سیوند
 |
این مقاله دارای فهرستی از منابع، پیوندهای بیرونی یا بخش مطالعهٔ بیشتر است، اما به خاطر نداشتن پانویس و یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیق این مقاله را بهبود دهید. |
 |
این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
| سیوند | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| مردم | |
| جمعیت | ۶۰۳۳ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | بدلیل شیب زیاد بافت شهری متغیر از ۲۰۴۰ تا ۲۲۳۰ |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۲ درجه سانتی گراد |
| میانگین بارش سالانه | ۶۰۰ تا ۸۵۰ میلی متر |
| روزهای یخبندان سالانه | بیش از ۱۱۰روز |
| اطلاعات شهری | |
| ره‌آورد |
برنج بستنی سیوندی سجاده گیوه قارچ کوهی فرنجمشک زیره سیاه جاشیر گیاهان کوهی بنه بادام کوهی عسل نشاسته سرکه شیره انگور رب انار آبغوره سفیداب خیارسبز بادمجان گوجه فرنگی گردو بادام انگور هلو انار سیب گلابی زردآلو آلو دوغ گوسفندی پنیرپوست شیر رب گوجه فرنگی خیارشور ترشی چوب بیدمشک |
| پیش‌شماره تلفنی | 071-4347 |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
سیوند شهری باستانی و خوش آب وهوا در فارس در مسیر راه اصلی شیراز-اصفهان است.
محتویات
ریشه‌شناسی سیوند[ویرایش]
- ۱-سیوندهمان سیوند پارس متشکل ازسی +وند بمعنای سی قوم پارس می‌باشد. که این مکان از سی قوم تشکیل شده بوده‌است. بنا بر شواهد محل زندگی یا محل گردهمایی سران و بزرگان اقوام پارسی در زمان هخامنشیان وحمل سنگهای تخت جمشید در یک منطقه خوش آب وهوا بوده‌است.[۲]
- ۲-سیوند در ابتدا سی بند بوده واین نام دراوایل به رودسیوند اطلاق می‌شده ودلیل آن وجود سی بند وآبگیر بر روی آن از پاسارگاد تا تخت جمشید بوده‌است. وسپس این نام به آبادی کنار آن اطلاق شده‌است[۳] ،آبادی های دیگری نیز در جوار رودخانه ی سیوند بوده اند که کاندید این نام شوند منتها احتمال اینکه ابتدا سیوند بوده (سیوند بسیار آباد)سپس نام رود به نام این آبادی یا نام طایفه شان تغییر میکندهم میرود.
- ۳-واژهٔ «سیوند» میتواند با فارسی باستان ثیکا اسم مونث به معنی (سنگریزه، قلوه سنگ، شفتهٔ پایهٔ بنا) ارتباط داشته باشد. واژهٔ ثیکا سه بار در کتیبهٔ داریوش بزرگ در شوش که دربارهٔ مصالح بنای کاخ او گفتگو می‌کند به کار رفته است، دوبار به صورت نهادی، مفرد در سطرهای بیست و پنجم و بیستو هشتم و یک بار به صورت رایی مفرد در سطر بیست و هفتم. هر چند واژهٔ مورد نظر در کتیبه‌های فارسی باستان کاربرد دیگری ندارد اما کنت همان جا رویهٔ ۲۰۹ تصور می‌کند که معادل مادی واژه سک در ترکیب سیلیاوَتی که اصولاً نام دژی دری در سرزمین ماد است و در کتیبهٔ بیستون از آن نام برده شده، به کار رفته‌است و این دژ احتمالاً دیواری ساخته شده از سنگ یا قلوه سنگ داشته‌است. در هندی باستان نیز واژهٔ سیلاتا که آن نیز اسم مونث و به معنی سنگریزه‌است با واژهٔ فارسی باستان ارتباط دارد و به احتمال وام واژه‌ای ایرانی است که ادامهٔ آن را در خوارزمی شُغور به معنی سنگ داریم[۴] تحول یافتهٔ واژه فارسی باستان را در زبانهای ایران یمیانه می‌بینم؛
در فارسی میانه سیگ (فره وشی،)[۵] به معنی سنگ، تحول یافتهٔ همین واژه‌است و فارسی نو «سنگ» و فارسی میانه «سگ و سنگ» نیز با آن ارتباط لفظی و معنایی دارد. در فارسی میانه تورفانی سیگان به معنی «سنگی» و در گویش خوری سگ به معنی سنگ و در گویشهای جنوب خراسان سیگ به معنی شن و ماسه و شاید آذری سیین به معنی کاسهٔ سفالی،.[۶] واژهٔ سگ یا سیگ فارسی میانه در تحول طبیعی خود از دورهٔ میانه به نو با حذف گ پایانی پس از داکه، میتواند به سی تحول یابد و همان معنی سنگ و سنگریزه را داشته باشد و با افزایش پسوند دارندگی «وند» (تحول یافتهٔ ونت باستان) به صورت «سیوند» در آید. بنابراین تحول واژه چنین خواهد بود: سیوند= سی+وند و معنی ترکیب دارندهٔ سنگ، سنگ دار، سنگریزه دار و مانند آن خواهد بود و این معنی، با طبیعت منطقه نیز مناسبت دارد.[۷].
