جانکی سردسیر

جانکی سردسیر، طایفه‌ای از ایل بختیاری شاخه هفت‌لنگ، باب بهداروند می‌باشد. این طایفه بخشی از طایفه جانکی بوده که در اواسط سده ششم، از شام به جنوب‌غربی ایران کوچ کردند و بعدها به دو بخش جانکی سردسیر و جانکی گرمسیر (که شاخه‌ای از چهارلنگ کیان ارثی محسوب می‌شود) تقسیم شدند.

پیشینه

نام جانکی تحریف شده واژه جوانکی است که ظاهراً نخستین بار حمدالله مستوفی در قرن هشتم، آن را ذکر کرده است. برخی مؤلفان دوره صفوی، مانند اسکندرمنشی و شرف الدین بدلیسی ، نیز واژه جوانکی را به کار برده‌اند. عشایر جانکی و بختیاری‌ها و عشایر کهگیلویه به آن جونکی می‌گویند . به نوشته محمدعلی امام شوشتری، از مؤلفان معاصر، نام جانکی مخفف جوانکی است .

طایفه جانکی در اواسط سده ششم به همراه عشایر دیگر از شام به نواحی غربی ایران کوچ کردند . پس از جانکی، طایفه شیرعلی که جزو ایلات کهگیلویه به شمار می‌روند، پیش از سده دهم به منطقه جانکی گرمسیری کوچ کردند و در قسمت جنوبی آن ساکن شدند و به رغم درگیری‌های پراکنده میان آنان و طایفه جانکی، ییلاق و قشلاق طایفه جانکی برقرار بود. در سده دهم نیز طایفه مکوندی، از ایل مَمَسَنیِ فارس، در قسمت غربی خاک جانکی ساکن شدند. در اواخر این سده، طایفه ممبینی (از ایلات کهگیلویه) در سرزمین میان طوایف جانکی و شیرعلی قرار گرفتند. این جا به جایی‌ها موجب شد، تا جنوب و مغرب منطقه جانکی از تسلط طایفه جانکی خارج و اراضی آنها به سرگچ منحصر شود.

در زمان نادرشاه طایفه کردزنگنه از کرمانشاهان به منطقه جانکی کوچ کردند و در ناحیه سرگچ، میان طوایف ممبینی و جانکی، ساکن شدند. همچنین طایفه کیان ارثی، که جزو گروه چهارلنگ بختیاری بودند، توانستند به قسمت سرگچ جانکی نفوذ کنند. با این تغییرات، علاوه بر پراکنده شدن بسیاری از جانکی‌ها، عده‌ای در ییلاق ساکن شدند، که به طایفه جانکی سردسیر معروف گردیدند. در ۱۱۴۵، نادرشاه حکومت جانکی سردسیری و گرمسیری را به علیرضابیک، از سران ایل زنگنه، سپرد . ظاهرأً از همین سده تا اوایل حکومت کریم خان زند، منطقه جانکی تنها به جانکی سردسیر اطلاق می‌شد، اما پس از آن، با تسلط خان‌های کیان ارثی بر جانکی گرمسیری، به تدریج جانکی‌ها به دو شاخه تقسیم شدند، که بخش گرمسیری آن‌ها جزو چهارلنگ بختیاری قلمداد شدند.

تقسیمات

طایفه جانکی سردسیر از تیره‌های زیر تشکیل شده‌است:

• شیاسی
• منجی
• بوگری
• سادات محمد شهسوار
• هلوسعدی
• جلیلی
• آمویی
• بارزی
• سادات بیدله
• سونکی
• خالدی
• میرزایی
• میلاسی
• ابراهیم محمدی

محل سکونت

محل سکونت طایفه جانکی سردسیر در بخش منج، شهرستان اردل، شهرستان لردگان و بخش خانمیرزا می‌باشد.

منابع

• حسین ابراهیمی ناغانی. «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وب‌گاه انسان‌شناسی و فرهنگ، ۲ اسفند ۱۳۸۸. 
• تاریخ بختیاری، سردار اسعد بختیاری.
• بختیاری، اوژن. تاریخ بختیاری.
• امان، دیتر. بختیاری‌ها: عشایر کوه نشین ایرانی در پویه تاریخ.