شیراز
| شیراز | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | شیراز |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) قدیمی | خشتیوراز، شهر راز، شیرساز[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | شهر: ۱٬۴۶۰٬۶۶۵[۲] کلانشهر: ۱٬۷۰۰٬۶۸۷ تن[۳] |
| تراکم جمعیت | ۶٫۸۹۰[۴] نفر بر کیلومتر مربع |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۲۴۰ کیلومتر مربع[۵] |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۴۸۰ متر[۶] متوسط ۱۴۸۶ متر[۷][۸] |
| میانگین دمای سالانه | ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد[۹] |
| میانگین بارش سالانه | ۳۳۷ میلی‌متر[۹] |
| روزهای یخبندان سالانه | ۲۹ روز[۹] |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | علیرضا پاک‌فطرت[۱۰] |
| ره‌آورد | صنایع دستی، آبلیمو، آبغوره، کلوچه و مسقطی، خاتم، قالی، نمد، چرم، گلیم، گبه و ترشی[۱۱] |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۷۱ |
| وبگاه | شهرداری شیراز |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۶۳-۹۳ [۱۲] |
شیراز (
تلفظ راهنما·اطلاعات) یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان فارس است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۱٬۴۶۰٬۶۶۵ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۷۰۰٬۶۸۷ تن می‌رسد.[۲][۳]
شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ متری از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.
شیراز پس از تبریز (در سال ۱۲۸۷) و تهران (در سال ۱۲۸۹) سومین شهر ایران است که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی، نهاد شهرداری در آن تأسیس گردید.[۱۳][۱۴] شهرداری شیراز به ۱۰ منطقهٔ مستقل شهری تقسیم شده و جمعاً مساحتی بالغ بر ۲۴۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.
نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیهٔ این شهر در محل قلعهٔ ابونصر بوده‌است. شیراز در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای نابودی اصطخر – پایتخت قدیمی فارس – رونق می‌گیرد. این شهر در دوران صفاریان، بوییان و زندیان پایتخت ایران بوده‌است.
شیراز از دیرباز به واسطهٔ مرکزیت نسبی‌اش در منطقهٔ زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهٔ به نسبت حاصلخیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته‌است.
شیراز به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرا می‌خواند. سید علی خامنه‌ای -رهبر ایران- لقب سومین حرم اهل بیت در ایران را به این شهر نسبت داد.[۱۵]
محتویات
ریشه نام شیراز[ویرایش]
اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح‌های گلی ایلامی به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد که در ژوئن ۱۹۷۰ در هنگام کندن زمین برای ساخت کوره آجرپزی در گوشه جنوب غربی شهر یافت شده‌است. لوح‌های نوشته شده در ایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد.[۱۶] با توجه به فونتیک چنین برداشت می‌شود: تیراسیس یا سیراسیس، این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم گرفته شده‌است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبان فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده‌است. نام شیراز بر روی سفال‌های پیدا شده از ویرانه‌های دوره ساسانی در سده دوم پس از میلاد نیز رویت شده‌است. بر اساس نوشته‌های برخی از نویسندگان بومی، با توجه به شاهنامه، نام شیراز از نام پسر سومین شاه جهان یعنی تهمورث مشتق شده‌است.[۱۷] در کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به پیدایش خشت‌نبشته‌هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آنها به قلعه‌ای بنام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده‌است.[۱][۱۸] همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، در محل قصر ابونصر یافت شده‌است که حاوی نام «شیراز» می‌باشند.[۱۹]ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان سده چهارم هجری، وجه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموماً خواربار نواحی دیگر بدان‌جا حمل می‌شد و از آن‌جا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط محققین دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده‌است.[۲۰]
پیشینه[ویرایش]
از دیدگاه تاریخی[ویرایش]
برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.»[۲۱] به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالاً پیش از آن سکونت گاه دایمی انسان بوده‌است.[۲۲]
بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده‌است.»[۲۳]
جان لیمبرت، چنین جمع‌بندی می‌کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در سده اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده‌شده‌است، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته‌است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده‌است. خصوصاً با توجه به اشاره‌ای که حمدالله مستوفی داشته‌است.[۱۹] مستوفی در نزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید عمارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده‌است که تجدید بنا بر دست عم‌زادهٔ حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته‌است.[۲۴] آثاری عیلامی (شامل یک سه‌پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت‌شده‌است. همچنین در تعدادی لوح‌های عیلامی مکشوفه در پارسه (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است.[۲۳]
لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده‌اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایل ساسانی، اشارات موجود به دو آتشکده (بنام‌های هرمزد و کارنیان) و قلعه‌ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.[۱۹][۲۳][۲۵]
شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتمالا مرکزی اداری بوده‌است.[۲۳] آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایهٔ شهر همسایه استخر بوده‌است.[۲۵]
همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده‌است و شیراز جزئی از آن بوده‌است.[۱۹][۲۵] اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده‌است که استان فارس ساسانیان را تشکیل می‌داده‌است.[۲۵] این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محل قصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز بدست آمده‌است و لیمبرت چنین پیشنهاد می‌نماید که استحکامات موجود در محل قصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح‌های عیلامی پارسه است و بعدها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته‌است.[۱۹]
باستان شناسان موزهٔ متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری‌های خود در محل قصر ابونصر، این استحکامات و احتمالاً روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز پیش از اسلام پیشنهاد می‌کنند. آنها گفته‌های بلخی در سده ۱۲ نقل می‌کنند که می‌گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد منطقه‌ای بوده‌است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می‌دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانند نیشابور و قاهره نیز اتفاق افتاده‌است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه‌ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.[۲۶]
در اسطوره‌ها و روایات سنتی[ویرایش]
طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسط تهمورث، از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت.[۲۵][۲۷] همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری بنام فارس بوده‌است که برگرفته از نام فارس پسر ماسور، پسر شِم، پسر نوح می‌باشد.[۲۵]
فتح فارس توسط مسلمانان[ویرایش]
استان فارس ساسانیان شامل استان فارس، یزد، حاشیه خلیج فارس و جزایر آن و بخشی از خوزستان کنونی بود، و طی حملات اعراب بین سالهای ۶۴۰–۶۵۳ میلادی که از بصره سازماندهی می‌شد به تسخیر درآمد. در آن زمان در محل شیراز کنونی شهری نبود.[۱۹] اما قلعه‌هایی در حوالی شیراز کنونی وجود داشت که در سال ۶۴۱ میلادی به تسخیر اعراب درآمد.[۲۸] در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند. استخر، پایتخت فارس تا سال ۶۵۳ میلادی مقاومت کرد. «شهر اصلی فارس، استخر، پیوندهایی نزدیک با سلسله ساسانی و دین زردشتی داشتند. حکمرانان عرب می‌خواستند که مرکزی رقیب و اسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند.» هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند، شهر را بگونه‌ای بنیان گذاشتند که بزرگتر از اصفهان باشد.[۱۹]
شهبازی می‌نویسد که به سبب قرار داشتن شیراز در محل تلاقی راه‌های منتهی به یزد، کرمان، خوزستان، اصفهان و خلیج فارس، شیراز به پایگاه (سپاه مسلمانان) در فارس و مقر دولت و کارگزاران ارشد نظامی و اداری تبدیل شد و برای دو سده محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود.[۲۳] هرچند تا دو سده شیراز زیر سایه شهر رقیب، استخر بود. اما بتدریج با اسلام آوردن ایرانیان و انحطاط شهر استخر، اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد. از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ولی مشخص است که تا سده نهم میلادی شیراز دارای مسجد جامع نبوده‌است. یعنی تا زمانی که صفاریان شیراز را پایتخت حکومت خود قرار دادند.[۱۹]
آل بویه تا صفویان[ویرایش]
در سده چهارم و پنجم هجری قمری سلسلهٔ آل بویه فارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آبرسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگترین شهر استان فارس (شامل یزد و سواحل شمالی خلیج فارس) تبدیل شده بود. آل بویه پیرو شیعه ۱۲ امامی بودند و شیعه را تبلیغ نموده و مراسمی مانند محرم و عید غدیر را پاس می‌داشتند. با اینحال آل بویه سیاست مدارا و پذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. در زمان آنها غیر مسلمانان مانند زردشتی‌ها مجبور نبودند که علامت مشخص کننده به تن داشته باشند و یا در محله‌های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگام جشن مهرگان و نوروز نورانی می‌شد و هنگامی که در سال ۳۶۹ هجری مصادف با ۹۸۰ میلادی مسلمانان شیراز علیه زرتشتیان به اغتشاش پرداختند، عضدالدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش‌کنندگان به شیراز فرستاد.[۱۹]
اتابکان فارس (سَلغُریان) از نیمهٔ سدهٔ ۶ هجری (۱۲ میلادی) بر شیراز مستولی شدند. در دورهٔ آنها شیراز شکوفا شد و بناهای متعددی نظیر مدرسه، بیمارستان، بازار اتابک ساخته شد. به تدبیر اتابکان در حمله چنگیز خان مغول، شیراز از تخریب و قتل‌عام در امان ماند چرا که حکمرانان سلغری، ابوبکر بن سعد به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند. آخرین حکمران اتابک اَبِش بنت سعد بود که به همسری پسر هلاکوخان مغول درآمد. مهریه او بخشش خراج شیراز بود و بدین ترتیب اتابکان فارس در سال ۶۸۵ هجری (۱۲۸۷–۱۲۸۶ میلادی) منقرض شد.[۲۲] شیراز همچنین از قتل‌عام تیمور نیز در امان ماند زیرا شاه شجاع، فرماندار فارس تسلیم شد.[۲۹] در سده سیزدهم میلادی، شیراز مرکزی پیشرو در علم و هنر بود. بخاطر تشویق حاکمان و وجود دانشمندان و هنرمند، این شهر توسط جغرافی‌دانان قدیمی دارالعلم نامیده می‌شد.[۲۹]
دوران صفویه تا دوران معاصر[ویرایش]
شیراز بسال ۹۰۹ هجری (۱۵۰۳ میلادی) به دست صفویه افتاد. شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذرانید. در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل «میدان» و حصاری بدور شهر ساخت. شهر شیراز در دوران صفویه دو گروه رقیب را در خود جای داده‌بود. حیدری‌ها که پیرو شیخ حیدر صفوی بودند و در شرق شرق سکنا داشتند و نعمتی‌ها که در غرب شیراز ساکن بودند و پیرو شاه نعمت الله ولی بودند.[۲۲]
پس از حمله افغانها به ایران و سقوط صفویه در سال ۱۷۲۲ میلادی، سپاه افغان در سال ۱۷۲۳ روانه شیراز شد. شیراز پس از نه ماه محاصره و تحمل قحطی تسلیم شد. گفته می‌شود طی این محاصره حدود ۱۰۰ هزار تن از مردم شیراز هلاک شدند. نادرشاه توانست در سال ۱۷۲۹ شیراز را از دست افغانها در آورد و خرابی‌های به بار آمده را ترمیم نماید. اما با شورش حکمرانان محلی در دوره افشاریان علیه نادر شاه، نادر شاه سپاهی را روانه شیراز کرد و شهر پس از چهار ماه محاصره سقوط کرد. پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند و دو کله مناره در اطراف شهر برپا شد و باغهای اطراف شیراز نابود شد.[۲۲]
کریم خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری (۷–۱۷۶۶ میلادی) به‌عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و بر جمعیت آن افزوده‌شد. شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می‌شد و شراب شیراز که عمدتاً توسط ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد از طریق خلیج فارس به بازار هند صادر می‌شد. در دوره کریم خان استادکاران و کارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند.[۲۲] گفته شده‌است که تنها ۱۲٬۰۰۰ تن در ساختن خندق جدید دور شهر شرکت داشتند. بدستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدید شهر، بازار وکیل، دیوانخانه، توپخانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برای لرها و لکهایی که در سپاه کریم خان بودند بنا شد. در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آنها بخش‌های حیدری، پنج تای آنها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود. پس از کریم خان، جانشینان وی موفق به حفظ سلسله زندیه نشدند و پس از روی کار آمدن قاجارها، آقا محمد خان قاجار پایتخت را به تهران منتقل نمود.[۲۲] در دوره قاجاریه، سید علی محمد باب در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۸۴۵ میلادی) در شهر شیراز شروع تبلیغ آیین خود نمود. او دستگیر و از شهر اخراج شد.[۲۲] در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی اول، شیراز از کانون‌های مبارزه با نیروهای خارجی بود و کمیته ملی حافظین استقلال ایران در این شهر فعالیت می‌کرد.[۳۰]
در اثر شیوع آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ حدود ۱۰٬۰۰۰ تن از مردم شیراز جان خود را از دست دادند. شیراز از دوران صنعتی شدن زمان رضا شاه که در شهرهای مختلف ایران رخ داد، چندان بهره‌ای نبرد؛ ولی پس از جنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت.[۲۲] در سال ۱۳۵۳ شیراز از نظر بزرگی پس از شهرهای صنعتی تبریز و اصفهان و شهر مذهبی مشهد قرار داشت. در سالهای منتهی به انقلاب شیراز شاهد رشد خوبی بود. هر چند شیراز دیگر در سر شاهراه ترانزیت کالا از بنادر خلیج فارس به داخل ایران را نداشت، چون نقش سنتی بندر بوشهر با ساخته شدن راه‌آهن سراسری به بنادر دیگری انتقال یافته بود. با اینحال مراکز آموزش عالی، پایگاه‌های نظامی و صنعت گردشگری رشد خوبی در این شهر داشت.[۱۹][۲۱]
پس از انقلاب، احیا و مرمت آثار تاریخی مورد توجه قرار گرفته‌است که از مهم‌ترین کارهای انجام گرفته می‌توان به احیای ارگ کریم خان، مرمت و بازسازی آرامگاه خواجوی کرمانی و دروازه قرآن، حمام وکیل و حافظیه اشاره نمود.[۳۱]