- ۴-سیوند درآغاز سیه بند بوده که باتوجه بهپوشش انبوه منطقه که کبود به نظرمی آمده وبندی عظیم بر روی رودخانه علت پیدایش این نام است.[۱]
- 5- شاید سیوندها از نوادگان قوم سکاها باشند که از روسیه به ایران آمدند و بعد از بازگشت باقی‌مانده های آنها در ایران پخش شده و در استانهای مختلف مثل لرستان و ایلام و خوزستان و چهارمحال و بختیاری(سکوندها) و کرمانشاه (سکاوندها)و سیستان و بلوچستان (سیستان) باشند.به گفته برخی مورخان همگی این قوم ابتدا سکاها بوده اند که در لرستان و خوزستان و ایلام و چهارمحال به سی وند و سپس سکوند(سگوند) و در سیستان از سکستان به سیستان و در فارس از سکوند به سیوند تغییر نام داده اند.
- 6-سیوند میتواند به معنی سی عدد مقدس در ایران باستان +وند پسوند قبیله نیز باشد.
تاریخچه پیدایش سیوند[ویرایش]
سیوند در عهد صفویه درنزدیکی امامزاده عقیل در محلی که امروز به سیوند خرابه مشهور است قرار داشته‌است و چنان که از قبر نوشته‌های قبرستان امامزاده عقیل بر می‌آید در اوایل قرن یازدهم هجری قمری در اینجا ساکن شده‌اند. تا اینکه سیوند در سال ۱۱۳۴ در حمله محمود افغان بکلی ویران شد و مردم آن برای چند سالی در کوههای تنگ خشک زندگی کردند و سپس از بیم هجوم‌های گوناگون به مکانی در جنوب سیوند کنونی بنام ده کهنه کوچ کردند. بر اثر هجوم‌های زیاد و فقر شدید بسیار زیادی از سیوندی‌ها از ده کانه به نواحی جنوبی فارس مثل عسلویه مهاجرت کردند که دیگر اخبار چندانی ازآنها وجود ندارد. چند خانواده هم به رابر (اسکر) در کرمان مهاجرت کرده‌اند که بسیار مردمانی دلیر و مهمان نواز هستند. باقی‌مانده مردم سیوند در زمان قاجار در جای امروزی سیوند سکنی گزیدند.
