سهراب شهید ثالث

سهراب شهیدثالث
سهراب شهیدثالث
زاده	۷ تیر ۱۳۲۲ ۲۵ ژوئن ۱۹۴۴(۱۹۴۴-06-۲۵) تهران
درگذشته	۱۰ تیر ۱۳۷۷ ۲ ژوئیه ۱۹۹۸ میلادی (۵۴ سال) شیکاگو
ملیت	ایران
تحصیلات	فارغ‌التحصیل سینما از مدرسه پروفسور کراس
زمینه فعالیت	کارگردان فیلمنامه‌نویس مترجم تدوین‌گر
سال‌های فعالیت	۱۳۴۵ تا ۱۳۷۷
صفحه در وب‌گاه IMDb
صفحه در وب‌گاه سوره

سهراب شهیدثالث (۷ تیر ۱۳۲۲ تهران – ۱۰ تیر ۱۳۷۷ شیکاگو) کارگردان، فیلمنامه‌نویس، مترجم، و تدوین‌گر سینما بود. این کارگردان مطرح ایرانی به عنوان یکی از آغازگران موج نوی سینمای ایران شناخته می‌شود. او از بنیانگذاران کانون سینماگران پیشرو بود. فیلم‌های او مانند: یک اتفاق ساده (۱۳۵۲)، طبیعت بی‌جان (۱۳۵۳) و در غربت (۱۳۵۴) برنده جایزه‌های بین‌المللی شده‌اند.

زندگی

سهراب شهید ثالث ۷ تیر ۱۳۲۲ در یک خانواده متوسط در تهران بدنیا آمد. در سالهای نوجوانی او خلاقیت خود را با نوشتن و اجرای چند نمایشنامه به همراه دوستانش نشان داد. در سال ۱۳۴۲ ایران را به مقصد وین به منظور تحصیل در رشته سینما ترک کرد و در مدرسه کارگردانی و بازیگری پروفسور کراوس وین مشغول به تحصیل شد اما تحصیلات او به علت تشخیص نشانه‌های بیماری سل در وی قطع شد. در میانه درمان او به پاریس رفت تا تحصیلات سینمایی خود را در مدرسه کنسرواتوار مستقل سینمای فرانسه ادامه دهد. وی سال ۱۳۴۸ به ایران بازگشت و در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار شد. او در این دوران چندین فیلم مستند با موضوع رقصهای محلی در میان اقوام مختلف ایران ساخت. شهید ثالث در دوران اقامتش در ایران دو فیلم یک اتفاق ساده (۱۳۵۲) و طبیعت بی‌جان (۱۳۵۳) را ساخت که هر دو بخاطر نگاه واقع گرایانه اجتماعی و سبک سینمایی نوآور و تجربه گرایانه برنده جوایز معتبر بین‌المللی شدند. وی همچنین چندین مستند کوتاه در مورد شرایط ناگوار طبقه کارگر در ایران ساخت که مضامین انتقادی پنهان در آنها به مذاق مسئولان خوش نیامد و نهایتاً مجبور به ترک کشور شد.

با اقامت در آلمان از سال ۱۳۵۳ وی شروع به تولید مستندهایی برای رسانه‌های آلمانی کرد که این فیلمها یرای وی شهرت بین‌المللی بیشتری به ارمغان آورد. شهید ثالث فیلم‌های «در غربت» (۱۳۵۴)، «قرنطینه» (۱۳۵۵)، «زمان بلوغ» (۱۳۵۵)، «آخرین تابستان گرابه» (۱۳۵۹) و «یک زندگی، چخوف» (۱۳۶۰) و ... را در زمان اقامتش در آلمان ساخت. او از نظر سیاسی، چپگرا و از اعضای حزب توده ایران بود. وی چند سال پیش از مرگش به آمریکا رفت و در شیکاگو اقامت نمود و از آن پس فیلمی نساخت. او در دهم تیرماه سال ۱۳۷۷ بر اثر بیماری سرطان کبد در شیکاگو درگذشت.

نظر دیگران دربارهٔ او

آیدین آغداشلو که دوستی دیرینه‌ای با شهید ثالث داشت در مراسم یادبود او در خانه هنرمندان گفت:" سهراب مردم گریزی بود که مردم را دوست داشت. او می‌دانست کجا ایستاده و چه می‌کند. او از شعار، سانتی مانتالیسم و احساسات گرایی نفرت داشت و هرچیز نحیف و پیش پا افتاده‌ای او را رنج می‌داد. او مهر سرشاری نسبت به هر موجودی که در معرض مخاطره قرار می‌گرفت، داشت." به گفته آغداشلو بخش عمده‌ای از حیثیت و اعتبار سینمای ایران مدیون راهی است که شهید ثالث شروع کرده، راهی که تنها شروع کرد و در طی آن به هیچ‌کس باج نداد و کوتاه نیامد.

فیلم‌شناسی (کارگردان)

نام فیلم	سال	توضیحات
قفس	۱۳۴۸	فیلم کوتاه
بزم درویشان	۱۳۴۸	گزارشی از مراسم ذکر و سماع دراویش در کردستان
مهاباد	۱۳۴۸
رستاخیز (تعمیر آثار باستانی تخت جمشید)	۱۳۴۸	مستند/ تصاویری از خرابه‌های تخت جمشید و مرمت و بازسازی بخش‌هایی از آن
دومین نمایشگاه آسیایی (نمایشگاه ۴۸)	۱۳۴۸	گزارشی از آماده کردن غرفه‌ها، افتتاح نمایشگاه در تاریخ ۱۳ مهر و بازدید مردم تا ۲ آبان همان سال
رقص‌های تربت جام	۱۳۴۸	مستند / نمایش رقص سنتی و محلی تربت‌جام توسط رقصندگان حرفه‌ای وزارت فرهنگ و هنر
رقص بجنورد	۱۳۴۸	مستند / گروهی از مردان و زنان رقص سنتی و محلی بجنورد را به‌نمایش می‌گذارند.
رقص‌های محلی ترکمن	۱۳۴۸	اجرای رقص‌های سنتی و محلی ترکمن توسط مردان
آیا…؟	۱۳۵۰	فیلم کوتاه
سیاه و سفید	۱۳۵۱	فیلم کوتاه / برنده جایزه ویژه جشنواره لس آنجلس و جایزه ویژه جشنواره سانفرانسیسکو
یک اتفاق ساده	۱۳۵۲	دیپلم هیئت ژوری کاتولیک، چهار هزار مارک جایزه نقدی از جشنواره فیلم برلین، دیپلم هیئت ژوری پروتستان‌ها، یک هزار مارک جایزه نقدی جشنواره فیلم برلین، جایزه منتقدان بین‌المللی جشنواره جهانی فیلم تهران
طبیعت بی‌جان	۱۳۵۳	جایزه خرس نقره‌ای برای بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم برلین، برنده دیپلم هیئت ژوری پروتستان و یک هزار مارک جایزه نقدی
در غربت	۱۳۵۴	جایزه اینتر فیلم از جشنواره فیلم برلین
وقت بلوغ (زمان بلوغ) Reife Zeit	۱۹۷۶
خاطرات یک عاشق (یادداشت‌های روزانه یک عاشق) Tagebuch eines Liebenden	۱۹۷۷
تعطیلات طولانی لوته ایزنر (Die Langen Ferin der Lotte Eisner)	۱۹۷۸	۱۶ میلی‌متری
نظم/ همه چیز روبراه است (Ordnung)	۱۹۷۹	برنده جایزه هوگو نقره‌ای از جشنواره شیکاگو
آخرین تابستان گرابه (Grabbes Letzter Sommer)	۱۹۸۰	۱۶ میلی‌متری / برنده جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد، به علاوه پنج هزار مارک و برنده جایزه بهترین فیلم تلویزیونی
آنتون پ. چخوف: یک زندگی Anton P. Tschechow: Ein Leben	۱۹۸۱	۱۶ میلی‌متری
اوتوپیا Utopia	۱۹۸۲	برنده جایزه آکادمی هنرهای تجسمی به عنوان بهترین فیلم سال
گیرندهٔ ناشناس Empfanger Unbekannt	۱۹۸۳–۱۹۸۲	۱۶ میلی‌متری
هانس، نوجوانی از آلمان Hans, ein Junge im Deutschland	۱۹۸۳
درخت بید Der Weidenbaum	۱۹۸۴
فرزندخواندهٔ ویرانگر *Wechselbag	۱۹۸۵
گل‌های سرخ برای آفریقا Rosen fur Afrika	۱۹۹۱

منابع

• روزنامه ابتکار، شماره ۹۴۷–۱۳۸۶/۰۴/۱۰.
• یادنامه سهراب شهید ثالث، مصحح: علی دهباشی، ناشر: شهاب ثاقب‌سخن، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸.

پیوند به بیرون

• علی امینی نجفی، شهید ثالث، شورشی نومید
• سهراب - دیوار - کیارستمی, بی‌بی‌سی فارسی
• اوتوپیا