یه علت گازرسانی از پالایشگاه گازی بیدبلند به مجتمع پتروشیمی شیراز، شهر شیراز یکی از اولین شهرهای گازرسانی شده در ایران بوده‌است، شرکت گازرسانی منطقه ۵ از سال ۱۳۴۲ در این شهر فعالیت داشته‌است که در اسفند ماه ۱۳۷۷ به شرکت گاز استان فارس تغییر نام یافت.[۳۲]
روز شیراز[ویرایش]
با تصویب شورای شهر شیراز و تأیید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نامگذاری شده‌است. به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد.[۳۳] به عنوان مثال در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی برای اولین بار در ایران ۱۲ بالون هوای داغ به طور همزمان بر فراز آسمان شیراز به پرواز درآمدند. به مناسبت هفته شیراز بالن‌هایی از کشورهای مختلف اروپایی توسط بالن سواران حرفه‌ای با حضور شهروندان شیرازی در آسمان شیراز پرواز کردند. بالن‌ها از ۲ منطقه استادیوم ورزشی حافظیه و دانشگاه علوم پزشکی شیراز برخاسته و پس از پروازی تقریباً ۲ ساعته بر فراز شهر شیراز، در نقاط مختلف فرود آمدند.[۳۴][۳۵]
وضعیت طبیعی[ویرایش]
جغرافیا[ویرایش]
شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه‌های نسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده‌اند که از لحاظ سوق‌الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه‌ای دارند.[۳۶][۳۷] این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.[۸] مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه[۲۲] و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.[۶][۷] رودخانهٔ خشک شیراز رودخانهٔ فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضهٔ خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می‌ریزد.[۲۲]
آب و هوا[ویرایش]
میانگین دما در تیرماه (گرم‌ترین ماه سال) ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد، در دی‌ماه (سردترین ماه سال)، ۵ درجهٔ سانتی‌گراد، در فروردین‌ماه ۱۷ درجهٔ سانتی‌گراد و در مهرماه ۲۰ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد و میانگین سالانهٔ دما ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد است.[۹] میزان بارندگی سالیانهٔ شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلی‌متر می‌باشد.[۹]
 آب و هوای شیراز |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال | |
| گرم‌ترین C° |
۲۰ | ۲۲ | ۲۷ | ۳۳ | ۳۷ | ۴۱ | ۴۲ | ۴۰ | ۳۸ | ۳۲ | ۳۰ | ۲۳ | ۴۲ |
| میانگین گرم‌ترین‌ها C° |
۹ | ۱۲ | ۱۶ | ۲۲ | ۲۸ | ۳۴ | ۳۶ | ۳۵ | ۳۲ | ۲۶ | ۱۸ | ۱۲ | ۲۴ |
| میانگین سردترین‌ها C° |
۱ | ۳ | ۷ | ۱۱ | ۱۶ | ۲۱ | ۲۴ | ۲۲ | ۱۸ | ۱۳ | ۷ | ۳ | ۱۲ |
| سردترین C° |
-۱۲ | -۷ | -۲ | -۲ | ۷ | ۱۱ | ۱۶ | ۱۲ | ۷ | ۲ | -۵ | -۵ | ۰ |
| بارش mm |
۸۱٫۲ | ۴۳٫۱ | ۴۸٫۲ | ۳۰٫۴ | ۷٫۶ | ۰ | ۲٫۵ | ۰ | ۰ | ۵ | ۴۰٫۶ | ۶۶ | ۳۳۷٫۸
|
| منبع: سایت ودربیس[۹] ۴ ژوئن ۲۰۰۹ | |||||||||||||
مردم[ویرایش]
زبان[ویرایش]
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ می‌باشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می‌باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.[۳۸] ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیر پذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. بگونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.[۲۲]
دین[ویرایش]
دین اکثر مردم شیراز اسلام می‌باشد. هر چند بیشتر یهودیان شیراز در طی پنجاه سال دوم سده بیستم به اسراییل و آمریکا مهاجرت کرده‌اند. این شهر هنوز پذیرای اقلیتی ۶۰۰۰ هزار تنی از یهودیان می‌باشد.[۳۹] به دلیل فعالیتهای تبلیغاتی مسیحی در قرون نوزده و بیستم میلادی گروه‌های کوچکی از مسیحیان فرقه پروتستان مانند انگلیکن و پرسبی‌ترین در شیراز زندگی می‌کنند.[۴۰] در حال حاضر در شیراز دو کلیسای فعال وجود دارد که یکی متعلق به ارامنه و دیگری متعلق به کلیسای انگلیکن می‌باشد.[۴۱][۴۲]
فرهنگ[ویرایش]
شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است. از میان شاعرهای بانویِ معروف ایران می‌توان از جهان‌ملک خاتون که در شیراز می‌زیسته نام برد.[۴۳] شیراز به شهر شعر، شراب، باغ و گل و بلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغهای بسیار و زیبا مشهور بوده‌است. شیراز از دوران باستان باغهای انگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شده‌است. امروزه بیشتر باغهای این شهر در شمال غرب آن و در مناطق قصردشت، کشن، چمران و معالی‌آباد واقع شده‌اند. تعدادی از باغهای شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و به‌عنوان مراکز مهم گردشگری به‌شمار می‌آیند. از معروف‌ترین این باغ‌ها می‌توان به باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان‌نما اشاره نمود.[۳۱]
شهر شیراز در بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتی ایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده‌بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگترین هنرمندان سنتی و مدرن ایران و سراسر دنیا در رشته‌های مختلف هنری.[۴۴]
- نمونه‌هایی از آثار نگارگری شیراز
-
مینیاتور اسکندر در کعبه (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.
-
مینیاتور خسرو در حال شکار (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.
-
مبارزه بهرام گور با یک اژدها (شاهنامه)؛ نگارگری مربوط به «مکتب تبریز»، سال ۷۴۹ هجری شمسی.
-
گرگسار در مقابل چادر اسفندیار زانو می‌زند (شاهنامه)؛ نگارگر: علی ابن حسینی بهمنی سال ۷۰۹ هجری شمسی.
جمعیت[ویرایش]
در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.[۴۵]
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ تن بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ تن مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده‌است[۴۶] .
| مردان | سن | زنان |
|---|---|---|
| ۴۲٬۹۱۳ | ۳۸٬۷۸۶ | |
| ۱۷٬۴۰۰ | ۱۶٬۳۲۵ | |
| ۲۵٬۸۱۹ | ۲۴٬۰۲۵ | |
| ۳۹٬۵۵۶ | ۳۶٬۴۶۲ | |
| ۴۹٬۵۰۹ | ۴۶٬۲۱۲ | |
| ۵۶٬۰۷۵ | ۵۳٬۳۳۳ | |
| ۶۳٬۳۹۸ | ۶۱٬۳۶۱ | |
| ۶۷٬۳۰۶ | ۶۴٬۹۸۳ | |
| ۹۲٬۳۱۶ | ۸۹٬۸۹۶ | |
| ۱۲۲٬۴۲۶ | ۱۱۶٬۳۷۲ | |
| ۱۰۷٬۱۴۵ | ۱۰۱٬۳۴۱ | |
| ۷۴٬۵۳۱ | ۷۰٬۸۳۴ | |
| ۶۰٬۷۳۶ | ۵۷٬۵۲۸ | |
| ۵۸٬۷۳۲ | ۵۵٬۸۶۶ |
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:[۴۸]
افراد سرشناسی[ویرایش]
افرادی که در زیر فهرست شده‌اند زادهٔ شیراز یا بیشتر عمرشان را در شیراز گذرانده‌اند
در اشعار فارسی[ویرایش]
سعدی[ویرایش]
| شنیدم هر چه در شیراز گویند | به هفت اقلیم عالم باز گویند |
| آخر ای باد صبا بویی اگر می‌آری | سوی شیراز گذر کن که مرا یار آن جاست |
| کاروانی شکر از مصر به شیراز آید | اگر آن یار سفرکرده ما بازآید |
| این نسیم خاک شیرازست یا مشک ختن | یا نگار من پریشان کرده زلف عنبرین |
| خاک شیراز همیشه گل خوشبوی دهد | لاجرم بلبل خوشگوی دگر بازآمد | |
| میلش از شام به شیراز به خسرو مانست | که به اندیشهٔ شیرین ز شکر بازآمد |
| خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم | وان همه صورت شاهد که بر آن دیبا بود |
| چو پاکان شیراز، خاکی نهاد | ندیدم که رحمت بر این خاک باد |
| که یارب پارس را مهد امان دار | به سعدی برج طالع توامان دار |
| خوشا سپیده‌دمی باشد آنکه بینم باز | رسیده بر سر الله اکبر شیراز | |
| به حق کعبه و آن کس که کرد کعبه بنا | که دار مردم شیراز در تجمل و ناز | |
| که سعدی از حق شیراز روز و شب می‌گفت | که شهرها همه بازند و شهر ما شهباز |
