مهر (ماه)

مِهر (در زبان فارسی افغانستان: میزان)، هفتمین ماه سال هجری خورشیدی است و در گاه‌شماری رسمی ایران و افغانستان همواره ۳۰ روز دارد و از روز ۱۸۷م سال آغاز شده و در روز ۲۱۶م سال پایان می‌یابد و نخستین ماه فصل پاییز است.

برج فلکی مهرماه برج میزان است که هفتمین برج فلکی از دایرةالبروج است. واژهٔ میزان به معنی ترازو است. نماد ماه مهر، ترازو (در انگلیسی Libra) نامیده می‌شود.

در گاه‌شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه هفتم گاه‌شماری اوستایی نو که در اوستایی میثْرَ و در پهلوی میتْرْ نام دارد، برگرفته شده‌است. مهر نام یکی از ایزدان است. در گاه‌شماری زرتشتی شانزدهمین روز هرماه نیز به این ایزد تعلق دارد و روز شانزدهم مهرماه، جشن مهرگان برگزار می‌شود.

ریشه

واژهٔ مهر به واژهٔ هندوایرانی miθra برمی‌گردد که نام ایزدی ودایی، ایرانی و زرتشتی است. این نام در ودا هم به صورت mitra (اسم خنثی) و Mitra (اسم مذکر) به کار رفته‌است. در اوستا صورت miθra (اسم مذکر) کاربرد دارد. آنتوان میه این واژه را «پیمان» معنا کرد. ولفگانگ لنتس معنی «احترام، دین داری» را در ارتباط با اجرای مراسم آیینی و دینی و رعایت حقوق همسایه مطرح کرد. دلیل او بیشتر واژهٔ فارسی «مهر» در معنی امروزی آن «محبت و دوستی» است که با معنای سنتی آن در هندی کهن به معنی «دوست» مطابق است. هرمان لومل به جنبهٔ دینی و انسان انگارانهٔ میترا تأکید دارد که به عنوان «داور»، «ایزد نور» و «جنگجو» ستایش می‌شود و از همین رو، «پیمان» جنبهٔ اخلاقی این شخصیت شده‌است.

مناسبت‌ها

• ۱ - جشن میتراکانا
• ۵ - روز جهانی جهانگردی [۲۷ سپتامبر]
• ۷ - روز آتش‌نشانی و ایمنی
• ۸ - روز بزرگداشت مولوی
• ۸ - روز جهانی ناشنوایان [۳۰ سپتامبر]
• ۸ - روز جهانی ترجمه و مترجم [۳۰ سپتامبر]
• ۱۳ - تیرروز، جشن تیرروزِی
• ۱۳ - روز نیروی انتظامی (ایران)
• ۱۴ - روز دامپزشکی
• ۱۶ - مهر روز، جشن مهرگان
• ۱۶ - روز جهانی کودک [۸ اکتبر]
• ۱۷ - روز جهانی پست [۹ اکتبر]
• ۲۰ - روز بزرگداشت حافظ
• ۲۱ - جشن رامروزی
• ۲۱ - جشن پیروزی کاوه و فریدون
• ۲۲ - روز جهانی استاندارد [۱۴ اکتبر]
• ۲۳ - روز جهانی نابینایان [۱۵ اکتبر]
• ۲۵ - روز جهانی ریشه کنی فقر [۱۷ اکتبر]
• ۲۶ - روز تربیت بدنی و ورزش

زادروزها

• ۱ مهر ۱۲۸۱ - روح‌الله خمینی، از مراجع تقلید شیعه و پایه‌گذار نظام جمهوری اسلامی در ایران (برابر با ۲۰ جمادی الثانی ۱۳۲۰ ق)
• ۱ مهر ۱۲۸۷ - محمدعلی مجتهدی گیلانی بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف در لاهیجان
• ۱ مهر ۱۳۱۹ - محمدرضا شجریان، خواننده ایرانی
• ۳ مهر ۱۳۰۷ - حسن کسائی، نوازندهٔ نی و موسیقی‌دان ایرانی
• ۳ مهر ۱۳۲۵- علی پروین، فوتبالیست ومربی اهل ایران
• ۴ مهر ۱۳۳۱- حبیب، خواننده و آهنگساز ایرانی
• ۷ مهر ۱۲۹۱ - مجید خراطها، خواننده-اهنگساز اهل ایرانن
• ۷ مهر ۱۲۹۱ - میکل آنجلو آنتونیونی، فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان ایتالیایی (مرگ ۱۳۸۶)
• ۹ مهر ۱۳۵۱ - لیلا حاتمی بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
• ۱۰ مهر ۱۲۴۸ - ماهاتما گاندی، رهبر مبارازات استقلال طلبانه شبه جزیره هندوستان
• ۱۰ مهر ۱۳۵۳ - عادل فردوسی پور، روزنامه‌نگار، مترجم، استاد دانشگاه، تهیه کننده، مجری تلویزیونی و گزارشگر فوتبال
• ۱۲ مهر ۱۳۵۹ - شاهرخ استخری، بازیگر -سینماو تلویزیون
• ۱۲ مهر ۱۳۷۲ - شهره قمر، بازیگر -ایرانی
• ۱۴ مهر ۱۳۱۶ - مهدی کروبی، سیاست‌مدار ایرانی و رئیس دو دوره مجلس شورای اسلامی ایران
• ۱۴ مهر ۱۳۵۸ - ساره بیات، بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
• ۱۵ مهر ۱۳۰۷ - سهراب سپهری، شاعر و نقاش ایرانی (مرگ ۱۳۵۹)
• ۱۵ مهر ۱۳۱۷ - فریدون فرخ‌زاد، خواننده معترض به رژیم جمهوری اسلامی، بازیگر و شاعر ایرانی (مرگ ۱۳۷۱)
• ۱۷ مهر ۱۳۱۸ - گلی ترقی، داستان‌نویس و رمان‌نویس
• ۱۹ مهر ۱۳۱۸ - محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر و نویسنده
• ۲۰ مهر ۱۳۲۹ - عباس دوران، خلبان نیروی هوایی ایران
• ۲۰ مهر ۱۳۵۷ - حمید عسگری، خواننده واهنگساز اهل ایران
• ۲۱ مهر ۱۳۳۲ - محمد خاتمی، پنجمین رئیس جمهور ایران (دو دوره)
• ۲۱ مهر ۱۳۱۶ - لوریس چکناواریان ، آهنگساز و رهبر ارکستر اهل ایران
• ۲۴ مهر ۱۳۵۲ - رضا یزدانی، خواننده پاپ و راک ایرانی
• ۲۵ مهر ۱۳۳۴ - محمدرضا درویشی، آهنگ‌ساز، محقق و مؤلف موسیقی ایرانی
• ۲۵ مهر ۱۳۴۹ - مهتاب کرامتی، بازیگر سینما، و تلویزیون ایرانی
• ۲۵ مهر ۱۳۶۴ - باران کوثری، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایرانی
• ۲۵ مهر ۱۳۵۱ - امینم، خواننده رپ بازیگر تهیه کننده آمریکایی
• ۲۶ مهر ۱۳۰۱ - ابراهیم گلستان، داستان‌نویس و فیلم‌ساز اهل ایران
• ۲۶ مهر ۱۳۵۳ - مازیار فلاحی ، خواننده اهل ایران
• ۲۸ مهر ۱۳۶۴ - سعید معروف، والیبالیست

منابع

• مناسبتهای مهرماه ساعت و تقویم رسمی ایران