سونامی
امواج کشندی یا (به انگلیسی: Tidal waves) آبتاز، آبلرزه یا سونامی یکی از پدیدههای جغرافیایی است. غریاله به لرزش شدید آب دریا گفته میشود که در پی زمینلرزههای زیر دریا پدید میآید. آبی که به لرزه درآمده بهشکل موجهای عظیم به کرانهها رسیده و ویرانی به بار میآورَد. سونامی موقعی شروع میشود که حجم عظیمی از آب بهسرعت مرتفع میشود. این حرکتِ سریع میتواند در نتیجهٔ یک زلزلهٔ زیرآبی رخ دهد یا براثر لغزیدن صخره، یا یک انفجار آتشفشانی و یا هر حادثهٔ دیگری که انرژی زیادی دارد ایجاد شود.
غریاله واژهٔ فارسی بومی برای این پدیده در استان بوشهر است و پدیدهٔ غریاله در کرانههای خلیج فارس نیز دارای پیشینه است.
غریالهها معمولاً پس از یک زمینلرزهٔ بزرگ (با حرکت رو به بالا)، فعالیت آتشفشانی زمینلغزه و یا برخورد شهابسنگها پدید میآیند.
بسیاری از غریالهها در کرانههای ژاپن رخ میدهند و از اینرو واژه ژاپنی مربوط به این پدیده یعنی (津波 تسونامی) به زبان انگلیسی و از آن راه به بسیاری زبانهای دیگر نیز راه یافتهاست.
پس از غریالهها معمولاً گسلهای بزرگی در بستر دریاها پدید میآیند. سرعت موجهای آبلرزهای گاه به بیش از ۸۰۰ کیلومتر در ساعت میرسد. غریالهٔ سال ۱۷۸۸ لیسبون (پرتغال) با موجهایی به بلندی حدود ۱۸ متر به شهر هجوم برد و ساکنان آن شهر را در کام خود فروبرد. یکی از بزرگترین غریالهها که در دسامبر سال ۲۰۰۴ میلادی در نزدیکی سوماترای اندونزی روی داد باعث ویرانی عظیم و کشته شدن پیرامون ۱۰۰٫۰۰۰ تن در جنوب آسیا شد.
در کتابهای تاریخ آمده که بندر بزرگ و پهناور سیراف در جنوب ایران تا سدهٔ چهارم هجری و عصر دیلمیان بندری آباد و پررونق بوده و ناگهان بر اثر زمینلرزهای، قسمت بزرگی از شهر به زیر آب رفته که آثار آن هنوز هم مورد توجه باستانشناسان ایرانی و خارجی است. آیا غریاله سیراف را ویران کرد و به زیر آب برد پاسخ این سؤال را باید در پژوهشهای آینده یافت.
در ۱۷ ژوئن سال ۹۸۷ میلادی (۲۷ خرداد ۳۵۷ شمسی) و چهل سال بعد، گزارشهایی وجود دارند که امکان دارد مربوط به وقوع این پدیده در شهر سیراف باشند.[۱]
محتویات
نگارخانه[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
مأخذ بخشی از مطالب و همچنین واژهٔ فارسی آبلرزه:
- فرهنگ بزرگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیایی)، مهندس عباس جعفری، انتشارات گیتاشناسی، تهران، چاپ دوم: ۱۳۷۲، دکتر اروین عندلیبی
پیوند به بیرون[ویرایش]
- دربارهٔ واژهٔ غریاله و سیراف
- یک مدل ریاضی برای امواج سونامی
- پایگاه علمی زلزله و مهندسی زلزله
- بیبیسی فارسی ـ چگونگی شکل گرفتن سونامی
|