یغمای جندقی

یغمای جَندَقی
200px
نام اصلی	میرزا رحیم
زادروز	۱۱۹۶ (قمری) دهکده خور و بیابانک، جندق
مرگ	۱۶ ربیع‌الثانی ۱۲۷۶ (قمری) خور و بیابانک،
ملیت	ايرانى
محل زندگی	جندق، خور و بيابانك در ناحيه كوير ايران استان يزد
علت مرگ	بعلت سالخوردگى و بمرگ طبيعى
جایگاه خاکسپاری	بقعهٔ امامزاده داود
در زمان حکومت	محمد شاه قاجار
لقب	متخلص به یغما
پیشه	شاعر
سبک نوشتاری	غزلسرا
همسر(ها)	سرو جهان خاتون
فرزندان	اسماعيل هنر يغما، احمد صفائي، ابراهیم دستان( معروف به یغمای دوم)، محمد على خطر يغمايى،

یغمای جَندَقی (زاده ۱۱۹۶ در دهکده خور و بیابانک، جندق ـ درگذشته سه‌شنبه ۱۶ ربیع‌الثانی سال ۱۲۷۶ در خور و بیابانک) میرزا رحیم متخلص به یغما از شعرای غزلسرای سده سیزدهم ایران در عهد محمد شاه قاجار است.

زندگی

ابوالحسن یغما زاده در ۱۱۹۶ در دهکده خور و بیابانک، جندق به دنیا آمد. در هفت سالگی در بیرون ده شتر می‌چراند و معاش خانواده خود را تأمین می کرد. یغما در نوجوانی به سمت منشی حاکم جندق برگزیده شد و در این زمان اولین اشعار خود را با تخلص مجنون آغاز کرد. در سال ۱۲۱۶ ه.ق حاکم مزبور سر به طغیان برداشت و در جنگ با سردار اعزامی از مرکز شکست خورد و فراری شد. با این حال یغما به سبب ادب و لیاقت خود به منشیگری سردار ذوالفقار خان حاکم سمنان و دامغان برگزیده شد و مدت شش سال در نزد وی بود. وی در سال ۱۲۲۲ ه.ق مورد خشم سردار ذوالفقار خان قرار گرفت و پس از فلک چند ماه به سیاهچال افتاد و کلیه اموالش نیز ضبط و توقیف شد.

یغمای جندقی پس از آزادی نام و تخلص خود را به ابوالحسن یغما تغییر داد و جامه درویشی پوشید و پس از چند ماه سیر و سیاحت از راه یزد به تهران رفت. وی در تهران مورد توجه حاجی میرزا آقاسی صدراعظم محمد شاه قاجار که فردی صوفی مسلک بود قرار گرفت و موقعیت بالایی در دربار یافت. یغما پس از چندی به حکومت کاشان منصوب شد و سپس به هرات نقل مکان کرد. او در سن هشتاد سالگی به زادگاهش بازگشت و در سال ۱۲۷۶ قمری در آن جا درگذشت.

یغمای جندقی شاعری وارسته بود که هیچگاه به مدح شاه و درباریان نپرداخت. از وی غزل‌های زیبایی به یادگار مانده که در زمره بهترین غزل‌های عهد قاجاریه به شمار می‌رود. یغما از جمله شعرای این دوره بود که در صدد پالایش زبان فارسی از لغات بیگانه برآمد و لذا در اکثر اشعار خود از لغات اصیل پارسی استفاده می کرد. از این شاعر اشعاری در قالب‌های مختلف شعری اعم از غزل، قصیده، رباعی و ترجیع بند و همچنین هجویاتی به یادگار مانده است که بخصوص هجویات او انعکاسی از خشم شاعر نسبت به وضعیت نابسامان اجتماعی جامعه خود است. یغما همچنین اشعار مذهبی از جمله مرثیه‌هایی در وصف واقعه کربلا سروده که در مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی دهه عاشورا قرائت می‌شود.

ابوالحسن یغما در سال ۱۲۷۶ قمری در محلهٔ گودال دهکدهٔ خور در خانهٔ خودش درگذشت و در بقعهٔ امامزاده داود در خور به خاک سپرده شد. سپهبد فرج‌الله آق‌اولی رئیس انجمن آثار ملّی دستور داد تا سنگی مرمرین نوشتند و از تهران به خور فرستادند و در محرم ۱۳۹۴ بعد از ۱۱۸ سال از درگذشت این شاعر آن را بر گور یغما نهادند. اگر از قبرش نشانی نمی‌ماند نسل بعد مدفنش را نمی‌شناخت.

آثار

از وی اشعاری انتقادی باقی‌مانده که عمدتاً هجو ظالمان زمانه و برخی روحانیون فاسد عصر ست. آثار وی ظلم و ستم زورمندان عصر را در ضمن هجو و هزل‌های تند و بی‌پروای خود برملا می‌کند. وی فساد آن روزگار را در کلمات رکیک و ناسزاهای خود به خوبی نشان می‌دهد.

او علاوه بر هجویات، که جالب‌ترین بخش اشعار اوست، غزلیاتی به شیوهٔ معمول زمانه نیز دارد.

از وی نامه‌هایی نیز به دوستان، بستگان و دانشمندان عصر باقی‌مانده است.

وی به زبان عربی آشنایی و علاقه نداشت. از تازی نویسی بیزار بود و به سره‌نویسی دلبستگی داشت.

مجموعه آثار وی به تصحیح سید علی آل داود در تهران به چاپ رسیده است.

آثار

• قاضی‌نامه
• کوزنامه
• سرداریه
• مثنوی خلاصه الافتضاح (منظومه طنز)
• مثنوی سکاک الدلیل
• منشعات و مکاتب ( نامه ها و مراسلات یغما)
• مجموعه قطعات( در هزل)
• مجموعه مرادیه( در هجو و هزل)
• مجموعه رباعیات
• مجموعه حجاج کاشی( در هزل و طنز)

منابع

• تاریخ ادبیات ۱ و ۲ رشته علوم انسانی، سال ۷۵، صفحه ۲۶۹
• شورای گسترش زبان فارسی /http://www.persian-language.org