حافظ[ویرایش]
| خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش | خداوندا نگه‌دار از زوالش | |
| به شیراز آی و فیض روح قدسی | بجوی از مردم صاحب کمالش |
| نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد | غریب را وطن خویش می‌برند از یاد | |
| نمی‌دهند اجازت مرا به سیر و سفر | نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد |
| اگرچه زنده‌رود آب حیات است | ولی شیراز ما از اصفهان به |
فردوسی[ویرایش]
| دوهفته در این نیز بخشید مرد | سوم هفته آهنگ شیراز کرد | |
| هیونان فرستاد چندی ز ری | سوی پارس، نزدیک کاوس کی |
عماره[ویرایش]
| ز شیراز و از ترف سیصدهزار | شتروار بد اندر آن کوهسار |
شهریار[ویرایش]
| سلام ای شهر شیخ و خواجه شیراز | سلام ای مهد عشق و مدفن راز | |
| سلام ای قبله تقدیس و تقوا | سلام ای قلعهٔ سیمرغ و عنقا | |
| سلام ای شهر عشق و آشنایی | سلام ای آشیان روشنایی | |
| بهار پوستانت بی‌زمستان | دعایت کرده سعدی در گلستان | |
| که یارب پارس را مهد امان دار | به سعدی برج طالع تو امان دار | |
| به تیر این دعا پیر دل‌آگاه | مغول را کرد دست فتنه کوتاه | |
| دل و دل‌بستهٔ ایران توباشی | گل و گلدستهٔ ایران توباشی | |
| اگر من دیهقان یا شهریارم | گدای عشق این شهر و دیارم |
اوحدی مراغه‌ای[ویرایش]
| نشنود از پرده کس آواز من | تا نکند راست لبش ساز من | |
| چند ز شیراز و ز رومم، دگر | رخت به روم آور و شیراز من |
بابا طاهر[ویرایش]
| صفا هونم صفا هونم چه جابی | که هر یاری گرفتم بیوفا بی | |
| بشم یکسر بتازم تا به شیراز | که در هر منزلی صد آشنا بی |
سنایی[ویرایش]
| چشم بگشا و فرق کن آخر | عنبر از خاک و شکر از شیراز |
بهار[ویرایش]
| بود آیا که دگر بار به شیراز رسم | بار دیگر بمراد دل خود باز رسم | |
| هست راز ازلی در دل شیراز نهان | خرّم آن روز که من بر سر آن راز رسم | |
| برسر مرقد سعدی که مقام سعداست | بسته دست ادب و جبهه قدمساز رسم | |
| همت از تربت حافظ طلبم وز مددش | مست و مستانه به خلوتگه اعزاز رسم |
شعر معاصر[ویرایش]
لطفعلی صورتگر[ویرایش]
| هر باغبان که گل به سوی برزن آورد | شیراز را دوباره به یاد من آورد | |
| آن‌جا که گر به شاخ گلی آرزوت هست | گل‌چین به پیشگاه تو یک خرمن آورد | |
| نازم هوای فارس که از اعتدال آن | بادام‌بن شکوفه مه بهمن آورد | |
| نوروزماه، فاخته و عندلیب را | در بوستان، نواگر و بربط‌زن آورد | |
| ابر هزارپاره بگیرد ستیغ کوه | چون لشکری که رو به سوی دشمن آورد | |
| من در کنار باغ کنم ساعتی درنگ | تا دل‌نواز من خبر از گلشن آورد | |
| آید دوان دوان و نهد برکنار من | آن نرگس و بنفشه که در دامن آورد | |
| از شهر من هر آن که رساند مرا خبر | زی گیو گوئیا خبر از بیژن آورد |
جای‌های دیدنی[ویرایش]
جاذبه‌های تاریخی[ویرایش]
شیراز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه‌های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده‌است.[۳۱] از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز می‌توان به آتشکدهٔ صمیکان، آرامگاه حافظ، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی، ارگ کریم‌خان، باغ جهان‌نما، باغ ارم، باغ تخت، باغ چهل‌تن، باغ دلگشا، باغ عفیف‌آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفت‌تن، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک، قصر ابونصر، قلعهٔ کک‌ها، مدرسهٔ آقاباباخان، مدرسهٔ خان، موزهٔ پارس، موزهٔ هفت‌تنان، نقش برجسته بهرام در برم دلک اشاره کرد.[۴۹][۵۰][۵۱]
در سال ۱۳۷۴ در پروژه بین الحرمین ۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز که متشکل از ۸۷ خانه تاریخی، مسجد و مدرسه تاریخی بود تخریب شد. هم‌اکنون نیز تصمیم بر این است که تحت همان پروژه ۵۷ هکتار دیگر بدون در نظر گرفتن آثار و بناهای ارزشمند تاریخی تخریب و جایش را به پاساژهای تجاری بدهد.[۵۲]
جاذبه‌های طبیعی[ویرایش]
از جاذبه‌های طبیعی شهر شیراز می‌توان به آبشار کوهمره سرخی، برم‌دلک، پارک قلعه‌بندر، پارک ملی بمو، باغ پرندگان شیراز، پیربناب، چشمهٔ جوشک، چشمهٔ خارگان، چشمهٔ ریچی، دریاچهٔ دشت ارژن، دریاچهٔ مهارلو، رکن‌آباد، رودخانهٔ قره‌آغاج، روستای قلات، کوه سبزپوشان، گردشگاه آتشکده، گردشگاه چاه‌مسکی، گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفت‌برم اشاره کرد.[۵۳][۵۴]
چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند.[۵۴]
جاذبه‌های مذهبی[ویرایش]
مزار امامزادگان متعددی که در شیراز وجود دارد، در طول سده‌ها ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر را شکل داده‌است. گفته می‌شود که در زمان مأمون خلیفهٔ عباسی، تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی بن جعفر -امام هفتم شیعیان- به شیراز پناه آورده بودند. برطبق روایت‌های مختلف، آنان به مرگ طبیعی درگذشتند یا توسط حاکم عباسی کشته شدند. پس از سال‌ها تعدادی از این مزارها شناسایی شدند و زیارتگاه شیعیان قرار گرفتند. برخی از این امامزادگان -همچون علی بن حمزه- در دورهٔ آل بویه شناسایی شدند؛ ولی برای بعضی دیگر -مانند شاهچراغ- حدود چهارصد سال زمان لازم بود تا توسط حکمرانان سَلغُری شیراز شناسایی شوند. شناسایی بیشتر این مزارها بیش از آنکه براساس شواهد و اسناد تاریخی باشد، بر مبنای احادیث و روایات اسلامی بوده‌است.[۱۹]
فضای سبز[ویرایش]
سرانه فضای سبز در شیراز در سال ۱۳۸۷ برابر با ۱۲٫۷ متر مربع به ازای هر تن است.[۵۵] هم‌اکنون در شهر شیراز ۱۱۸ پارک فعالیت می‌کنند که این تعداد شامل ۴۸ پارک شهری و ۷۰ پارک محله‌ای می‌باشد که از این جهت مساحت کل پارکها در شیراز ۲٬۱۷۰٬۵۵۰ متر مربع می‌باشد که از این میزان ۱۲۸٬۰۴۴ متر مربع متعلق به پارکهای محله‌ای و ۲٬۰۴۲٬۵۰۶ متر مربع متعلق به پارکهای شهری است و همچنین پارک آزادی با ۲۰۴٬۱۹۱ مترمربع مساحت بزرگترین پارک شیراز محسوب می‌شود.[۵۶][۵۷]
|
||||||||||||||
نمایشگاه بین‌المللی[ویرایش]
نمایشگاه بین‌المللی شیراز بزرگترین مرکز نمایشگاهی در جنوب ایران می‌باشد.[۵۸] این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۷۶۰٬۰۰۰ متر مربع در شمال غرب شیراز تأسیس گردیده‌است. نمایشگاه بین‌المللی شیراز هم‌اکنون دارای فضایی به میزان ۱٫۷ کیلومتر مربع به‌صورت ۶ سالن سرپوشیده و سه سالن در حال ساخت و فضای باز نمایشی به میزان ۳٬۰۰۰ متر مربع می‌باشد.[۵۸]
نگارخانه‌های شیراز[ویرایش]
شیراز دارای ۱۸ نگارخانه‌است که به پرپایی و نمایش آثار هنری و فرهنگی می‌پردازند.[۵۹]
موزه‌ها[ویرایش]
شهر شیراز تعداد ۱۱ موزه را در خود جای داده‌است که از میان آنها می‌توان به موزه‌هایی همچون موزه هخامنشی که به نمایش اشیای متعلق به زمان هخامنشی می‌پردازد، موزه ساسانی که به نمایش اشیایی از دوره ساسانی می‌پردازد، موزه قاجار که به نمایش اشیاء زمان قاجار می‌پردازد، موزهٔ تاریخ طبیعی و تکنولوژی که به نمایش گونه‌های جانوری، گیاهی و زمین‌شناسی می‌پردازد، موزه پارس که به نمایش اشیاء سفالی از هزاره‌های پیش از میلاد تا دوره قاجاریه می‌پردازد و موزه عفیف‌آباد که به نمایش سلاح‌های گوناگون دوره صفویه تا دوره پهلوی می‌پردازد اشاره کرد.[۶۰][۶۱]
|
|
||||||
هتل‌ها و مراکز اقامتی[ویرایش]
شهر شیراز مجموعاً دارای ۱۳۱ مهمان‌پذیر و مهمان‌سرا ثبت شده[۶۲] و همچنین ۳۴ هتل[۶۳] می‌باشد که از این تعداد، هتل‌های شیراز، چمران، پارس، هما و پرسپولیس پنج ستاره،[۶۴][۶۵][۶۶][۶۷] ۲۶ هتل چهار، سه، دو و یک ستاره و ۴ هتل آپارتمان می‌باشند.[۶۳][۶۴]
 |
کتاب: جای‌های دیدنی شیراز |
| برای دانلود یا چاپ بر روی پیوند بالا کلیک کنید.(کتاب‌های ویکی‌پدیا) | |
