گیلگمش

• همچنین ببینید: حماسهٔ گیل‌گمش

نقش برجستهٔ گیل‌گمش موجود در موزهٔ لوور.

بر پایهٔ فهرست شاهان سومر، گیل‌گَمِش پنجمین شاه اوروک و پسر لوگالباندا بود که در حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح ^[۱] در یک دورهٔ ۱۲۵ ساله بر سومریان حکمرانی می‌کرد. افسانه‌ها مادر او را ایزدبانویی به نام نینسون دانسته‌اند.

تمدن‌های باستانی آسیای غربی
میان‌رودان، سومر، اکد، آشور، بابل
حتیان، هیتی‌ها، لیدیه
ایلام، اورارتو، منائیان، ماد، هخامنشی
امپراتوری‌ها / شهرها
سومر: اوروک – اور – اریدو
کیش – لاگاش – نیپور – اکد
بابل – ایسین – اموری - کلدانی
آشور: آسور، نینوا، نوزی، نمرود
ایلامیان – شوش
هوری‌ها – میتانی
کاسی‌ها – اورارتو
گاهشماری
شاهان سومر
شاهان ایلام
شاهان آشور
شاهان بابل
شاهان ماد
شاهان هخامنشی
زبان
خط میخی
آرامی – هوری
سومری – اکدی
زبان مادی
ایلامی
اساطیر میان‌رودان
انوما الیش
گیل گمش – مردوخ
نیبیرو

اوروک یکی از شهرهای باستانی میان‌رودان در جنوب عراق کنونی بوده است. حماسه معروف گیل‌گامش درباره او است.

حماسهٔ گیل‌گمش در ۱۲ لوح ذکر می‌شود. حوادث این ۱۲ لوح به‌طور تیتروار چنین است: الواح دوازده‌گانه:

• گیل‌گمش، آن‌که از هر سختی شادتر می‌شود...

آفرینش انکیدو، و رفتن وی به اوروک، شهری که حصار دارد.

• بازیافتن انکیدو گیل‌گمش را و رای زدن ایشان از برای جنگیدن با خومبه‌به، نگهبان جنگل سدر خدایان.
• ترک گفتن انکیدو شهر را و بازگشت وی.

نخستین رؤیای انکیدو.

• برانگیختن شمش _ خدای سوزان آفتاب _ گیل‌گمش را به جنگ با هومبابا و کشتن ایشان دروازه‌بان هومبابا را.
• رسیدن ایشان به جنگل‌های سدر مقدس.

نخستین رؤیای گیل‌گمش.

دومین رؤیای گیل‌گمش.

جنگ با خومبه‌به و کشتن وی، بازگشتن به اوروک.

• گفتگوی گیل‌گمش با ایشتار _ الههٔ عشق _ و برشمردن زشت‌کاری های او.

جنگ گیل‌گمش و انکیدو با نرگاو آسمان و کشتن آن و جشن و شادی برپا کردن.

• دومین رؤیای انکیدو.

بیماری انکیدو.

• مرگ انکیدو و زاری گیل‌گمش.

شتاب کردن گیل‌گمش به جانب دشت و گفتگو با نخجیرباز.

• سومین رؤیای گیل‌گمش.

رو در راه نهادن گیل‌گمش در جستجوی راز حیات جاویدان و رسیدن وی به دروازهٔ ظلمات، گفتگو با دروازه‌بانان و به‌راه افتادن در دره‌های تاریکی.

راه نمودن شمش _ خدای آفتاب _ گیل‌گمش را به جانب سی دوری سابی تو فرزانهٔ کوهساران نگهبان درخت زندگی.

رسیدن گیل‌گمش به باغ خدایان.

• گفتگوی گیل‌گمش و سی دوری سابی تو؛ و راهنمایی سی دوری سابی تو، خاتونی فرزانه، گیل‌گمش را به جانب زورق ئوت نه پیش تیم. دیدار گیل‌گمش و اورشه نبی کشتیبان؛ به کشتی نشستن و گذشتن از آب‌های مرگ.

دیدار گیل‌گمش و ئوت نه پیش تیم دور، گیل‌گمش را؛ و شکست گیل‌گمش. آگاهی دادن ئوت نه پیش تیم دور، گیل‌گمش را از راز گیاه اعجازآمیز دریا.

به‌دست آوردن گیل‌گمش گیاه اعجازآمیز را و خوردن مار، گیاه را و بازگشت گیل‌گمش به شهر اوروک.

• عزیمت گیل‌گمش به جهان زیرین خاک و گفتگوی او با سایهٔ انکیدو. پایان کار گیل‌گمش.

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Gilgamesh»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۸).

• حماسهٔ گیل‌گمش، برگردان احمد شاملو