراب شوق لبالب ز جام مولانا		بده که این هم از رحمت جماعاتست
ببخش بنده ی مسکین خویش ابن حسام		{{{2}}}

بدان سبب که گرفتار چاه ظلماتست .

منابع

• مریم معزی / فصلنامه مطالعات تاریخی/ ش 11و12 / س۱۳۷۰ و نسخ خطی بیاض های اسماعیلیه-نخستین داعیان اسماعیلی در شمال غربی ایران و خراسان و ماوراءالنهر»ترجمه ی فریدون بدره‌ای،مجله دانشکده ی ادبیات،دانشگاه تهران،شماره 53(مهرماه 1345)،صفحه 23-70
• صفا، ذبیح‌اللّه، تاریخ ادبیات در ایران (جلد ۴)، انتشارات فردوس، ۱۳۶۸.
• مجتبایی، فتح‌الله. دائره‌المعارف بزرگ اسلامی
• ذبیح‌الله صفا. تاریخ ادبیات در ایران. چاپ سوم. تهران: ابن‌سینا، ۱۳۴۲. ۴۴۸.