شامپانزه
| شامپانزه‌ها[۱] محدوده زمانی: ۴ تا ۰ میلیون سال پیش |
|
|---|---|
 |
|
| یک شامپانزه معمولی | |
| طبقه‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پستانداران |
| راسته: | نخستی‌سانان |
| تیره: | انسانیان |
| زیرتیره: | انسان‌ساییان |
| تبار: | انسان‌تباران |
| زیرتبار: | پانینا |
| سرده: | پان اُکن، ۱۹۱۶ |
| گونه شاخص | |
| شامپانزه معمولی |
|
| گونه‌ها | |
 |
|
| پراکندگی شامپانزه‌ها | |
شامپانزه نام رایجی برای دو گونه کپی(Ape ها) در سردهٔ(رده یا دسته) پان[۲] است. رود کنگو دیوار حائلی میان زیستگاه طبیعی دو گونهٔ شامپانزه‌ها است:[۳]
- شامپانزه معمولی (غرب و مرکز آفریقا)
- بونوبو (جنگل‌های جمهوری دموکراتیک کنگو)
شامپانزه‌ها همانند گوریلها، انسانها و اورانگوتانها عضوی از خانوادهٔ انسان‌ساییان[۴] هستند. شامپانزه‌ها حدود ۶ میلیون سال پیش از فرگشت انسان جدا شده‌اند، و در حال حاضر دو گونه شامپانزهٔ موجود نزدیک‌ترین خویشاوندان زندهٔ انسانها هستند.[۵] دو گونهٔ شامپانزهٔ معمولی و بونوبو (شامپانزهٔ کوتوله) نزدیک به ۱ میلیون سال پیش از هم جدا شده‌اند.
پیشینهٔ فرگشتی[ویرایش]
روابط فرگشتی[ویرایش]
سردهٔ پان Pan بخشی از زیرخانوادهٔ انسان‌ساییان است که انسان هم به آن تعلق دارد. این‌دو نزدیک‌ترین خویشاوند فرگشتی هم هستند و حدود ۶ میلیون سال پیش از هم جدا شده‌اند. پژوهش ماری-کلر کینگ در سال ۱۹۷۳ نشان داد که ۹۹٪ دان‌آی انسان همانند شامپانزه است.[۶] البته پژوهشهای بیشتر نشان داد که این رقم ۹۴٪ است.[۷] و برخی از ۶ درصد متفاوت نیز در بخش بی‌مصرف دی‌ان‌آ قرار گرفته‌است. به دلیل این شباهت ژنتیکی، برخی پیشنهاد داده‌اند که بهتر است شامپانزه‌ها را به جای سردهٔ پان در سردهٔ هومو[۸] طبقه‌بندی کنند. دلیلی که آورده می‌شود این است که بسیاری گونه‌ها با تفاوت ژنتیکی بیشتر از انسان و شامپانزه در یک سرده فرض می‌شوند.
سنگواره‌ها[ویرایش]
بسیاری سنگواره‌های انسان پیدا شده، ولی سنگوارهای شامپانزه تا سال ۲۰۰۵ توصیف نشده بود. جمعیت‌های شامپانزهٔ حاضر در غرب و مرکز آفریقا با مناطقی که که سنگواره‌های انسان در آن یافت شده (عموماً شرق آفریقا) هم‌پوشانی ندارد. اگرچه، سنگواره‌هایی از شامپانزه‌ها در کنیا یافت شده‌است. این بدان معنی است که در اواسط دوران پلیستوسن، انسانها و اعضای سردهٔ پان در شرق آفریقا در کنار هم می‌زیسته‌اند.[۹]
کالبدشناسی و فیزیولوژی[ویرایش]
شامپانزهٔ معمولی در حالت ایستاد ۱٫۷ متر قد و تا ۷۰ کیلوگرم وزن دارد. ماده‌ها عموماً کوچکترند. بازوان بازشدهٔ شامپانزهٔ معمولی تا یک و نیم برابر قدش می‌رسند. دست‌های آنها بزرگتر از پاهایشان است.[۱۰] بونوبوها از شامپانزه‌های معمولی کوتاه‌تر و لاغرترند، ولی دست و پای درازتری دارند. هر دو گونه از بازوان قوی و دراز خود برای بالارفتن از درختان استفاده میکنند. شامپانزه‌ها در هنگام راه رفتن روی زمین، معمولاً با چهار دست و پا با مشت‌های گره‌کرده راه می‌روند. این نوع سیستم حرکت به «مشت‌پیمایی» مشهور است.
