دز

برای دیگر کاربردها، دز (ابهام‌زدایی) را ببینید.

دز
سرچشمه	الیگودرز
ریزشگاه	کارون
حوضه آبخیز	دز

نمایی از شهرستان دزفول در کنار رود دز

دز رودخانه‌ای است که از رشته کوه زاگرس میانی (در جنوب استان لرستان-الیگودرز)سرچشمه می‌گیردو چندین هزاره است که در اقتصاد شمال خوزستان نقشی بسیار مهم داشته و دارد.

نام

درباره نام این رودخانه دو گونه نظر وجود دارد:

• نام این رود برگرفته از واژه دِزَ (deza) _که در فارسی به معنی: (نشانه، مرز و طلایه) است _ می‌باشد.

دلیل نام گذاری این رودخانه به این نام، قرار گرفتن آن به عنوان مرز سرزمین اتابکان بوده است. کاربرد این نام در برخی مناطق دیگر که در طول تاریخ مرز و طلایه قرارداده شده‌اند نیز مشاهده می‌شود مانند: دهدز در شرق خوزستان.

اما عقیده دیگر این است:

• بنا به نوشته لغت نامه دهخدا:

دز. [ دِ ] (اِ) دژ. قلعه و حصار. (برهان). قلعه و حصار عموماً و قلعه بالای کوه خصوصاً. (آنندراج). قلعه. (جهانگیری) (از مهذب الاسماء). حصار. (شرفنامه منیری). حصن. (از مهذب الاسماء)

جغرافیا

رود دز از ترکیب چند رودخانه که در ذیل به آنها اشاره می‌شود بوجود می‌آید.

۱-رود بختیاری... سرچشمه: قالیکوه. رود دز پس از گذشتن از جنوب لرستان و شمال خوزستان و شهرستانهایی مانند الیگودرز، دزفول، اندیمشک، شوشتر و شوش در منطقه‌ای به نام بندقیر در جنوب شوشتر به رود کارون می‌پیوندد.

سدها

بر روی رودخانه دز، سدهای بزرگی ساخته شده یا در دست ساخت است؛ که از جمله آن می‌توان به برنامه ساخت سد بختیاری در جنوب لرستان و نیز به سد دز (ششمین سد بزرگ جهان در زمان ساخت که در زمان ساخت در دزفول قرار داشت)، در شهرستان اندیمشک و سدهای تنظیمی در شهر دزفول اشاره کرد.

پل‌ها

در شهر دزفول بر این رودخانه جندین پل بسته شده است. پلی نیز در بخش شعیبیه شوشتر بر روی رود دز ساخته شده است.

پل قدیم

مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول است که در حدود ۱۷۵۰ سال پیش شاپور اول ساسانی آن را به کمک اسیران رومی بر روی رود دز بنا کرد. این پل به همین دلیل به پل رومی نیز مشهور است.

پل جدید

پل شناور

پل سوم یا پل مقاومت یا پل رودبند

پل چهارم

پل پنجم

پل حمید آباد

تفرجگاه‌ها

پارک ساحلی علی کله

پارک ساحلی دووه (که بومی‌های آن منطقه به آن منطقه بندکلک می گویند) پارک ساحلی رعنا

در بالا دست رود دز هم دریاچه زیبای سد دز واقع شده است که منطقه‌ای بکر برای تفریح است

انتقال آب الیگودرز به قم

نوشتار اصلی: انتقال آب الیگودرز به قم

پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز در شرق استان لرستان به قم که رسانه‌های ایران از آن با عنوان کلی و مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» نام می‌برند، شهرستان الیگودرز اکنون تامین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم می‌باشد. به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.

اعتراض‌ها و خسارت‌ها

انتقال آب از شرق استان لرستان و شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه‌های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده است. از سوی دیگر نام‌گذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که حجت الله رحمانی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نام‌گذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند.
حسینی نماینده اهواز: معتقدیم اولویت باید شهرهای کناری رودخانه باشند. از این رو با این طرح مخالفیم. ناصری نژاد نماینده شادگان: با این پروژه مخالفیم و معتقدیم به ضرر کشور خواهد بود. رئیس مجمع نمایندگان خوزستان: ما نمایندگان بدون حمایت نمی‌توانیم از این طرح ممانعت کنیم، مطبوعات ما را تنها نگذارند. ابراهیمی نماینده شوشتر: نمایندگان خوزستان نگران تبعات پروژه قمرود هستند.

خشک شدن چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.

جستارهای وابسته

• استان لرستان
• استان خوزستان
• طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم