اردوان سوم

اردوان سوم

اَردَوان سوم (اشک هجدهم) هجدهمین شاه ایران از خاندان اشکانی است (۱۲م - ۳۹یا۴۰م). او پیش از رسیدن به شاهی، فرمانروای آذربایجان و دست نشاندهٔ دولت مرکزی اشکانی بود. نسب او از طرف مادر به اشکانیان می‌رسید. اردوان در سال ۱۲ میلادی تاج و تخت شاهی را از دست ونون که تا آن زمان شاه ایران بود، به در آورد. پیش از به تخت نشستن اردوان سوم، اوضاع داخلی ایران آشفته بود. اردوان به سامان دادن اوضاع کشور پرداخت و شورش هایی را که به وقوع پیوسته بود، سرکوب کرد.

سنگ نگاره روی مرمر خاکستری مربوط به سال ۲۵ یا ۲۶ میلادی، نامه اردوان سوم به اهالی شهر شوش به زبان یونانی ، در این نامه اردوان اظهار می کند که مایل است هستیائوس دوباره به عنوان خزانه دار انتخاب شود و پس از سه سال که قاضی های سلطنتی او را از کار برکنار کرده بودند، دوباره بر سر کار برگردد. این نامه نشان می دهد که مهردار شاهی هنوز از زمان سلوکیان از زبان یونانی استفاده می کرده است و نیز نشان می دهد که اردوان در امور داخلی شهر شوش نظر می داده است، اصل سنگ نوشته در موزه لوور است و در سال ۱۹۳۲ یافته شده است..

سالشمار

سکه اردوان سوم

• ۳۴ میلادی: اردوان سوم اشکانی، پسرش ارشک یکم را به زمامداری ارمنستان منصوب می‌کند.^∗
• ۳۵ میلادی: قتل ارشک یکم.
• ۳۷: اردوان سوم^∗ ارمنستان را به روم واگذار کرده و با تیبریوس پادشاه روم صلح می‌کند.
• ۳۸ میلادی: مرگ اردوان سوم^∗

رسیدن به شاهی

بزرگان ایران از ونن یکم که از سال ۷ یا ۸ میلادی شاه ایران بود، ناراضی بودند. ونن به خاطر اقامت در روم تربیتی رومی داشت و از عهدهٔ کارها آنچنان که انتظار می‌رفت، برنمی آمد. در سال ۱۲ میلادی بزرگان کشور اردوان سوم را به شاهی برگزیدتد و وی با برانداختن ونن بر تخت شاهی نشست. ونن به ارمنستان رفت و آنجا را تصرف کرد، ولی اردوان او را از آنجا راند. ونن سپس به سوریه فرار کرد و تحت حمایت رومیان قرار گرفت.

نبرد با رومیان و برکنار شدن از شاهی

رومیان از اتفاقات پیش آمده در ایران سود بردند و بر خلاف پیمانی که با ایران بر سر مسائل ارمنستان داشتند، شخصی به نام آرتاکسیس را به شاهی ارمنستان منصوب کردند. اردوان سوم از این کار رنجیده‌خاطر گشت و نامه‌ای توهین آمیز به تیبریوس قیصر روم نوشت و سپس ارشک پسر خود را بر تخت شاهی ارمنستان نشاند. تیبریوس از این اقدام خشمگین شد و یکی از پسران فرهاد چهارم را که در نزد او بود، به سوریه روانه کرد تا جنگ خانگی در ایران به راه اندازد. تیبریوس همچنین مردمان شمالی از جمله گرجیان را به حمله به ارمنستان تحریک کرد. این مهاجمان ارشک را به قتل رساندند و به این ترتیب اردوان با آنان و رومیان وارد جنگ شد و شکست خورد. این شکست و رویدادهای دیگری که در آن زمان اتفاق افتاد، موجب شد که او را از سلطنت برکنار کنند و شخصی به نام تیرداد را به جای او به تخت بنشانند.

رسیدن دوباره به شاهی

پس از این که اردوان سوم از شاهی برکنار شد، از پای ننشست و به گرگان رفت. وی در آنجا پیروان زیادی یافت و با همراهی آنان به تیسفون برگشت و دوباره به تخت نشست. این نبردهای خانگی و آشفتگی‌های داخل ایران این فرصت را به رومیان داد تا تلاش برای گرفتن ارمنستان از ایران را از سر بگیرند. رومیان با شتاب فراوان علاقه‌مندی خود را برای آشتی با دولت اشکانی و مذاکره بر سر مسئلهٔ ارمنستان اعلام کردند. اردوان از آنجایی که نبرد با رومیان را صلاح نمی‌دید، پذیرفت که از ارمنستان چشم بپوشد و دیگر این سرزمین زیر نفوذ و فرمانروایی ایران نباشد. این کار او بزرگان کشور را دوباره آزرده خاطر کرد و او که شاهی را با سختی‌های بسیار دوباره به دست آورده بود، یک بار دیگر توسط آنها برکنار شد. اندکی پس ار این، اردوان سوم برای سومین بار بر تخت شاهی ایران نشست و در سال چهل میلادی درگذشت. پس از مرگ او نبرد خانگی با شدت بیشتری ادامه یافت و در زمان کوتاهی سه شاه بر تخت نشستند و این وضع تا زمان به شاهی رسیدن بلاش یکم ادامه داشت.

سلف: ونون نخست

شاهنشاه ایران ۱۲ - ۳۹یا۴۰ میلادی

جانشین: وردان

یادداشت

1. ^  در دانشنامه بریتانیکا که منبع این موضوع است به اشتباه اردوان دوم ذکر شده است.

منابع

• خدادادیان، اردشیر، اشکانیان، منصور، ۱۳۸۰