پاهای شامپانزه از اورانگوتان برای راه رفتن مناسب‌تر است. به این خاطر که کف پای شامپانزه پهن‌تر و انگشتان پا در آنها کوتاه‌تر می‌باشد. هم شامپانزهٔ معمولی و هم بونوبو می‌توانند ایستاده روی دو پا راه بروند، و این کار را در هنگامی که از دست یا بازویشان برای حمل کردن اجسام استفاده میکنند انجام می‌دهند. موی آنها سیاه است و صورت، انگشتان و کف دست‌ها و کف پاها بدون مو است. شامپانزه‌ها مانند دیگر کپی‌های بزرگ دم ندارند. برآمدگی استخوانی بالای چشم‌ها به پیشانی آنها ظاهری توررفته می‌دهد. بینی آنها صاف است. آرواره جلو زده است، و لب‌ها می‌توانند بیرون بزنند. اندازهٔ مغز یک شامپانزه حدود نصف مغز یک انسان است.[۱۱]
بیضه‌های شامپانزه نسبت به کل بدنش به صورت غیرعادی بزرگ است. در شامپانزه وزن آن به طور متوسط ۱۱۰ گرم است. در مقایسه با آن در گوریل ۲۸ گرم و در انسان ۴۳ گرم می‌باشد. دلیل آن رقابت اسپرمها در نتیجهٔ طبیعت چندشوهری شامپانزه‌ها و رفتار خاص جفت‌گیری آنها دانسته شده‌است.[۱۲]
در هر دو گونه رنگ پوست بی‌حفاظ صورت، دستان و کف پاها از صورتی تا خیلی تیره متغیر است. به طور کلی رنگ پوست در سنین پایین روشن‌تر است و به مرور با بالغ شدن رو به تیرگی می‌گذارد. بونوبوها به نسبت اندام فوقانی درازتری دارند و بیشتر از شامپانزه معمولی روی دو پا راه می‌روند. پژوهشی در مرکز پزشکی دانشگاه شیکاگو حاکی از تفاوت‌های ژنتیکی بسیاری در میان جمعیت‌های پراکندهٔ شامپانزه‌ها است.[۱۳]
شامپانزه‌ها به طور متوسط در ۸ تا ۱۰ سالگی بالغ می‌شوند و در حیات وحش به ندرت از ۴۰ سال می‌گذرند. در اسارت، عمر تا بیش از ۶۰ سال گزارش شده‌است.
رفتار[ویرایش]
تفاوت‌های ساختار بدنی میان شامپانزهٔ معمولی و بونوبو اندک، ولی تفاوت رفتارهای جنسی و اجتماعی بسیار است. شامپانزه معمولی یک رژیم غذایی همه‌چیزخوار دارد، و فرهنگ شکارگری گروهی در آنها با پیشتازی یک نر آلفا به همراه چند نر بتا همراه است. این روابط اجتماعی بسیار پیچیده هستند.
