زبان‌های ایرانی غربی

گستره و شاخه‌های زبان‌های ایرانی

زبان‌های ایرانی شاخه غربی به دو گروه شمال غربی و جنوب غربی دسته بندی می‌شوند:

• گروه شمال غربی:
• هندواروپایی، هندوایرانی، ایرانی، غربی، شمال غربی:

1. آذری باستان†
2. زبان‌های ایران مرکزی
   • تفرش: آشتیانی، آمُره‌ای، کهکی، وفسی, گویش کلیمیان همدان, گویش کلیمیان بروجرد، گویش کلیمیان نهاوند، الویری-ویدری (الویری، ویدری)
   • شمال غربی: خوانساری (خوانساری، گویش کلیمیان خوانسار)، مَحَلاتی، وانِشانی، گویش کلیمیان گلپایگان
   • شمال شرقی: آرانی، بیدگُلی، دِلیجانی، نَشلَجی، ابوزِیدآبادی, قُهرودی، بادرودی، کامویی، جُوْشَقانی، میمه‌ای، ابیانه‌ای، زبان سویی / سُهی، Badi، نطنزی (نَطَنزی، فَریزَندی / فَریزهَندی، یارَندی / یارَنی)، کَشه‌ای، طاری، طَرْقی، گویش کلیمیان کاشان
   • جنوب غربی: گَزی، سِدِهی، اردِستانی، نُهوجی، سَجزی، جرقویه‌ای، رودَشتی، کَفرودی، کَفرانی / کَفرونی، گویش کلیمیان اصفهان
   • جنوب غربی: دری زرتشتی (یزدی، کرمانی، گویش کلیمیان یزد, گویش کلیمیان کرمان), نایینی (نایینی، انارَکی)، زِفره‌ای، وَرزَنه‌ای (ورزِنه‌ای)، تودِشْکی، Keyjani، آبْچویه‌ای
   • کویر: خوری، فَروی، فَرُّخی، مِهرْجانی
   • سیوندی: سیوندی، گویش‌های ایرانی شمال غربی استان فارس منحصر به استان فارس، به جز کُرُشی (جزء بلوچی)، عبدویی، کُرونی (جزء گویش‌های جنوبی کردی)
3. کردی (گویش‌ها: سورانی (کردی مرکزی), کرمانجی (کردی شمالی), کردی جنوبی), لکی
4. زازا-گورانی: گورانی (هَوْرامی/اورامی)، باجِلانی / باجَلانی, کرمانجکی (زازاکی شمالی), دیملی (زازاکی جنوبی), شَبَکی، سَرلی
5. پارتی†
6. مادی†
7. زبان‌های کناره دریای خزر:
   1. گیلکی،
   2. تالشی،
   3. مازندرانی (گویش‌ها: سارَوی، بابُلی، آمُلی، Lafori؛ سالوسی، کِلاری، شَهسَواری؛ گرگانی†، دِلَندی / دَلَندی؛ شَهمیرزادی، خُلَردی، فیروزکوهی؛ اَستَرآبادی / اِستَرآبادی، کَتولی)
   4. سمنانی: سمنانی، سَنگسَری، لاسگِردی، سُرخه‌ای، افتری، بیابانکی
   5. تاتی (گویش‌ها: Chali، تاکِستانی، اِشتِهاردی، Khiaraji، اِبراهیم‌آبادی، دانِسفِهانی / دانِسفانی، سَگزآبادی، اِسفَرایِنی / اِسفَروَرینی، خوزنینی / خُزنینی؛ خوئینی، Balbavini، سِفیدکَمَری، Halabi، سَعدآبادی؛ خَلخالی، طارُمی؛ هَزَندی؛ Dizmari، کوهپایه‌ای، رودباری، اَلَموتی، طالقانی)
8. بلوچی: بلوچی، کُرُشی، زبان بشاگردی
9. گُذَرخانی، کَباته‌ای، کَجَلی، کَرینگانی (گویش آذری ذکر کرده‌اند)، خورش رستمی، مَراغه‌ای، رَزَجِردی، شاهرودی

• گروه جنوب غربی:
• هندواروپایی، هندوایرانی، ایرانی، غربی، جنوب غربی:

1. فارسی/پارسی: فارسی باستان†, فارسی میانه†، فارسی نو: فارسی ایران، فارسی افغانستان / دری (فارسی) (Madaglashti)، فارسی تاجیکی، فارسی هزارگی، فارسی جیدی، یهودی-بخارایی، فارسی خوزستانی، ایماقی، دَروازی، دِهواری، فارسی پهلوانی، دزفولی، سیستانی
2. تاتی قفقاز: تاتی کلیمیان قفقاز / جهوری، زبان تاتی قفقاز
3. لاری: گویش‌های استان فارس، گویش کلیمیان شیراز، لاری (لارستانی)
4. لری: زبان لری (گویش‌ها: لری خرم‌آبادی، ممسنی، کُهکیلویه، لری بختیاری)، کمزاری

پیوند به بیرون

• گویشهای ایرانی
• زبان‌های ایرانی
• نگاره درختی زبان‌های ایرانی
• آمارهایی در مورد زبانهای رایج ایران