نخجوان (به ترکی آذربایجانی: Naxçıvan) یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان است که از توابع جمهوری خودمختارنخجوان است. جمعیت این شهر در سرشماری سال ۲۰۱۱ میلادی، ۷۲۷۰۰ نفر بود.[۱] این کشور در سدههای ۹ و ۸ پیش از میلاد زیر سلطه دولت «اورارتو» قرارگرفت. در زمان پادشاهی «منوئه» (۸۱۰–۷۷۸ پیش از میلاد مسیح) لشکریان «اورارتو» با گذشتن از رود ارس به سوی شمال و جلگه ایروان تاختند؛ و قسمتهایی از این سرزمین را به تصرف خود در آوردند. «منوئه» برای حفظ نواحی تسخیر شده، در ساحل راست شمالی رود ارس نزدیک روستایی که اکنون به نام ترکی «داشبورون» معروف است مرکز اداری تأسیس کرد، و آن را «منوآهینیلی» MENUAHINILI نامید.
در سده هفتم پیش از میلاد بخشی از اراضی تابع دولتهای «ماننا» و ماد بود؛ ولی در سده هشتم پیش از میلاد بخشی از شاهنشاهی (امپراتوری) هخامنشیان شد. از آن پس فرمانروایان ارمنی از دودمان اَروَندی بر نخجوان حکم راندند؛ و این کار با موافقت کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی صورت گرفت.
اولیاء چلبی دربارهٔ نخجوان میگوید: رعایا و مردم آن به زبان دهقانی گفتوگو میکنند، اما عارفان و شاعران و ندیمان ظریفشان با ظرافت و نزاکت به زبان پهلوی و مغولی که زبانهای قدیمی است سخن میگویند. شهرنشینانشان نیز به زبانهای دهقانی، دری، فارسی، غازی (تازی ؟) و پهلوی گفتوگو میکنند... ترکمانانی که در نواحی مختلف آن ساکنند لهجههای مختلف مغولی دارند.[۲]
↑اولیاء چلبی، سیاحتنامه. به کوشش احمد جودت و نجیب عاصم، ج ۲، استانبول، مطبعهٔ اقدام. ص ۲۳۹–۲۳۸. ذکر شده در: صادقی، علیاشرف: مجله زبانشناسی، سال هجدهم، شمارهٔ اول (پیاپی ۳۵)، بهار و تابستان ۱۳۸۲، ص ۱–۱۲.