در سیوند کلیمیان آزادانه دادوستد می‌کنند وارامنه و فرنگیان به راحتی مراسم دینی خود رابجای می‌آورند [۲۷]
هم چنین عزیزالله سلیمانی اردکانی در کتاب مصابیح هدایت چنین می‌نویسد: از طرف یزد که بسمت شیراز حرکت می‌کنی در همه جا مناطق متراکم نشین بهایی وجود دارد دربعضی مانندآباده نیمی بهایی و نیمی مسلمان (هرندی‌ها عمومآ بهایی شده‌اند اما کرجه‌ای‌ها مسلمان مانده‌اند) و روستاهای اطراف آن مانند همت آباد ادریس آباد صغاد درغوک عباس آباد و وزیرآباد دربعضی نقاط مانندروستای خرمی (بلوک قونقری بخش بوانات) که ملک خاندان افنان بودههمگی یا عمومآبهایی بوده‌اند. علاوه بر شیراز نی ریز ارسنجان زرقان ابرقو مروست سروستان کارزین وروستاهای اطراف آنها از مراکز متراکم بهایی می‌باشندکه از این میان تنها سیوند از این حیث مبرا بوده و حاجی‌های متعصب سیوندی مردم را از معاشرت با مسلمانان منطقه به علت همزیستی با بهاییون نهی می‌کنند درصورتی که کلیمیان در کاروانسرای کلیمیان وارامنه در قلعه فرنگی‌ها زندگی می‌کنند.[۲۸]
آثار تاریخی سیوند[ویرایش]
- حوض لیرک سیوند
- خرفت خانه سیوند
- پرد هخامنشی سیوند
- سیوندخرابه
- چشمه لیرک سیوند
- حوض قدیمی لیرک سیوند
- غار سیوند
- کتیبه پهلوی تنگ خشک سیوند
- گورستان صفوی سیوند
- کاروانسرای شاه عباسی سیوند
- معدن سنگهای هخامنشی سیوند
- آثارسیوند
- الماس بری سیوند
- حمام طاقی سیوند
- عمارت قلعه فرنگی سیوند
- ساختمان اداره پست قدیم سیوند
- تپه‌های هخامنشی سیوند
- خانه‌های قدیمی سیوند
- مسجد سیوند خرابه
- کورههای آهک پزی سیوند
- باغ وعمارت امتیاز سیوند
- کاروانسرای کلیمیان
- خرابه‌های تنگ فشک
- دهکانه سیوند
- حمام دهکانه سیوند
- -تنگه بلاغی
رود سیوند[ویرایش]
رود سیوند از ارتفاعات خسرو شیرین اقلید فارس سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از دشت پاسارگاد و تنگه بلاغی و سیوند به رود کر پیوسته و با تشکیل رود پلوار (کلوار)به دریاچه بختگان می‌ریزد. این روداز میان شهر تاریخی استخر و شاخه‌ای از آن به تخت جمشید می‌رفته و آب شهر استخر و تخت جمشید از این رود فراهم می‌گشته از این رو رود سیوند رودی مقدس نزد ایرانیان بشمار می‌رفته‌است. سنگهای تخت جمشید به‌وسیله این رودخانه از معدن سنگ سیوند برده شده‌است.آب نمای سیوندپرد (پل) هخامنشی سیوند امامزادگان ابراهیم وسلطان کرم سیوندتنگه بلاغی شهرباستانی استخرو جنگلهای سیوندوکوچه باغهای سیوند از جمله آثار توریستی وتاریخی کناره این رود محسوب می‌شوند. از زمان‌های قدیم تا به حال سدهای زیادی بر روی این رود بویژه در تنگه بلاغی ساخته شده‌است. سد سیوند برروی این رودخانه ساخته شده‌است اطراف رودخانه را چم و کندل دربر گرفته که کندل امامزاده بزرگ‌ترین کندل آن می‌باشد.
این رود چندین دوسه که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آنها دوسه سیوند است از دیگر دوسه‌ها می‌توان به دوسه قصر دشت دوسه دشتبال دوسه زنگی آباد ودوسه سیدگه اشاره کرد. رودسیوند داری قم و شیتوهای عمیق و خطرناکی است که از مهم‌ترین انها می‌توان به قم اسوری قم وردی قم وشیتوی امامزاده قم عبادی قم سربند و قم و شیتوی سلطان کرم اشاره کرد.
خصوصیت بارز رودخانه سنگریزه‌ای وماسه‌ای بودن و پوشش غالب درخت‌های بید و گز و بوته‌های نوند (اسفند) کاشنی و خارشتر در حاشیه آن است. دراطراف رودخانه درنا اردک وحشی شانه بسر لاک پشت خرچنگ و دال دیده می‌شود. پرنده نادر این منطقه فلامینگو سیوندی است که نسل آن رو به انقراض است.
کوههای سیوند[ویرایش]
کوههای سیونداز رشته کوههای زاگرس به حساب میرود که ازکوههای بلاغی آغاز شده بر حاشیه راه اصلی اصفهان شیراز بر ارتفاع آن افزوده شده تادر سیوندبه بیشترین ارتفاع خود می‌رسد و سپس از امتداد آن رفته رفته کاسته شده تادر کمترین ارتفاع اینکوه که نقش رستم بنا شده‌است.سیوند خرابه چشمه آبمعدنی لیرک سیوند آثارهخامنشی معدن سنگ سیوند حوض قدیمی لیرک سیوند گورستان کهن سیوند قنات تاریخی سرقلات سیوند ده کانه و کورههای آهک پزی سیونددر دامنه این کوه قراردارند.