هوش[ویرایش]
شامپانزه‌ها ابزار می‌سازند و از آن برای بدست آوردن خوراکشان استفاده میکنند. آنها روش‌های پیچیده‌ای برای شکار دارند که مستلزم همکاری، نفوذ و رتبه و درجه‌است. آنها در وضعیت آگاهانه توانایی دستکاری و فریب دادن را دارند. آنها می‌توانند با استفاده از یادگیری نمادها و درک جنبه‌های انسانی زبان شامل مفاهیم تعداد و توالی اعداد را درک کنند،[۱۴] و آنها را توانا به برنامه ریزی خودکار برای رویدادها و حوادث آینده میکند.[۱۵]
شمپانزه‌ها در برخی مهارت‌ها ذهنی کارآمدتر از انسان دارند. برای مثال آنها در «آزمون حافظه فعال» نمرات بسیار بهتری از انسانها کسب میکنند. در این آزمون چند عدد متوالی برای زمان کوتاهی بر روی صفحهٔ نمایشگر لمسی ظاهر شده و سپس آزمون‌دهنده باید جای آنها را به ترتیب بر روی صفحه نمایشگر نشان دهد. شمپانزه‌هایی که در این آزمون شرکت میکنند نه تنها باید مفهوم اعداد و توالی آنها را درک کنند بلکه باید با حافظه تصویری خود جای آنها را در صفحه نمایشگر به خاطر بسپارند. آزمایش‌هایی که توسط موسسه پژوهشهای نخستی دانشگاه کیوتو ژاپن انجام شده نشان می‌دهد که انسان‌های باهوش و تحصیلکرده حتی با تمرینات فراوان حافظه تصویری ضعیفتری از شمپانزه‌های جوان دارند.[۱۶] سال ۲۰۰۵ آیومو شامپانزه ۵ ساله موفق شد ۹ انسان دانشجو را در این آزمون شکست دهد. وقتی ۵ عدد در مدت زمان ۲ دهم یا چهار دهم ثانیه به نمایش در می‌آید آیومو در ۸۰ درصد موارد به درستی جای آنها را به خاطر می‌سپرد ولی انسانها فقط در ۴۰ درصد موارد موفق می‌شدند. تستورو ماتسوزاوا از محققینی که بر روی توانایی‌های شناختی شمپانزه‌ها کار میکند معتقد است نمرات ضعیفتر انسانها به این دلیل است که انسانها در طول مسیر فرگشتی خود بسیاری از مهارت‌های ذهنی را از دست داده‌اند تا مغز آنها فضای بیشتری برای گسترش مهارت‌های زبانی داشته باشد.[۱۷] آیومو در سال ۲۰۰۷ حتی موفق شد بن پرایدمور قهرمان مسابقات حافظه دنیا را در این آزمون شکست دهد. در این آزمون آیومو در ۹۰ درصد موارد موفق شد در حالیکه پرایدمور در ۳۳ درصد موارد موفق بود.[۱۸]
استفاده از ابزار[ویرایش]
شامپانزه ها در بسیاری از موارد از ابزاری دقیق و حساب شده برای بدست آوردن خوراک خود استفاده میکنند.برای نمونه میتوان از ساخت نی های بلندی نام برد که با وارد کردن به لانه ی مورچه ها و موریانه ها،آن ها را شکار و غذایی سرشار از پروتئین را به سادگی به دست می آورند. روش کار هم بدین صورت است که،نی هایی با شکل و اندازه ی مشخص توسط شامپانزه ساخته و سپس از مدخل لانه،وارد لانه ی مورچه ها یا موریانه می شود و آنها که فکر میکنند دشمنی به لانه وارد شده،نی را گاز میگیرند و سپس شامپانزه با بیرون کشیدن نی،غذایی عالی به دست می آورد. این نمونه ای از استفاده از ابزار به شکل هوشمندانه توسط شامپانزه هاست. شامپانزه نشان می دهد که قادر به درک بالای مطالب و حتی تفکر و ابزار سازی و ... است. این استفاده ی دقیق از ابزار مشخص میکند که فقط گونه های هومو ابزار ساز نبوده اند.
