شهرستان رابر

شهرستان رابُر
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	کرمان
مرکز	رابر
نام‌های پیشین	راه بر
سال شهرستان شدن	۱۳۸۸
مردم
جمعیت	۳۴٬۳۹۲ نفر (۱۳۹۰)
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۸۷/۱۶۶۷ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۲۳۴۳ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۵ درجه سانتی گراد
داده‌های دیگر
پیش‌شماره تلفنی	۰۳۴۴۲۴۵
وب‌گاه	http://rabour.ir
شهرها
رابر
تعداد بخش‌ها
مرکزی، هنزا

شهرستان رابر یکی از شهرستان‌های استان کرمان در جنوب شرق ایران است. مرکز این شهرستان شهر رابر می‌باشد. فاصله این شهر تامرکز استان کرمان ۱۷۵کیلومتر می‌باشد. . این شهرستان تا سال ۱۳۸۸ به همراه شهرستان ارزوئیه زیر مجموعه شهرستان بافت بوده‌اند. شهرستان رابُر با مساحتی بالغ بر ۱۸۷/۱۶۶۷ کیلومتر مربع بین طول جغرافیایی ۵۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۷درجه و ۱۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۹درجه و ۲۷ دقیقه تا ۳۸درجه و ۵۴ دقیقه قرار گرفته‌است بطوریکه از شمال به شهرستان بردسیر، از شمال غرب، غرب و جنوب غرب به شهرستان بافت، از جنوب، جنوب شرق و شرق به شهرستان جیرفت و از شمال شرق به شهرستان کرمان محدود می‌شود. از آنجا که شهرستان رابُر دارای ذخایر طبیعی بکر فراوانی است و بصورت عام، این شهرستان را با طبیعت و محصولات طبیعی اش می‌شناسند شناخت منابع طبیعی این شهرستان زیبای کوهستانی، ضروری به نظر می‌رسد.

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی شهرستان رابر
  • • • دهستان سیه‌بنوئیه
  • دهستان اسکر

شهرها: رابر

• بخش هنزا
  • دهستان جواران
  • دهستان هنزا

وجه تسمیه

رابُر؛ راه بریدن، طی کردن و پیمودن راه را گویند. ساکنان اولیه رابُر برای رسیدن به این محل مجبور شده‌اند که تعداد زیادی از درختان جنگلی را ببرند و راهی برای رسیدن به این منطقه ایجاد نمایند. بدین سبب راهیان این منطقه راه طولانی طی کرده‌اند و راه را با بریدن درختان جنگلی ایجاد کرده و در اصطلاح راه بر گفته‌اند. اقلیم براساس پهنه بندی اقلیمی استان کرمان، شهرستان رابُر دارای آب و هوای بری، معتدل تا سرد است. وجود ارتفاعات شهرستان از یک طرف و واقع شدن در معرض جریانات و توده‌های هوایی که در فصول مختلف این منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهند، از مهمترین عوامل مؤثر بر اقلیم منطقه می‌باشد. شهرستان رابر به عنوان سرچشمه رودخانه هلیل رود{مهد تمدن بشر}شناخته شده است.

ارتفاعات

کوه‌های مهم شهرستان رابُر عبارتند از: - کوه ماران از رشته کوه ایران مرکزی با ارتفاع ۳۴۰۰ متر واقع در ۷ کیلومتری شرق رابُر - کوه طلا و لق با ارتفاع ۲۷۸۰متر در ۱۱کیلومتری غرب - کوه باغ شاه بافت با ارتفاع ۲۷۲۳ متر در ۴ کیلومتری شمال شرق - کوه کلوک گاو با ارتفاع ۲۳۸۰ متر در ۲۷ کیلومتری جنوب غرب - کوه میخانه با ارتفاع ۲۳۶۲ متر در ۳ کیلومتری جنوب شرق - کوه حاجی زاغیه با ارتفاع ۲۰۷۱ متر در ۲۴ کیلومتری جنوب غرب - کوه بند کیواز با ارتفاع ۲۰۴۸ متر در ۲۸ کیلومتری جنوب - کوه کنار با ارتفاع ۱۹۸۴ متر در ۲۸ کیلومتری جنوب-کوه دیمموئیه در بندر سیه بنوئیه ارتفاع۳۰۵۵ - کوه شاه