|
||||||||||||||||||||
ترابری[ویرایش]
فرودگاه[ویرایش]
شیراز دومین شهر ایران پس از تهران بود که دارای فرودگاه بین‌المللی شد. این فرودگاه در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی با نام فرودگاه بین‌المللی شیراز تأسیس شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌نام «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب» تغییر نام داد. فرودگاه شیراز پس از فرودگاه امام خمینی مجهزترین فرودگاه در سطح کشور محسوب می‌گردد. در حال حاضر فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز با دارابودن دستگاه‌های کمک ناوبری مدرن و کارآمد از قبیل دستگاه رادار PSR-SSR که یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای دنیا می‌باشد و همچنین دستگاه‌های NDB - DME - DVOR و ILS یکی از فرودگاه‌های ایمن و مجهز در سطح کشور بوده و پذیرای تمامی تایپهای پروازی می‌باشد و به لحاظ سیستمها ی هواشناسی، ارتباطی و رادیویی از تجهیزات پیشرفته و قابل اطمینان برخوردار می‌باشد.[۸] فرودگاه شیراز در اسفندماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به جمع چهار فرودگاه خودگردان کشور پیوست.[۶۸]
مسیرهای خارجی این فرودگاه عبارتند از کشورهای انگلستان،[۶۹] مالزی،[۷۰] ترکیه،[۷۱] عراق،[۷۲] سوریه، قطر، امارات متحده عربی (دبی، ابوظبی و شارجه)، کویت، بحرین، عربستان، روسیه، پاکستان، مصر و سودان.[۸]
پروازهای داخلی این فرودگاه شامل پروازهای شیراز-تهران، شیراز-مشهد، شیراز-اصفهان، شیراز-تبریز، شیراز-اهواز، شیراز-آبادان، شیراز-بوشهر، شیراز-بندرعباس، شیراز-ساری، شیراز-لارستان، شیراز-لامرد، شیراز-چابهار، شیراز-کرمان، شیراز-کیش، شیراز-لاوان، شیراز-قشم، شیراز-سیری، شیراز-ماهشهر، شیراز-جزیره خارگ، شیراز-عسلویه، شیراز-بهرگان و شیراز-رشت می‌باشد.[۸]
شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، آسمان، ایران ایرتور، کیش‌ایر، ماهان، کاسپین، فارس ایر قشم، نفت، زاگرس، تابان، ارم ایر، گلف ایر، ترکیش ایرویز،[۷۱] سعودی‌ایر، ایرعربیا و به صورت موردی شرکت‌های هواپیمائی دیگر از فرودگاه شیراز جهت نشست و برخاست استفاده می‌کنند.[۸]
هم‌اکنون ظرفیت پذیرش مسافر این فرودگاه ۴ میلیون تن در سال است که با اتمام طرح توسعهٔ این فرودگاه، به ۱۰ میلیون مسافر در سال افزایش می‌یابد.[۸]
راه‌آهن[ویرایش]
خبر افتتاح راه آهن شیراز اصفهان در ۱۳ خرداد سال ۱۳۸۸ خورشیدی توسط رسانه‌های خبری منتشر شد.[۷۳] مدت کوتاهی پس از افتتاح این راه آهن معلوم شد که این راه‌آهن به صورت نیمه‌تمام و ناقص اجرا شده و با عبور اولین قطار از روی آن بسیاری از ریل‌ها در هم شکسته‌اند.[۷۴][۷۵] از آن زمان تا شهریورماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، به علت آماده نبودن ایستگاه راه آهن شیراز برای سوار و پیاده کردن مسافران از ایستگاه موقتی در شهر جدید صدرا استفاده می‌شد.[۷۶][۷۷] ایستگاه راه آهن شیراز که اکنون یکی از بهترین ایستگاه‌های راه‌آهن کشور محسوب می‌شود در مهرماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی به بهره‌برداری کامل رسید و از آن زمان تمامی قطارها از ایستگاه اصلی حرکت می‌کنند.[۷۸][۷۹]
هم‌اکنون مسیرهای ریلی شیراز - بوشهر - عسلویه و همچنین شیراز - جهرم - لار - بندرعباس در دست ساخت می‌باشد.[۸۰][۸۱]
پایانه مسافربری[ویرایش]
چهار باب پایانهٔ مسافربری برون‌شهری در نزدیکی به ابتدای ۴ محور اصلی خروجی شهر قرار دارند. شهرداری شیراز در سال ۱۳۶۳ خورشیدی اولین پایانهٔ متمرکز خود را با نام «پایانهٔ شهید کاراندیش» مطالعه، طراحی و به اجرا درآورد که در دی‌ماه ۱۳۶۶ خورشیدی به بهره‌برداری رسید. «پایانهٔ شهید مدرس» در شرق شیراز و «پایانهٔ امیرکبیر» در جنوب غرب این شهر نیز پس از احداث و تجهیز در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۵ خورشیدی، به‌طور همزمان به بهره‌برداری رسیدند. همچنین «پایانهٔ غیرمتمرکز سپیدان» جهت سرویس‌دهی به بخش‌های شمال غربی شهر شیراز از سال ۱۳۷۵ خورشیدی شروع به فعالیت کرده‌است.[۸۲]
اتوبوس[ویرایش]
شیراز از اولین شهرهای ایران است که دارای شرکت واحد اتوبوسرانی درون‌شهری شده‌است. سازمان اتوبوسرانی شیراز و حومه در سال ۱۳۴۵ خورشیدی تأسیس گردید. در آن سال ۱۰ دستگاه اتوبوس به صورت نقد و اقساط از شرکت «ایران ناسیونال» خریداری شد و تعداد ۱۰ تن راننده، ۴۰ تن کمک راننده، ۵۰ تن بلیت فروش و ۱۰ تن تعمیر کار و بازرس، کارکنان شرکت واحد بودند. حقوق روزانهٔ هر راننده به‌صورت تمام وقت (۶ صبح تا ۱۰ پس ازظهر) مبلغ ۱۶۰ ریال و هر تن کمک راننده و بلیت فروش ۸۳ ریال تعیین شده‌بود. با اتوبوس‌های خریداری شده، خط‌های یک، دو و سه راه‌اندازی شدند که این امر با استقبال مردم روبه‌رو گردید. از ابتدای سال ۱۳۸۰ خورشیدی، سازمان اتوبوسرانی شیراز در امر واگذاری اتوبوس‌ها به بخش خصوصی اقدام نموده‌است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد از این ناوگان به بخش خصوصی واگذار گردیده‌است.[۸۳]
قطار شهری[ویرایش]
هم‌اکنون قطار شهری شیراز در دست ساخت می‌باشد. خط اول این پروژه از جنوب شرق شهر (میدان گلسرخ) و از طریق بلوار مدرس، میدان ولیعصر، میدان نمازی، میدان قصردشت، کوچه گلخون، حاشیه بزرگراه چمران تا شمال غرب شیراز (میدان میرزا کوچک‌خان و میدان احسان) امتداد خواهد داشت که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از عملیات اجرایی آن انجام شده‌است. این خط ۲۴٫۱ کیلومتر طول دارد که پتانسیل حمل و نقل ۱۰٬۰۰۰ تن در ساعت را خواهد داشت.[۸۴]
خط دوم این پروژه از تقاطع بزرگراه امام خمینی و بلوار عدالت در جنوب شهر آغاز شده و پس از گذر از بلوار عدالت و بلوار آزادی به‌سمت شمال و به میدان آزادی منتهی می‌گردد که ایستگاه میدان امام‌حسین، ایستگاه مشترک بین این دو مسیر است.[۸۴]
خط سوم به طول حدود ۱۶ کیلومتر پیش‌بینی شده که میدان میرزا کوچک‌خان را از طریق صنایع الکترونیک، شهرک‌های شهید بهشتی، حافظ، بزین، استقلال، پل شهرک گلستان و بلوار تنگ‌جلاب به مرکز شهر جدید صدرا متصل می‌نماید.[۸۴] پس از اتمام پروژه‌های قطار شهری، شیراز جمعاً ۱۱۰ کیلومتر مترو خواهد داشت.[۸۵]
تاکسی[ویرایش]
شیراز دارای بیش از ۱۲٬۰۰۰ تاکسی از انواع مختلف می‌باشد که بخش بزرگی از حمل و نقل مسافرین درون‌شهری این شهر را برعهده دارد. این رقم براساس سهم سفر در شهر شیراز ۱٬۸۴ و جمعیت ۱٬۲ میلیون تنی نزدیک به ۴۰ درصد از سفرهای درون‌شهری را عهده‌دار می‌باشد.[۸۶]
انواع مختلف تاکسی که در شیراز فعال می‌باشند عبارتند از: تاکسی درون‌شهری (زرد، سبز و سفید)، تاکسی موقت، تاکسی تلفنی، تاکسی سرویس مدارس، تاکسی فرودگاه، تاکسی ترمینال، تاکسی خطوط ویژه و تاکسی بی‌سیم. البته سواری‌های مسافربر شخصی نیز اقدام به جابه‌جایی مسافر می‌کنند که به‌دلیل استفاده از سهمیهٔ سوخت مربوطه، بخش بزرگی از آنها شناسایی شده و تحت نظارت سازمان تاکسیرانی قرار گرفته‌اند.[۸۶]
|
||||||||||||||||||||||||||
رسانه‌ها[ویرایش]
صدا و سیما[ویرایش]
صدا و سیمای مرکز فارس که شامل دو بخش تلویزیونی و رادیویی است، برنامه‌های متعددی را به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی پخش می‌کند.[۸۷][۸۸] شبکه فارس نخستین شبکهٔ استانی ۲۴ساعتهٔ کشور[۸۸] و همچنین قطب انیمیشن کشور محسوب می‌شود.[۸۹] رادیو فارس نیز به‌عنوان یکی از رادیوهای محلی کشور هم‌اکنون فعالیت می‌کند.[۹۰]
نشریه‌ها[ویرایش]
- روزنامه‌ها
در شیراز روزنامه‌هایی مانند افسانه،[۹۱] تحلیل روز،[۹۲] خبر جنوب،[۹۳] عصر مردم،[۹۴] نیم‌نگاه،[۹۵] منتشر می‌شود.