این کوه دارای پوشش گیاهی انبوه بنه بادام کوهی کیالک و چشمه سارهای فراوان از جمله چشمه‌های آبشار اوبرو اندرز خره تغرگی پلنگی آبشار آغل کمر سرچشمه (چشمه ابوالمهدی) واپر کنج اشکفت چال رونی (گود روغنی) سم سمآبشار اوشه گاه و پرد وردی چال جانقلی و پاچه یادگاری است. بکرترین جای این کوه منطقه‌ای است وسیع که تنگ خش دارد و در محاوره به تنگ خشک معروف شده‌است. در این کوههادرختهای ونشک (بنه) ارژن الوک وکیالک همچنین سبزیهای کوهی جاشیر ریواس کنگر لپو بندول قارچ کارده و گیاهان دارویی درمنه و زیره کوهی فرنجمشکبه وفور یافت می‌شود.<زیره و فرنجمشک سیوند> دارای عطر و بوی زیاد و بنام زیره وفرنجمشک سیوند شهرت یافته وازقیمت بالایی برخوردار است.
در این کوهها کبک، بزکوهی، آهو، خرس، گرگ، کفتار، خرگوش، جوجه تیغی و جغد دیده می‌شود. عقاب و جغد آن نمونه‌ای خاص است و در موزه منابع طبیعی شیراز به عنوان جغد سیوند و عقاب سیوند شناخته می‌شوند.
باغهای سیوند[ویرایش]
باغهای سیوند به چهار بخش صاحب دیوانی شمالی میانی و جنوبی (قنبر قنبرو) تقسیم می‌شده که بجزقسمت جنوبی که قدمت آن به چهل سال پیش می‌رسد بقیه ازقدمتی طولانی برخوردار اند. کوچه باغهای سیوند از نظر بافت وزیبایی در نوع خود بی نظیر می‌باشد. دیوارهای پر پیچ وخم وااستفاده ازچینه و پر چین از ویژگی‌های کوچه باغهای سیونداست. آب هر چهار بخش از جوی سیوند تامین می‌شده‌است.
هر کوچه باغ دارای یک یا دو اشکن وهر اشکن دارای چندین برم وهرباغ دارای یک بور است. ازاشکن‌های معروف می‌توان به اشکن فینی اشکن جفتی اشکن علیجانی اشکن محمدباقری اشکن مرادی اشکن ریگی واشکن حاج محمدرضایی اشاره کرد. سبز شدن خاکشیر شاهتره سیرموک سنبل وگلهای زیبابر روی برجههای دیوارهاواتصال هر کوچه باغ به جنگلهای سپیدار چنار وصنوبر به این کوچه‌ها زیبایی خاصی بخشیده‌است. پس از آن چم وسپس رود خانه سیوندازویژ گی‌های منحصربه‌فرد سیونداست. ازچمهای معروف سیوند می‌توان به چم ریگی چم امامزاده چم محمودی وسربند اشاره کرد. متأسفانه امروزه تخریب دیوارهای چینه‌ای و جایگزینی دیوارهای بلوکی توسط غیر سیوندی‌هایی که درسیوند اقدام به خرید باغ می‌کنند حیات وزندگی کوچه باغهای سیوند را به خطر انداخته‌است.
رویش سبزیهای خوراکی از قبیل خرسمه سیرموک قازیاقو [[پونه و ترشک تیتیره(توت وحشی) از دیگر ویژگی‌های آن می‌باشد. گردو بادام انواع سیب گلابی زردآلو هلو شلیل انار انگور آلو زرد و بیدمشک به در باغهای سیوند یافت می‌شود
سیوندی‌ها در سایر استان‌ها[ویرایش]
بخشی از مردم سیوند در سالیان دور در استان کرمان و مخصوصا شهرهای: رابر، بافت، سیرجان و کرمان ساکن شده‌اند. در مجموع پس از استان فارس بیشترین تعداد سیوندیان در استان کرمان ساکن هستند.
