پشتکوه (منطقه)

پشتکوه، نام تاریخی مناطقی در غرب ایران است که برابر با استان ایلام امروزی است. بین استان لرستان و استان ایلام رشته کوه کبیرکوه قرار دارد، لرستان را پیشکوه و ایلام را پشتکوه می‌نامیدند. در قرن سیزدهم ق. از منطقه پشتکوه نام برده شده‌است. مردم پشتکوه علاوه بر زبان کردی ایلامی که اکثریت را شامل می‌شود به زبان‌های مختلف از جمله ملکشاهی، لکی و لری خرم‌آبادی سخن می‌گویند. یکی از گویش‌های زبان لری که در پشتکوه رایج است لری شوهانی است. به نظر می‌رسد که از قرن هشتم به بعد است که منطقه پشتکوه و صفحه کرد جزو منطقه لر کوچک محسوب می‌شده است. اما با این حال مردم پشتکوه ویژگی‌های فرهنگی و قومی خود را همچنان حفظ کردند، بگونه‌ای که محمود میرزا قاجار در اوایل دوره قاجار در مورد تفاوت‌های مردم پشتکوه و پیشکوه لرستان می‌گوید:

− «خلق پشتکوه {ایلام} را چندان ربطی با اهل پیشکوه{لرستان} نیست.»

تاریخچه

نوشتار اصلی: تاریخ لرستان

لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر واژه‌ای است که به سرزمین‌های لر نشین اطلاق می‌گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد. گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد. این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد. امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده است.

لرستان

لر کوچک

لر بزرگ

لرستان فیلی

پیشکوه

پشتکوه

بختیاری

کوه کیلویه

شولستان

استان لرستان

استان ایلام

چهارمحال و بختیاری

کهگیلویه و بویراحمد

شهرستان ممسنی