آبخیز شهرستان رابُر

شهرستان رابر زیر حوضه‌های آبخیز هلیل و نهایتاً حوضه بزرگ آبریز جازموریان را در خود جای داده‌است. از حوضه‌های مهمی که مطالعات آبخیزداری روی آنان انجام گرفته‌است می‌توان حوضه اسکر، لنگر، هنزاء را نام برد. منابع آبی موجود در این حوضه‌ها تأمین کننده آب شرب آبخیزنشینان را فراهم می‌آورد. ارتفاعات لاله زار موسوم به کوه شاه رابُر قسمتهای شمالی رابُر را پوشش می‌دهند که در فصل زمستان تا اواسط بهار پوشیده از برف هستند. بیشترین برف را در شمال رابُر، این ارتفاعات دارند و تمامی رودخانه‌های این بخش در منطقه‌ای بنام نهر بادام به هم پیوسته و سرچشمه قسمت مهمی از رودخانه بزرگ هلیل رود می‌گردند. همچنین پنج رودخانه فصلی در این منطقه جریان دارند که از برفهای ارتفاعات مذکور تغذیه می‌گردند. رود خانه‌های مهم شهرستان رابر عبارتند از:۱- رودخانه دائمی رودبر (رودر) که در حوضه آبریز جازموریان قرارگرفته و از کوه‌های لاله زار ودیمموئیه سرچشمه گرفته و در جهت شمال- جنوب جریان دارد. بعد از ملحق شدن چند شاخه فرعی به این رودخانه و عبور آن از روستاهای گنجان، گُلینوئیه، زمین انجیر و رودبر و دریافت رودخانه جواران در ۲ کیلومتری جنوب شرق رابر به رودخانه رابُر متصل می‌گردد. رودخانه مذکور عمدتاً از مناطق بی کربناته و سیلیکاته می‌گذرد. ۲- رودخانه دائمی رابُر که از دامنه‌های جنوبی لاله زار سرچشمه می‌گیرد و پس از ورود به دشتهای دامنه‌ای دارنجان با جهت جنوب شرق ضمن عبور از روستاهای تذرج و موسی‌آباد وارد شهر رابُر می‌گردد و در طی مسیر خود پس از دریافت رود خانه رودبر با تغییر جهت به سمت جنوب ادامه مسیر داده و در مجاورت روستای نهربادام با اتصال به رود خانه سید مرتضی به رودخانه هلیل رود می‌ریزد. این رود خانه نیز عمدتاً از مناطق بی کربناته و در سازندهای سیلیکاته جریان دارد. از دیگر رودخانه‌های شهرستان رابُر می‌توان رودخانه‌های سرمشک، هنزاء، اسپارچ، دره پهن، شصت فیچ را نام برد.

مراتع شهرستان رابُر

وجود مراتع کوهستانی در حوضه‌های ذکر شده میزبان ییلاق نشینان بخشی از عشایر استان کرمان است. این مراتع درمنطقه رویشی ایران- تورانی قرار گرفته‌اند. فلور رابُر از غنای کم‌نظیری در استان کرمان برخوردار است. بطوریکه بیش از ۸۰ گونهٔ گیاهی را از جنس‌های مختلف در خود جای داده‌است از اینجهت بررسی‌های بوم شناسی و جامعه شناسانه گیاهی در این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. عمده درختان جنگلی موجود در این مراتع شامل: بنه، بادام کوهی، ارژن، قوسک، کیکم، ارس و شیرخشت می‌باشند. از گونه‌های درختچه‌ای، قیچ، تربیت، زرشک و پرند را می‌توان نام برد. همچنین اکثر گونه‌های بوته‌ای و علفی موجود در فلور ایران- تورانی در این مراتع وجود دارد. از این تعداد گونه‌های گیاهی، اکثرشان جزو گیاهان دارویی - صنعتی و اقتصادی محسوب می‌شوند که جهت آگاهی از محاسن آنان نیازمند مطالعات بنیادی می‌باشند. عمده تیپ‌های مهم مرتعی موجود در منطقه مذکورشامل: درمنه گون، گون درمنه، درمنه گارچی، جامعه گیاهی بادام کوهی درمنه هستند که بسته به شرایط توپوگرافی تغییرات فراوانی به چشم می‌خورد. ذخیره گاه ژنتیکی ارس گلوچار از مهمترین مناطقی است که جزو مراتع مشجر شهرستان رابُر بحساب می‌آید. در مجموع تنوع گونه‌ای مراتع شهرستان رابُر ارزش منابع طبیعی این شهرستان را بخوبی نشان می‌دهد. محصولات فرعی مراتع در این شهرستان شامل پرورش گاو و گوسفند، زنبورداری، پرورش ماهی قزل آلا و... است.