سینما[ویرایش]
شهر شیراز دارای ۸ سینما است که از این تعداد، سینماهای حافظ، پیام، ایران، پرسیا، فلسطین و بهمن در بلوار کریم‌خان زند، سینما شیراز درخیابان لطفعلی‌خان و سینما سعدی در خیابان قصردشت قرار دارند.[۹۶]
ورزش و تفریح[ویرایش]
شهر شیراز دارای ۱ تیم فوتبال باشگاه مقاومت شهید سپاسی[۹۷][۹۸] در لیگ برتر فوتبال ایران و ۳ تیم فوتبال برق شیراز،[۹۹] پیام مخابرات[۱۰۰] و مقاومت بسیج[۱۰۰] در لیگ دسته اول فوتبال ایران و دارای ۲ تیم فوتسال ارژن و صدرا در لیگ برتر فوتسال است.[۱۰۱] همچنین شهر شیراز دارای تیم‌های بسکتبال، لوله آاس شیراز و ب. آ[۱۰۲] در لیگ برتر بسکتبال می‌باشد.
ورزشگاه‌ها[ویرایش]
- ورزشگاه حافظیه که دقیقاً در روبروی آرامگاه حافظ واقع شده‌است و محل برگزاری مسابقات تیم‌های شیرازی در لیگ برتر ایران و لیگ دسته یک است.[۱۰۳]
- ورزشگاه شهدای ارتش که سابقاً مسابقات مهم در آن انجام می‌گرفت و در یک پادگان متعلق به ارتش واقع است.[۱۰۴]
- ورزشگاه میانرود با ظرفیت ۵۰ هزار تن که البته در حال ساخت و آماده شدن است.[۱۰۵]
- دهکده المپیک شیراز با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن که البته در حال ساخت و آماده شدن است.[۱۰۶]
پیست اسکی[ویرایش]
مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف به عنوان دومین پیست بزرگ بین‌المللی کشور در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز و درارتفاع ۲۸۵۰ متری از سطح دریا واقع شده و دارای قله‌ای به ارتفاع ۳۴۰۰ متر از سطح دریا است؛ همچنین این مجموعه دارای امکاناتی از قبیل تله‌کابین، تل‌اسکی، رستوران، فست فود، کافی شاپ، مهمان‌سرا، هتل، موتور برفی، ماشین‌های کوهستان، چرخ‌های هوشمند، قایق‌های پدالو، اسب سواری، دوچرخه سواری، لوازم مورد نیاز اسکی و آموزشگاه اسکی می‌باشد و در سال ۱۳۸۱ افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.[۱۰۷]
مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها[ویرایش]
چند دانشگاه مهم ایران در شیراز قرار دارند. مهم‌ترین دانشگاه آن دانشگاه شیراز می‌باشد که شامل دانشکده‌های مهندسی، علوم، کشاورزی، دامپزشکی، ادبیات و علوم انسانی، هنر و معماری، حقوق و علوم سیاسی و علوم تربیتی و روانشناسی می‌شود.[۱۰۸]
قدمت دانشگاه علوم پزشکی شیراز به ۶۰ سال می‌رسد.[۱۰۹] دانشگاه صنعتی شیراز،[۱۱۰] دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران،[۱۱۱] دانشکده صنعت الکترونیک، دانشکده فنی مهندسی شهید باهنر شیراز،[۱۱۲] مرکزآموزش عالی حافظ شیراز[۱۱۳] و مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز[۱۱۴] از دیگر دانشگاه‌های شیراز می‌باشند. دانشکده صنعت الکترونیک شیراز به دلیل فعالیتهای خاص خود و موفقیتهایی نظیر ساخت نخستین لامپ تصویر در ایران بسیار شناخته شده‌است در ضمن دانشکده صنایع مخابرات و راه دور ایران به دلیل وجود صنایع الکترونیک و مخابرات راه دور ایران در شیراز تأسیس شده‌است. دانشگاه آزاد شیراز که متشکل از چندین دانشکده می‌باشد از مراکز مهم دانشگاه آزاد ایران است.[۱۱۵] همچنین دانشگاه پیام نور نیز در شیراز وجود دارد.[۱۱۶]
اقتصاد[ویرایش]
در طول تاریخ این شهر، شیراز به واسطه مرکزیت نسبی‌اش در منطقه زاگرس جنوبی و واقع بودن در یک منطقه به نسبت حاصلخیز به محل طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان و یکجانشینان و عشایری مانند قشقایی تبدیل گشته بود. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بوشهر بوده‌است که این نقش با احداث شبکه راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ شده‌است. مرکزیت ادارای و نظامی این شهر نیز باعث رونق شهر در طول تاریخ بوده‌است. در دهه‌های اخیر این صنعت گردشگری به رونق این شهر افزوده‌است.[۲۱]
شهرک صنعتی بزرگ شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده‌است. شیراز جایگاه بودن کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله صنایع مخابراتی و الکترونیک ایران (صاایران)، زیمنس، ITMC و تکصا می‌باشد. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگترین صنایع این شهر به‌شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینهٔ تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانند مونیخ و برلین (در زمینهٔ کارخانجات زیمنس) در ارتباط می‌باشد.[۱۱۷][۱۱۸]
کشاورزی همواره بخش مهمی از اقتصاد شیراز و حومهٔ آن بوده‌است که دلیل آن فراوانی آب در این منطقه نسبت به بیابان‌های اطراف است. تولیدات کشاورزی این شهرستان عبارت‌اند از: انگور، نارنج، خرمالو، ازگیل، شلیل، انار و گندم. این شهر در تولید فرش و گل نیز معروف است.[۳۱] از صنایع دستی این شهر می‌توان به خاتم کاری، معرق‌کاری، قالی‌بافی و منبت‌کاری اشاره کرد.[۳۱]
صنایع مهم شیراز شامل صنایع الکترونیک، پالایشگاه نفت، مجتمع پتروشیمی، کارخانهٔ سیمان، صنایع لاستیک‌سازی، صنایع لبنیات و صنایع نساجی است و در بخش انرژی نیروگاه گازی شیراز، نیروگاه حافظ، نیروگاه سیکل ترکیبی فارس و نیروگاه خورشیدی شیراز از جمله نیروگاه‌های مهم شیراز هستند.[۳۱]
|
||||||
سوغات[ویرایش]
از سوغات عمدهٔ شیراز می‌توان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشی‌جات، چرم، حصیر، حنا، خاتم‌کاری، خراطی، خرما، ریسندگی، زعفران، سفیداب، سنگ‌تراشی، شیشه‌گری، بهار نارنج، ظروف سفالی، عرقیات، فلزکاری، قالی، کنده‌کاری، کیسه حمام، گبه، گلیم، کلوچه و مسقطی، نان یوخه، نان شیری، منبت‌کاری و نمد اشاره کرد.[۱۱]
شهرهای خواهرخوانده[ویرایش]
شیراز با هفت شهر جهان دارای پیوند خواهرخواندگی است:
| تاریخ | شهر خواهر | |
|---|---|---|
| ۱۹۸۰ |  |
دوشنبه، تاجیکستان[۱۱۹] |
| ۱۹۹۹ |  |
نیکوزیا، قبرس[۱۱۹][۱۲۰] |
| ۲۰۰۵ |  |
چونگ کینگ، چین[۱۱۹] |
| ۲۰۰۹ |  |
وایمار، آلمان[۱۱۹][۱۲۱] |
| ۲۰۱۱ |  |
مالاکا، مالزی[۱۲۲] |
| ۲۰۱۳ | |
رامسر، ایران[۱۲۳] |
| ۲۰۱۶ |  |
پچ، مجارستان[۱۲۴] |
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «تاریخچه شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «نتایج سرشماری شهرستان‌های کشور سال ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «تراکم در شهرها». شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ «نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: شیراز». وبگاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. بازبینی‌شده در ۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۳.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «گوگل ارث» (انگلیسی). وبگاه رسمی گوگل. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «Shīrāz». در Encyclopædia Britannica. ۲۰۰۸.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ ۸٫۶ «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب» (فارسی). وبگاه رسمی فرودگاه‌های ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اسفند ۱۳۸۷.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ «اطلاعات آب و هوای شیراز (ودربیس)» (انگلیسی). وبگاه wheatherbase. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۴ ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ «علیرضا پاک فطرت شهردار شیراز شد» (فارسی). وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اسفند ۱۳۸۸.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «سوغات شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ پلاک وسایل نقلیه استان فارس
- ↑ http://www.ensani.ir/fa/content/39569/default.aspx
- ↑ http://www.tabriz.ir/?PageID=283
- ↑ http://www.iranseda.ir/FullItem/?g=489713
- ↑ Cameron, George G. Persepolis Treasury Tablets, University of Chicago Press, 1948, pp. 115.
