مکه

برای دیگر کاربردها، مکه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

مکه مکة المکرمة
شهر
Mecca
مسجدالحرام و کعبه
شعار: مقدس‌ترین شهر در اسلام
مکه موقعیت شهر مکه در عربستان سعودی
مختصات: ۲۱°۲۵′۰″ شمالی ۳۹°۴۹′۰″ شرقی
کشور	عربستان سعودی
استان	مکه
ساخته‌شدن کعبه	۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
تأسیس‌شده	ابراهیم
به عربستان سعودی پیوست	۱۹۲۴
حکومت
• نوع	شهر
• شهردار	اسامه البار
• فرماندار استان	خلید الفیصل
مساحت
• شهر	۷۶۰ کیلومتر مربع (۲۹۰ مایل مربع)
• منطقه کلان‌شهری	۱٬۲۰۰ کیلومتر مربع (۴۶۰ مایل مربع)
ارتفاع	۲۷۷ متر (۹۰۹ پا)
جمعیت (۲۰۱۲)
• شهر	۲٬۰۰۰٬۰۰۰
• تراکم	۴٬۲۰۰/کیلومتر مربع (۱۱٬۰۰۰/پا)
• منطقهٔ کلان‌شهری	۲٬۹۰۰٬۰۰۰
منطقهٔ زمانی	EAT (یوتی‌سی ۳+)
• تابستان (DST)	EAT (یوتی‌سی ۳+)
کد پستی	(۵ رقمی)
پیش‌شماره تلفن	۲ ۹۶۶+
وب‌گاه	www.holymakkah.gov.sa

مَکّه (به عربی: مدینة مَکّه )، نام شهری است در کشور پادشاهی عربستان سعودی واقع در شبه جزیره عربستان. مکه از شهرهای تاریخی عربستان سعودی است و به سبب قرار داشتن کعبه، قبله‌گاه مسلمانان در آن مقدس‌ترین شهر اسلام به‌شمار می‌رود. مکه زادگاه محمد پيامبر اسلام و محل بعثت او است.

نام و شهرت

این شهر علاوه بر نام مکه دارای نام‌هایی همچون «بکّه»، «امّ القری» و «بلدالحرام» نیز بوده‌است که در قرآن به تمامی این اسامی اشاره شده‌است.

بنابر برخی روایات دینی، پس از تشنگی اسماعیل در ماجرای مهاجرت او و مادرش به سرزمین مکه، به اذن خداوند چشمه زمزم زیر پای اسماعیل جوشید و در آن منطقه آب یافت شد، مردم در آنجا ساکن شدند و شهر مکه به وجود آمد و نیز ابراهیم به فرمان خدایش کعبه را ساخت.

موقعیت جغرافیایی

شهر مکه در فاصله ۸۰ کیلومتری دریای سرخ واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا، ۳۳۰ متر است. به خاطر اتوبانی که اکنون ساخته شده، تا بندر جده تنها ۶۰ کیلومتر فاصله دارد و از طریق بزرگراه هجرت، ۴۲۵ کیلومتر با مدینه فاصله دارد. مکه در میان کوه‌ها واقع شده، فاصله بین دو کوه را اعراب شعب می‌گویند. این شهر در میان کوه‌های کم ارتفاعی باسازند سنگی واقع شده‌است درحال حاضر، اطراف مسجدالحرام را خانه‌ها و هتل‌هایی فرا گرفته، که بر فراز این تپه‌های سنگی واقع شده‌اند. برای سهولت رفت و آمد، تونل‌های زیادی برای عبور ماشینها در نظر گرفته‌اند، که مسافت‌ها را بسیار کاهش می‌دهد.

اقلیم

آب و هوای مکه گرم وخشک و کمی مرطوب‌تر از مدینه‌است.

زیارت

اصطلاحاً به کسی که سفر زیارتی به مکه را انجام داده، حاجی گفته می‌شود و مسلمانانی که توان مالی دارند، حداقل یک بار در طول عمر خود به حج می‌روند. هرسال درمراسم رسمی (حج تمتع) در ماه ذیحجه حدود سه میلیون حاجی، خانه را زیارت می‌کنند. درآمد حاصل از حج در مکه بالغ بر ۲ میلیارد دلار است.