دیدنی‌ها

باغ رفعت الدوله، قلعه شهر، تپه باستانی تل کوشک، مناطق گردشگری:چشمه عروس، عشق آباد، منطقه توریستی گردشگری تخت سرتشتک، بندر هنزا، چق چق، چشمه علی، چهرن، امامزاده سید مرتضی، تخت شاهزاده کوشا، آبشار ابسر، گلی هوک، تاج آباد، کوه‌های دوستی، گلی اسکر و روستای انجرک صدها منقطه بکر و زیبای دیگر. بندر سیه بنوئیه. غارمموشا. قلهٔ دیمموئیه ودرختان زیبای گردو در دیزنگماه (دیزما) گردو درکار{قدیمی‌ترین گردوهای جهان}از زیباییهای این شهرستانند

دخترعسگر کفش دوز

فاطمه خانم، مشهور به سُنبُل باجی، همسر شانزدهم فتحعلی شاه قاجار [۱] و از اهالی رابر کرمان بود. پس از آنکه در شوال ۱۲۰۷، فتحعلی خان قاجار به امر عموی خود آغامحمدخان قاجار قلعه رابر را تصرف کرد، فاطمه دختر هفت ساله عسگر کفش دوز را به همسری خود برگزید. با توجه سن کم فاطمه خانم، او را به دست زنان حرم سپردند و چهار سال بعد در محرم ۱۲۱۲ به عقد غیردائم فتحعلی خان درآمد. در همان دوران بود که خبر کشته شدن شاه قاجار در قلعه شوشی را به ولیعهد رساندند و تقارن این دو واقعه بر محبوبیت فاطمه خانم افزود.[۱] سنبل باجی به سبب ادب و خوش قلبی مورد علاقه اهالی حرم فتحعلی شاه بود و شاه و شاهزادگان او را از روی احترام «خانم» می‌خواندند.[۲] سنبل باجی واسطه رساندن عرایض مردم به حضور شاه بود و فتحعلی شاه نظرات او را در خصوص شاهزادگان و اهالی حرم می‌پذیرفت. او پس از وفات همسرش، به زیارت خانه خدا رفت و پس از بازگشت در تهران درگذشت.[۱] فرزندان سنبل باجی از فتحعلی شاه عبارت بودند از:

• ۱. فتح‌الله میرزا شعاع السلطنه
• ۲. فخرجهان خانم ملقب به فخرالدوله، همسر میرزا محمدخان قاجار قوانلو
• ۳. حسن جهان خانم ملقب به والیه، همسر خسرو خان اردلان (حاکم کردستان)
• ۴. تاجلی خانم، همسر ابراهیم قاجار قوانلو، ظهیرالدوله

برادر سنبل باجی، علی اکبرخان رابری در دربار فتحعلی شاه به خالو ملقب بود.[۱] یکی از بستگان سنبل باجی که هم نام او و فاطمه نام داشت نیز از همسران فتحعلی شاه بود. دختر او از شاه به نام سرو جهان خانم به همسری آقاخان اول درآمد.[۳]

فتحعلی شاه غزلی در وصف سنبل باجی سروده که با این بیت آغاز می‌شود: آرام دل و جانی ای دلبر کرمانی ای دلبر کرمانی آرام دل و جانی

منابع

• دو شهرستان جدید در نقشهٔ تقسیمات کشوری وب‌گاه وزارت کشور