زیارتگاههای سیوند[ویرایش]
محله‌های سیوند[ویرایش]
کیچاحاج علی مهدی از محله‌های قدیم سیوند در قسمت شمالی سیوند واقع شده‌است در جنوب این محله کیچاسرچالی می‌باشد که با تاسیس اداره پست سیوند در قرن ۱۸ میلادی و احداثعمارت قلعه فرنگی سیوندیا ساختمان اداره پست قدیم سیوند توسط خارجی‌ها محله شمالی آن به محلهقلعه فرنگی گر معروف شد.
سوغات سیوند[ویرایش]
می‌توان رب گوجه وخیار شور را نام برد و ازسوغاتی‌های قیمی به سفیداب سنتی سیوند. ترشیجات سیوند. تهیه شده با [[سرکه سنتی رب انار آبغوره سنتی وشیره انگوروعرق بیدمشک وشاتره انواع میوه‌های سیوند بویژه هلو انار گردو بادام سیب وگلابی به ویژه خیار سبز اشاره کرد....
سد سیوند[ویرایش]
نقشه [[سد سیوند] به سال ۱۳۴۹ برمیگردد که در ابتدا در منطقه سیوند طرح ریزی شده بود که پس از انقلاب چون در دو دوره نماینده مردم مرودشت فردی بنام کبیری از اهالی سعادت شهر بود سد به محل فعلی انتقال و تلاش وی برای تغییرنام آن به سد سیبویه ناکام ماند به طوری که نام سد سیوند امروزه نام سیوند را جهانی کرده‌است.[نیازمند منبع]
نگارخانه[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- شمس الدین قائد سیوندی
- میرزا محمدعلی سیوندی (مشیرالملک اول)
- میرزا ابوالحسن خان سیوندی(مشیرالملک دوم)
- عباس مخبر
منابع[ویرایش]
Die Mundart von Sivand by Wilhelm Eilers Journal of the American Oriental Society, Vol. ۱۱۰، No. ۴ (Oct. - <787:DMVS>2.0.CO;2-4 Dec. , ۱۹۹۰), pp. ۷۸۷-۷۸۸*
- ۱- اطلس راههای ایران
- ۲-اقلیم فارس
- ۴-راهنمای فارسی باستان ص ۱۴۷ زیر سیکا
- ۵-فرهنگ زبان پهلوی ص ۳۹۷
- ۶-(بیلی راشد محصل، محمد تقی، «سجیل» در مجلهٔ دانشکده ادبیات تبریز سال ۱۳۶۳ شماره مسلسل ۱۳۲).
- ۷-فصلنامه هستی، تابستان ۱۳۸۵نوشتهٔ محمد تقی راشد محصل پژوهشگاه علوم انسانی ۲۴/۱۲/۸۴
- ۸- تاریخچه و شجره نامه امامزاده عقیل علیه السلام
- ۹-تاریخ حمله محمود افغان به ایران
- ۱۰-واژه نامه زبان سیوندی: بهنام فانی براهنمایی محمود رضا دستغیب بهشتی دانشگاه شیراز ۱۳۷۵
- ۱۱-ارانسکی: مقدمه فقه اللغه ایرانی
- ۱۲-دکتر پرویز خانلری:تاریخ زبان فارسی
- ۱۳-فرهنگ نام‌های فارسی
- ۱۴-کورش کمالی سروستانی:دانشنامه فارس
- ۱۵-اولین یادواره شهدای سیوند فارس
- ۱۶-تخت جمشید از نگاهی دیگر
- ۱۷-همایش «ایران ورجاوند»بزرگداشت پرویز ورجاوند
- ۱۸-آرشیو دانشگاه شیراز
- ۱۹-آرشیو روزنامه خبر جنوب
- ۲۷-اسدالله فاضل مازندرانی، تاریخ ظهور الحق، تهران، موسسه ملی چاپ آثار امری ،۱۳۱بدیع، ج۸قسمت اول
- ۲۸-*عزیزالله سلیمانی اردکانی، مصابیح هدایت، تهران، لجنه ملی چاپ آثار امری، ۱۰۶بدیع[۱۳۲۸ش]، ج۲
- اقلیم پارس، سید محمدتقی مصطفوی، نشر تابان، تهران، ۱۳۶۴، ص ۱۸ـ۱۷.
- دانشنامه فارس کوروش کمالی سروستانی
|
|||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||