نامهای دیگر مکه

نمایی از کعبه

بکّه: یکی دیگر از نامهای شهر مکه، بکّه است. این نام در قرآن نیز ذکر شده‌است:

• إِنَّ اوَّلَ یَبْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَهُدیً لِلْعالَمِینَ
• ترجمه: نخستین خانه‌ای که برای پرستش مردم نهاده شد، همان است که در بکّه‌است، آنجا با برکت و راهنمایی برای جهانیان است.

تفسیر مفسران اسلامی اینست که واژه بکّه در اصل البکّ است و معنای آن «مزاحم شدن» است. وقتی عده‌ای از مردم در مکانی ازدحام می‌کنند، می‌گویند: یباکّ الناس. در روایات منقوله منتسب به امامان شیعه علت نامگذاری مکه به بکه، ازدحام مردم در کنار خانه خدا معرفی شده‌است.

اُمّ القُری: یکی دیگر از نامهای مکه، امّ القری است. چنانکه در قرآن آمده‌است: وَکَذلِکَ اءَوْحَیْنا إ لَیْکَ قُراناً عَرَبِیّاً لِتُنْذِرَ اُمَّ القُری وَمَنْ حَوْلَها

• ترجمه: و این چنین قرآنی عربی به تو وحی کردیم تا مردم شهر مکه و اطراف آن را انذار بدهی.

از دید مفسران اسلامی شیعه علت نامگذاری این شهر به امّ القری اینگونه‌است. در روایات راجع به علت نامگذاری آن به‌ام القری سخن گفته نشده‌است. و شاید از آن جهت که از خود این نام، علت نامگذاری آن روشن هست کسی از امامان شیعه راجع به آن سؤ ال نکرده‌است. بنابر تفسیر مفسران شیعه، امّالقری یعنی ریشه شهرها. مکه، ریشه تمام شهرهاست، زیرا اولین نقطه‌ای است که در روی زمین ظاهر شد. علاوه بر اینکه از نظر عظمت و شکوه نیز بر همه شهرها شرف دارد؛ چون نهال اسلام در آنجا رویید و بر سایر سرزمینها و مملکتها سایه افکند.

البلد الا مین: البلد الامین یکی دیگر از نامهای مکه‌است. در قرآن آمده‌است: وَهَذا البَلَدُ الاَمِینَ

و همه مفسرین اتفاق دارند بر اینکه منظور از البلد الامین، مکه است. از دید مفسرین جمله بلدالامین یعنی شهر کسی که امنیت دارد در علّت نامگذاری شهر مکه به البلدالا مین دو احتمال وجود دارد: احتمال اوّل: شهر مکه حرم خداست. و هر کسی که در حرم بمیرد، خداوند او را در روز قیامت از وحشت و ترس در آن روز، در امان قرار می‌دهد.

اماکن زیارتی

تصویری از خانه کعبه

کعبه در سال ۱۹۱۰

کعبه در سال ۱۹۱۰

• مسجد الحرام
• حجرالاسود
• منا (سرزمین منا) و عرفات
• صفا و مروه
• کوه نور
• مقام ابراهیم
• غار حرا

مسجدهای مکه

• مسجدالحرام

جستارهای وابسته

• اماکن مقدس شیعه

منابع

• تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا (ص)، رسول جعفریان، ص ۳۱۸
• «مکه مکرمه و مدینه». دانش‌نامه بریتانیکا. ویراست پانزدهم ۲۳. (۲۰۰۷). ۶۹۹-۶۹۸
• دکتر: شامی، یحیی، (موسوعة المدن العربیة والاسلامیة) ، دار الفکر العربی، بیروت، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی به (عربی).
• الحموی، یاقوت، ابوعبدالله، (مُعجَم اَلبُلدان) ، دار الکتب العلمیة، بیروت، لبنان، جلد هفتم، چاپ سال ۱۹۹۰ مبلادی به (عربی).
• الدینوری، أبی محمد، عبدالله، بن مسلم، بن قتیبه. (عُیُون الأَخبَار) ، دار الکتب العلمیة، بیروت، لبنان، چاپ سوم، انتشار سال ۱۹۸۶ میلادی.
• دکتر: السید عبدالعزیز، بن سالم، (تاریخ العرب فی العصر الجاهلیة) ، دار النهضة العربیة چاپ سال ۱۹۷۸ میلادی به (عربی).
• استاد. دکتر: الجرو، سعید، اسمهان،، (دراسات فی التاریخ الحضاری للیمن القدیم)، دار الکتاب الحدیث، چاپ عدن، ۲۰۰۳ میلادی به (عربی).
• جغرافیای تاریخی جهان اسلام