جامعه (روزنامه)

جامعه
اوّلین شمارهٔ جامعه با تیتر «سلام بر جامعه»
نوع	روزنامه
قالب
صاحب امتیاز
مدیر مسئول	حمیدرضا جلایی‌پور
سردبیر	ماشاالله شمس الواعظین
زبان	فارسی
وب‌گاه:

روزنامه جامعه

جامعه اوّلین روزنامه‌ی اصلاح‌طلبان ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران است که در بهمن ۱۳۷۶ و پس از آغاز اوّلین دوره‌ی ریاست جمهوری محمد خاتمی، به چاپ رسید. این روزنامه به مدیر مسئولی حمیدرضا جلایی‌پور و سردبیری ماشاءالله شمس‌الواعظین از کادر ماهنامه‌ی کیان آغاز به کار کرد. اوّلین شماره‌ی آن با تیتر بزرگ «سلام بر جامعه» آغاز شد. این روزنامه که از اولین روزنامه های اصلاح طلب محسوب می شود، نوآوریهایی در روزنامه نگاری ایران ایجاد کرد. عمالدالدین باقی، محسن سازگارا، صادق زیباکلام، اکبر گنجی و ابراهیم نبوی از جمله اعضای هیات تحریریه این نشریه بودند. این روزنامه به مدیر مسئولی حمید رضا جلایی پور و با سردبیری ماشاءاله شمس الواعظین به دلیل انتشار مطالب انتقادی توانسته بود مخاطبان قابل توجهی در زمان اندک به دست آورد. در اوایل سال 1377 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سازمان زندانها و رئیس کل دادگستری استان تهران به عنوان مدعی العموم از این نشریه شکایت کردند. اتهامات این نشریه در ابتدا عبارت بودند از: تشویش اذهان عمومی، انتشار اخبار محرمانه سپاه، افترا و توهین نسبت به سپاه و فرمانده کل سپاه، نشر اکاذیب، توهین و حمله به مقدسات مذهبی و مسئولان نظام، اشاعه و ترویج فرهنگ غرب، اشاعه فحشا و درج مطالب خلاف عفت عمومی و توهین و افترا به قوه قضاییه.

پرونده نشریه جامعه با اتهامات فوق برای رسیدگی به شعبه 1410 دادگاه عمومی تهران به ریاست قاضی مرتضوی ارجاع داده می شود. نماینده سپاه در جلسه دادگاه بیان می کند که روزنامه جامعه اقدام به درج اخباری از همایش فرماندهان نیروی دریایی سپاه که محرمانه بوده، نموده است. همچنین نماینده سپاه مدعی می شود که روزنامه جامعه در چندین مطلب سپاه و فرماندهان آن را مورد توهین و تحقیر قرار داده است به طوری که فرمانده سپاه را جنایت کار، آدم کش و دیکتاتور تلقی کرده است. همچنین نماینده سپاه معتقد است که نشریه جامعه با کودتاگر خواندن، سپاه را مورد افترا قرار داده است. از دیگر ادعاهای سپاه پاسداران علیه روزنامه جامعه این است که این روزنامه به دروغ در چندین مطلب بیان داشته است که سپاه در امور سیاسی دخالت فراوانی دارد به همین دلیل مدیر مسئول روزنامه را متهم به نشر اکاذیب نموده است. همچنین نماینده سپاه در جلسه دادگاه اظهار داشته است که نشریه جامعه با انتقاد از مطبوعات نسبت به سکوت در برابر رفتارهای سپاه، به ایجاد اختلاف مابین اقشار جامعه و تشویق آنها به ارتکاب جرایمی بر ضد امنیت اقدام نموده است..

لغو امتیاز

حکم لغو امتیاز این روزنامه در دادگاه با شکایت دادگستری تهران به عنوان مدعی العموم، و شاکی خصوصی ستاد مشترک سپاه پاسداران و فرمانده آن، یحیی رحیم صفوی، محسن رفیقدوست، رئیس بنیاد مستضعفان و جانبازان، سازمان زندان‌ها توسط شعبه ۳۴ دادگاه عمومی تهران، به اتهام تشویش اذهان عمومی، افترا، اهانت و حمله به مقدسات مذهبی و مسئولان «نظام مقدس جمهوری اسلامی» در ۳۰ تیر ۱۳۷۷ صادر شد. احمد بورقانی که معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد بود در اعتراض به این حکم از مقام خود استعفا داد.

دو روز بعد از توقّف جامعه، روزنامه‌ی دیگری به نام توس توسط همین کادر آغاز به کار کرد که در شماره‌ی اوّل خود تیتر بزرگ «توس به جای جامعه» را چاپ کرد. بعداً تیم جامعه روزنامه‌های توس، عصر آزادگان، اخبار اقتصادی و نشاط را منتشر کردند که یکی پس از دیگری توقیف شدند..

ویژگی‌های خاصّ روزنامه‌ی جامعه

از همان آغاز به کار ابداعات تازه‌ی "جامعه" همگان را شگفت‌زده کرد. از همان ابتدا خودسانسوری نشریه با علامت {...} مشخص شد. انتخاب تیترهای روزنامه نیز از ابتکارات این گروه بود. تیتر اول از انحصار مسائل سیاسی خارج شد و بعضاً تیترهای فرهنگی و حتّی کنایه‌وار و طنز به همراه عکس‌های انتخابی بر صفحه‌ی اول روزنامه نقش بست و وجه تمایز این روزنامه با سایر نشریات روی پیشخوان روزنامه‌فروشی‌ها شد. جامعه همچنین با ابتکار چاپ‌های متعدّد روزانه و با تغییراتی که در چاپ‌های دوم و بعضاً سوم روز خود اعمال می‌کرد، برای اوّلین بار در طول روز چند روزنامه‌ی متفاوت را روانه‌ی بازار داغ مطبوعات کرد که البتّه این امر امروزه با افزایش تعداد روزنامه‌ها و روزنامه‌نگاران شاید امری طبیعی به‌نظر رسد. از دیگر موارد روزنامه‌ی جامعه، ستون ثابت کاریکاتور بود که پیش از آن به صورت روزانه در روزنامه‌ها وجود نداشت و در حقیقت پای کاریکاتوریست‌ها را به عرصه‌ی حرفه‌ای مطبوعات باز کرد. نکته‌ی دیگر این نشریه چاپ مقالات منتخب روز حتّی از میان مخالفان و جبهه‌ی اصولگرایان بود که این رفتار شایسته‌ی سیاسی، تحسین روزنامه‌نگاران منتقد را در برداشت..

نام کسانی که در روزنامه قلم زدند

بخشی از اعضای تحریریه

ماشاالله شمس الواعظین، محسن سازگارا، حمیدرضا جلایی پور، احمدرضا دالوند، صادق زیبا کلام، عمادالدین باقی، ابراهیم نبوی، جمشید بایرامی، مرتضی مردیها (دبیر گروه اندیشه)، علیرضا رجایی (دبیر گروه سیاسی) و اکبر گنجی.

کاریکاتوریست‌ها

هادی حیدری، داوود شهیدی، مانا نیستانی، جمال رحمتی و نیک آهنگ کوثر.