همدلی[ویرایش]
روش برقراری ارتباط[ویرایش]
پژوهشهای زبان[ویرایش]
حافظه[ویرایش]
خنده در کپی‌ها[ویرایش]
رابطه با انسان[ویرایش]
پیشینه[ویرایش]
پژوهش‌ها[ویرایش]
ایدز[ویرایش]
اچ‌آی‌وی شکلی جهش‌یافته از ویروسی است که شامپانزه‌ها را گرفتار میکند و ویروس «نقص ایمنی میمونی» نام دارد.[۱۹]
شباهت ژنتیکی با انسان[ویرایش]
بر پایه پژوهشهای دانشمندان دانشکده پزشکی دانشگاه ایالتی وین در دیترویت آمریکا، انسان و شامپانزه ۹۹٫۴٪ شباهت ژنتیکی دارند. این شباهت به اندازه‌ای است که باید شامپانزه را در رده هومو یعنی رده‌ای که انسان به آن تعلق دارد قرار داد. شباهت انسان و شامپانزه به اندازه شباهت اسب و خر است. با این حال دیگر دانشمندان شباهت ژنتیکی شامپانزه و انسان را ۹۵٪ میدانند و آن در گروه هومو نمی‌گذارند.[۲۰]
در فرهنگ عامه[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ Groves, C. (2005). Wilson, D. E. , & Reeder, D. M, eds. ed. Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 182–183. ISBN 0-8018-8221-4
- ↑ Pan
- ↑ "ADW:Pan troglodytes:information". Animal Diversity Web (University of Michigan Museum of Zoology). Retrieved 2007-08-11.
- ↑ Hominidae
- ↑ Chimps and Humans Very Similar at the DNA Level. News.mongabay.com. Retrieved 2009-06-06
- ↑ Mary-Claire King, Protein polymorphisms in chimpanzee and human evolution, Doctoral dissertation, University of California, Berkeley (1973).
- ↑ "Humans and Chimps: Close But Not That Close". Scientific American. 2006-12-19. Retrieved 2006-12-20.
- ↑ Homo
- ↑ McBrearty, S.; N. G. Jablonski (2005-09-01). "First fossil chimpanzee". Nature 437: 105–108. doi:10.1038/nature04008.
- ↑ "1", Rolling Hills Wildlife Adventure 2005
- ↑ "Chimpanzee ," Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2008. Archived 2009-10-31.
- ↑ "Why are rat testicles so big?". 2003-2004. Retrieved 1 September 2009.
- ↑ "Gene study shows three distinct groups of chimpanzees". EurekAlert. 2007-04-20. Retrieved 2007-04-23.
- ↑ "Chimpanzee intelligence". Indiana University. 2000-02-23. Retrieved 2008-03-24.
- ↑ Osvath, Mathias (2009-03-10). "Spontaneous planning for future stone throwing by a male chimpanzee". Current Biology (Elsevier) 19 (5): R190–R191. doi:10.1016/j.cub.2009.01.010. PMID 19278627.
- ↑ عرفان خسروی، «جنگ جهانی میمون‌ها!» دانستنیها، ص ۳۶، ۱۸ مرداد ۱۳۹۳، شماره ۱۱۰
- ↑ 5-year-old chimp beats college kids in computer game AP
- ↑ Joe Grabill, Green Kingdom Come! Jesus and a Sustainable Earth Community, Wheatmark, Inc. , 2009, ISBN 1-60494-090-5, p 40
- ↑ منشاء ایدز: «در دهه ۱۹۲۰ از کینشاسا آمد»، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «نزدیکی ژنتیکی شامپانزه به انسان». بی‌بی‌سی فارسی، 21/05/2003.
منابع[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Chimpanzee»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۷ ژوئیه ۲۰۱۰).
- «منبع جعبه‌زیست» (انگلیسی). ویکی‌پدیای انگلیسی. بازبینی‌شده در ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۰.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ شامپانزه موجود است. |
 |
اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Chimpanzee |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