- ↑ Conder, Josiah (1827). Persia and China. Printed for J. Duncan., p. 339
- ↑ Cameron, George G.. Persepolis Treasury Tablets. University of Chicago Press، ۱۹۴۸. ۱۱۵.
- ↑ ۱۹٫۰۰ ۱۹٫۰۱ ۱۹٫۰۲ ۱۹٫۰۳ ۱۹٫۰۴ ۱۹٫۰۵ ۱۹٫۰۶ ۱۹٫۰۷ ۱۹٫۰۸ ۱۹٫۰۹ ۱۹٫۱۰ Limbert, Johm. Shiraz in the age of Hafez: the glory of a medieval Persian city. University of Washington Press، ۲۰۰۴. p. 4-20. ISBN 0-295-98391-4, 9780295983912.
- ↑ «لغتنامه دهخدا» (فارسی). وبگاه لغتنامه دات کام. بازبینی‌شده در اسفند ۱۳۸۷.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ W B Fisher, Ilya Gershevitch, John Andrew Boyle, Ehsan Yarshster, R. N. Frye, Peter Jackson, Peter Avery, Laurence Lockhart, Gavin Hambly, Charles Melville. The Cambridge history of Iran. ویرایش reissue. Cambridge University Press، ۱۹۶۸. ISBN 0-521-06935-1, ۹۷۸۰۵۲۱۰۶۹۳۵۹.
- ↑ ۲۲٫۰۰ ۲۲٫۰۱ ۲۲٫۰۲ ۲۲٫۰۳ ۲۲٫۰۴ ۲۲٫۰۵ ۲۲٫۰۶ ۲۲٫۰۷ ۲۲٫۰۸ ۲۲٫۰۹ ۲۲٫۱۰ Lambton, A.K.S.. Shiraz. ویرایش Second Edition. University of California UC Berkeley، ۲۰۰۹.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ ۲۳٫۳ ۲۳٫۴ «Shiraz» (انگلیسی). دانشنامهٔ ایرانیکا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در 18 November 2012. بازبینی‌شده در ۲۹/۵/۲۰۰۹.
- ↑ حمدالله مستوفی، نزهت‌القلوب به کوشش محمد دبیرسیاقی، قزوین انتشارات حدیث امروز ۱۳۸۱.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ ۲۵٫۴ ۲۵٫۵ Arthur John Arberry. Shiraz; Persian city of saints and poets. ویرایش illustrated. Original from the University of Michigan,University of Oklahoma Press، ۱۹۶۰. ۳۱–۲.
- ↑ H. E. Winlock, Walter Hauser, Joseph M. Upton. «فصل کتاب». در The Persian Expedition. چاپ Vol. 29, No. 12, Part 2. The Metropolitan Museum of Art، ۱۹۳۳–۱۹۳۴. ۳–۲۲.
- ↑ Conder, Josiah. Persia and China. Printed for J. Duncan, 1827. , p. 339
- ↑ البته بلاذری از تاریخ نویسان مسلمان صاحب کتاب فتوح البلدان معتقد است شیراز از نواحی اردشیر خره (از نواحی مهم فارس) بود است و مسلمانان آنرا با تعهد پرداخت خراج و در پناه مسلمانان بودن اهل آنها گشودند او می‌گوید:بنا شد کسی که می‌خواهد از شهر بیرون رود و خراج نپردازد، آزاد باشد، و هیچ‌یک از مردم کشته یا به غلامی گرفته نشوند (نعمت الله صفری فروشانی، در آمدی بر صلح‌نامه مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران، مجله تاریخ اسلام، شماره۲)
- ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ Khosrow Movahed. Transformation of Shiraz city. . 42 ISoCaRP Congress 2006.
- ↑ تریان، امین. «فعالیت احزاب فارس در جنگ جهانی اول». انجمن پژوهشی ایرانشهر، ۵ آذر ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۵ دی ۱۳۹۳.
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ ۳۱٫۳ ۳۱٫۴ ۳۱٫۵ «ایران ویزیتورز» (فارسی). وبگاه ایران ویزیتورز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در دی ۱۳۸۷.
- ↑ . شرکت گاز استان فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. http://www.webcitation.org/67QymRcxm. بازبینی‌شده در ۱۸/۱۰/۲۰۱۱.
- ↑ http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/news.aspx?nid=12963 روزنامه ابتکار
- ↑ http://www.isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1547056&Lang=P ایسنا
- ↑ http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1546953&Lang=P گزارش تصویری
- ↑ «دربارهٔ شیراز» (فارسی). دانشگاه علوم پزشکی شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ «اطلاعات کلی شیراز» (فارسی). سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ نورجهان راستی عمادآبادی، بررسی واژه‌ها و اصطلاحات لهجه شیرازی از دیدگاه زبانشناسی اجتماعی و تطبیقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، ۱۳۷۵
- ↑ «Middle East, World -Jews accused of spying are pawns in Iran power struggle» (انگلیسی). Independent.co.uk. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ Jamsheed K.. «Iran and Afghanistan: Christians». در Choksy in "Funerary Practices. Encyclopedia of Women & Islamic Cultures.
- ↑ «Bearing the cross in Iran» (انگلیسی). guardian.co.uk. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «Iranian Monuments: Historical Churches in Iran» (انگلیسی). iranchamber.com. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ Firuza Abdullaeva. «Jahān-Malik Shīrāzī». در Poets and Poetry. Encyclopedia of Women & Islamic Cultures.
- ↑ Don Rubin. The World Encyclopedia of Contemporary Theatre:Asia/Pacific. مصحح Don Rubin. ویرایش illustrated. Taylor & Francis، ۲۰۰۱. ۲۰۰. ISBN 0-415-26087-6, 9780415260879.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامStatisticalMagوارد نشده‌است. - ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی بر حسب سواد». وبگاه رسمی مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در آبان ۱۳۹۰.
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵ به تفکیک سن» (فارسی). درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره شابک ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی)
- ↑ «جاذبه‌های تاریخی شیراز؛ صفحهٔ اول» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «جاذبه‌های تاریخی شیراز؛ ادامه» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «جاذبه‌های فرهنگی شیراز» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «شمارش معکوس برای تخریب ۵۷۰ هزار متر مربع از بافت تاریخی شیراز» (فارسی). وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی، ۱۳۹۰/۲/۱۴. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲.
- ↑ «جاذبه‌های طبیعی شیراز» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ «جاذبه‌های طبیعی استان فارس» (فارسی). ادارهٔ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «سرانه فضای سبز شیراز» (فارسی). وبسایت وزرات جهاد کشاورزی ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «فهرست پارکهای محله‌ای شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «فهرست پارکهای شهری شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ ۵۸٫۰ ۵۸٫۱ «دربارهٔ نمایشگاه بین‌المللی فارس» (فارسی). وبگاه رسمی نمایشگاه بین‌المللی شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۳ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «نگارخانه‌های شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «موزه‌های شیراز» (فارسی). شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی» (فارسی). دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰ خورشیدی.
- ↑ «مهمان‌پذیرها و مهمان‌سراهای شیراز» (فارسی). شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ ۶۳٫۰ ۶۳٫۱ «لیست هتل‌های استان فارس» (فارسی). وبگاه هتلداری. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ ۶۴٫۰ ۶۴٫۱ «لیست هتل‌های شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی اتحادیه هتلداران شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «Chamran Gran Hotel» (انگلیسی). هتل چمران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «Pars International Hotel» (فارسی). هتل پارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «هتل هما» (فارسی). هتل هما. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ فرودگاه شهید آیت‌الله دستغیب شیراز از فهرست فرودگاه‌های زیان ده خارج شد http://shiraz.airport.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=0&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR&ItemID=6550&mid=15706&wVersion=Staging
- ↑ افتتاح پرواز مستقیم شیراز - لندن http://shiraz.airport.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=0&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR&ItemID=3293&mid=15706&wVersion=Staging
- ↑ مقاصد پروازهای فرودگاه شیراز http://shiraz.airport.ir/HomePage.aspx?TabID=5089&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR
- ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ «برقراری پرواز استانبول-شیراز و بالعکس» (فارسی). وبگاه رسمی فرودگاه شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ برقراری اولین پرواز بغداد-شیراز و بالعکس http://shiraz.airport.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=0&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR&ItemID=7264&mid=15706&wVersion=Staging
- ↑ «بالاخره راه آهن شیراز اصفهان افتتاح شد» (فارسی). تابناک. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۸۸.
- ↑ «قصور در اجرای ناقص راه آهن شیراز اصفهان» (فارسی). همشهری آنلاین. بازبینی‌شده در دی ۱۳۸۹.
- ↑ «راه آهن شیراز اصفهان نیمه‌کاره افتتاح شد؟» (فارسی). تبیان. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۸۸.
- ↑ «آخرین وضعیت راه آهن تبلیغاتی» (فارسی). پایگاه خبری تحلیلی صبح امید. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «ایستگاه موقت راه‌آهن در صدرا تجهیز می‌شود» (فارسی). وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «ایستگاه شیراز راه‌آهن تکمیل و آماده بهره‌برداری است» (فارسی). وبگاه رسمی خبرگزاری ایسنا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در مهر ۱۳۹۰.
- ↑ «گزارش تصویری از ایستگاه راه آهن شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی خبرگزاری ایسنا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در مهر ۱۳۹۰.
- ↑ «عملیات اجرایی راه آهن شیراز-بوشهر-عسلویه آغاز شد» (فارسی). وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «اعتبار ساخت راه‌آهن شیراز ـ جهرم ـ لار ـ بندرعباس تأمین شد» (فارسی). وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری شیراز» (فارسی). وبگاه سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۷.
- ↑ «سازمان اتویوسرانی شیراز» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در فروردین۱۳۸۸.
- ↑ ۸۴٫۰ ۸۴٫۱ ۸۴٫۲ «سازمان قطار شهری شیراز و حومه» (فارسی). وبگاه سازمان قطار شهری شیراز و حومه. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در فروردین ۱۳۸۸.
- ↑ «شهرداری شیراز» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز، ۲/۲/۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
- ↑ ۸۶٫۰ ۸۶٫۱ «تاکسیرانی شیراز» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در فروردین ۱۳۸۸.
- ↑ «صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مرکز فارس» (فارسی). وبگاه رسمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مرکز فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ ۸۸٫۰ ۸۸٫۱ «شبکه فارس، نخستین شبکهٔ ۲۴ساعتهٔ استانی کشور» (فارسی). وبگاه رسمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مرکز فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «پایگاه اطلاع‌رسانی معاونت سیما» (فارسی). وبگاه رسمی پایگاه اطلاع‌رسانی معاونت سیما. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «رادیو فارس» (فارسی). وبگاه رسمی رادیو فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «روزنامهٔ افسانه» (فارسی). وبگاه رسمی روزنامهٔ افسانه. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۹ ژوئیه ۲۰۱۳.
- ↑ «روزنامهٔ تحلیل روز» (فارسی). وبگاه رسمی روزنامهٔ تحلیل روز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «روزنامهٔ خبر جنوب» (فارسی). وبگاه رسمی روزنامهٔ خبر جنوب. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «روزنامهٔ عصر مردم» (فارسی). وبگاه رسمی روزنامهٔ عصر مردم. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «روزنامهٔ نیم‌نگاه» (فارسی). وبگاه رسمی روزنامهٔ نیم‌نگاه. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ «سینماهای شیراز» (فارسی). شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «باشگاه مقاومت شهید سپاسی» (فارسی). باشگاه فوتبال مقاومت شهید سپاسی شیراز فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
- ↑ «باشگاه مقاومت شهید سپاسی» (فارسی). سایت رسمی اتحادیه باشگاه‌های فوتبال ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «باشگاه برق شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی باشگاه برق شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ ۱۰۰٫۰ ۱۰۰٫۱ «باشگاه پیام مخابرات» (فارسی). وبگاه لیگ دسته اول. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در تیر ۱۳۸۸. خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام ".D8.B1.D8.AF.D9.87_.D8.A8.D9.86.D8.AF.DB.8C_.D9.84.DB.8C.DA.AF_.D8.AF.D8.B3.D8.AA.D9.87_.DB.8C.DA.A9" چندین بار با محتوی متفاوت تعریف شده‌است - ↑ «باشگاه‌های ارژن وصدرا» (فارسی). سایت رسمی فدراسیون فوتبال ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در تیر ۱۳۸۸.
- ↑ «فدراسیون بسکتبال ایران» (فارسی). وبگاه رسمی فدراسیون بسکتبال ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «ورزشگاه حافظیه شیراز با شرایطی ایده‌آل آماده میزبانی لیگ است» (فارسی). خبر گزاری فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «در حاشیه سفر رئیس جمهوری به استان فارس (به نقل از روزنامه ایران)» (فارسی). بانک اطلاعات نشریات کشور. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «فارس نما» (فارسی). فارس نما. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
- ↑ «توسعه فضاهای ورزشی کشور با ساخت ۹ دهکده المپیک» (فارسی). وبگاه رسمی پورتال خبری آفتاب. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «پرتال رسمی مجموعه ورزشی پولادکف». گروه صنعتی پولادکف. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در بهمن ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشگاه شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی دانشگاه شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشگاه علوم پزشکی شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشگاه صنعتی شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی دانشگاه صنعتی شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران» (فارسی). وبگاه رسمی دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشکده فنی مهندسی شهید باهنر شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی دانشکده فنی مهندسی شهید باهنر شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «مرکز آموزش عالی حافظ شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی مرکز آموزش عالی حافظ شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشگاه آزاد اسلامی شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «دانشگاه پیام نور شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی دانشگاه پیام نور شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «ادارهٔ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس» (فارسی). وبگاه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۶ دی ۱۳۸۷.
- ↑ «عینیت بخشیدن به نقش شیراز به عنوان قطب الکترونیک کشور، از دیگر اهداف تأسیس برج الکترونیک شیراز است» (فارسی). وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۵ مه ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ ۱۱۹٫۰ ۱۱۹٫۱ ۱۱۹٫۲ ۱۱۹٫۳ «خواهرخوانده‌های شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در اسفند ۱۳۸۷.
- ↑ «شهرداری نیکوزیا». وبگاه شهرداری نیکوزیا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
- ↑ «اخبار شهرداری شیراز» (فارسی). وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
- ↑ «فارس به عنوان استان پایلوت جهت توسعه حجم مبادلات دو کشور ایران و مالزی در صنعت توریسم انتخاب شد» (فارسی). وبگاه رسمی استانداری فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «امضای قرارداد خواهرخواندگی رامسر و شیراز» (فارسی). خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۹ دی ۱۳۹۱.
- ↑ «شیراز و پچ مجارستان خواهر خوانده شدند» (فارسی). شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۵.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای شیراز دارد. |
در پروژه‌های خواهر می‌توانید در مورد شیراز اطلاعات بیشتری بیابید.
در میان واژه‌ها از ویکی‌واژه
در میان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار- مراکز شهری
- در دانشنامه‌های دیگر
- نقشه‌ها
|
|||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||
|
||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
|
||||||
