غزوه مؤته

غزوه مؤته، جنگی بود که در سال ۶۲۹ میلادی و در ۵ جمادی‌الاول سال هشتم هجری، در نزدیکی دهکده موته، بین مسلمانان عرب پیرو محمد (پیامبر اسلام) و ارتشی از امپراتوری روم شرقی درگرفت.

پیشینه

محمد در سال هفتم هجرت، نامه‌ای به فرمان‌روای مرزی شام که از سوی امپراتور روم برگزیده می‌شد، نوشت. وقتی سفیر محمد به دهکده مؤتة رسید، مأموران مرزی او را دستگیر کردند و کشتند. خبر کشته شدن سفیر مدتی بعد به محمد رسید.

محمد در سال هشتم هجرت، گروهی از آموزگاران قرآن را برای آموزش قرآن به سرزمین موته فرستاد. آموزگاران قرآن با مخالفت ناگهانی برخی از اهالی آن سرزمین روبه‌رو شدند و همه ایشان جز یک‌تن کشته شد. این خبر نیز به محمد رسید.

محمد برای گرفتن انتقام کشته شدگان، سپاهی ۳۰۰۰ نفری گردآورد و فرماندهی آن را به جعفر بن ابی‌طالب سپرد. محمد اعلام کرد که اگر جعفر کشته شود، زید بن حارثه فرمانده سپاه خواهد بود و اگر او نیز کشته شود، عبدالله بن رواحه فرمانده خواهد بود. محمد سپاه را تا نقطه‌ای به نام ثنیةالوداع همراهی کرد.

رویدادهای نبرد

سپاه اسلام راه شام را پیش گرفت و در راه آگاه شدند که هراکلیوس، پادشاه روم با ۱۰۰٬۰۰۰ سرباز در آن حدود اردو زده و حتی از قبیله‌های مرزنشین شام یاری گرفته‌است.

با کشته‌شدن فرماندهان برگزیده پیامبر، مردی به نام ثابت بن ارقم پرچم را برداشت؛ سپاهیان از او خواستند که فرماندهی را برعهده بگیرد اما او نپذیرفت. آن‌گاه خالد بن ولید که به تازگی اسلام آورده بود، فرماندهی را پذیرفت. خالد پیش از آن فرمانده یک بخش سواره‌نظام ۵۰۰ نفری سپاه بود. در زمان فرماندهی خالد، سه بخش سپاه از دست رفته بود و ۱۵۰۰ تن کشته شده بودند.

خالد، در نیمه‌شب به جابه‌جایی نیروها پرداخت. وی دستور داد که مسلمانان نیمه‌شب به نقطه‌ای دور بروند و با دادن شعار به اردوگاه بازگردند. وی همچنین عده‌ای سواره‌نظام را به عقب فرستاد؛ و سپس دستور داد که در بازگشت به قدری تند بروند که گرد و خاک به آسمان برسد. خالد خواسته بود تا از این راه دشمن، گمان کند که نیروهای کمکی برای مسلمانان رسیده و نیروی آنان افزایش یافته‌است.

خالد به قدری پیش رفت که به فرمانده حارث بن ابی‌شمر رسید و آن مرد را که به نام ملک بن بلاوی خوانده می‌شد، کشت.

سپاه اسلام، به فرمان خالد عقب نشست. خالد، توانست هزار تن از مسلمانان را به مدینه بازگرداند.

منابع

• تاریخ اسلام، دکتر علی اکبر فیاض، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، سال ۱۳۷۸
• تاریخ تحلیلی اسلام، سید جعفر شهیدی، مرکز نشر دانشگاه تهران، ۱۳۶۲
• تاریخ سیاسی اسلام، رسول جعفریان، انتشارات دلیل، سال ۱۳۸۰