این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد.
این مقاله دارای فهرستی از منابع، پیوندهای بیرونی یا بخش مطالعهٔ بیشتر است، اما به خاطر نداشتن پانویس و یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیق این مقاله را بهبود دهید.
لار نام شهری است در جنوب استان فارس. شهر لار در فاصلهٔ ۳۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر شیراز و ۱۹۰ کیلومتری شمال غرب بندرعباس قرار دارد. این شهر در حد فاصل شهرستانهای داراب، جهرم، خنج، لامرد و استان هرمزگان واقع شده است. لار مرکز شهرستان لارستان است که وسیع‌ترین شهرستان استان فارس به حساب می‌آید. ارتفاع لار از سطح دریا ۸۰۶ متر است.
در دوران قدیم به منطقه وسیعی از جنوب ایران پارسیان اطلاق می‌شده‌است که مشتمل بوده بر: لار، بستک، لامرد، مهر، جهرم، داراب، زرین دشت، فورگ و بندرلنگه.
مسلمان شدنِ مردم لارستان بسیار پس از سایر نقاط این سرزمین به درازا انجامید. نخستین حملهُ گستردهُ اعراب به شمال لارستان کنونی در منطقهُ کاریان و به وسیلهُ هرم بن حیان صورت گرفت. مسلمانان در حمله‌های اعراب بارها با شکست مواجه شدند، امّا قلعه و آتشکدهُ کاریان به تدریج در اوایل قرن سوم قمری به تصرف مسلمانان در آمد.
اصولاً امروزه استان فارس (پارس) را به درستی می‌توان در منطقهٔ لارستان دید. زیرا تنها منطقهٔ فارس که هنوز به زبان کهن پارسی (پهلوی باستان)، البته شکل تغییر یافته آن، سخن می‌گویند این منطقه‌است. در حالی که در سایر نقاط استان فارس، زبان به صورت فارسی دری است که با لهجه‌های گوناگون تکلم می‌شود. لازم است ذکر شود که زبان مردم لارستان ریشه خویشاوندی عمیقی با زبان‌های کردی و لری دارد.
وجود راه‌های باستانی که از فیروزآباد و استخر از طریق خنج، و علامرودشت و فال و اسیر به طرف بندر باستانی سیراف، و جنوب می‌رفته‌است و آثار آن بر جای مانده در این مسیر، از نشانه‌های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه‌است. نام این شهر در متن‌های تاریخی پیش از اسلام به شکل‌های مختلف آمده‌است که از آن جمله در شاهنامهفردوسی لاد (سپاهان به گودرز کشواد داد * به گرگین میلاد هم لاد داد)، و در تاریخ طبری (اَلار) و در متن‌های ارمنی پیش از اسلام (گِلار) ذکر شده و مشخص می‌شود که نام کنونی برگرفته از اسامی پیش از اسلام می‌باشد که در طول زمان، به دلایل مختلف، تغییر شکل یافته‌است. آنچه از جمع‌بندی تاریخ این دوره می‌توان ذکر کرد، این است که منطقهُ لارستان پیش از اسلام، به دلیل وجود آتشکدهُ کاریان و نیز عبور جاده‌های کاروانی مسیر سیراف از نواحی شمالی آن، دارای اهمیت خاصی بوده‌است و همین امر باعث شده تا در اوایل دورهُ اشکانیان مراکز شهری مختلفی به وجود آید که از آن جمله می‌توان شهرهای اسیر، اشکنان، خنج، کاریان و فرشته جان را نام برد.
از جمله بناهای تاریخی پیش از اسلام در لارستان تمب بت، آتشکدهُ کاریان، قلعه اژدها پیکر در لار، آتشکدهُ محلچه در بین راه اصلی لار به شیراز، قلعهُ فرشته جان، قلعه ایلود، کاروانسراهای واقع در بین جادهُ خنج، کاروان سراهای واقع در بین جادهُ گراش و خنج به فال و فال به سیراف، قلعه جبرئیل در بنارویه، قلعه کیقباد در جویم، و آثار و بقایای جادهُ باستانی عصر ساسانی بین جویم و جهرم و بین فال و اسیر به سیراف، و فیروزآباد به خنج، و خنج به کاریان را می‌توان ذکر کرد. کهن‌ترین بنای تاریخی در لارستان، مربوط به دوران اشکانیان بیش از دو هزار سال قبل آتشکدهُ کاریان است، که یکی از سه آتشکده بزرگ ایرانی در دوران قبل از اسلام است و نام آن را به زبان فرس قدیم، «آذر فَرَنْبَعْ» گفته‌اند. بنای این آتشکده اکنون به صورت تلی از خاک به نام تمب تشی در نزدیکی روستای کاریان، از توابع بخش جویم به چشم می‌خورد. آگاهی ما از تاریخ لارستان پیش از اسلام بسیار اندک است. بر اساس آنچه دراسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانانِ باستان، بنیانگذار شهری بود که با نام او به لاد شهرت یافت. چنانچه مطابقت تاریخی گرگین میلاد با مهرداد اشکانی پذیرفته شود، می‌توان اظهار کرد که شهر لار قریب دو هزار سال پیش بنا شده‌است. طبق روایات موجود، پس از گرگین میلاد فرزندان آن پهلوان افسانه‌ای، نسل اندر نسل به حکومت این منطقه منصوب شده‌اند و تا سال ۱۰۱۵ ق، حکومت شان زیر لقای شاهان ایران بر جای بوده‌است.
زلزله‌های فراوان لار را ویران کرده‌است که از۷۰۰ سال پیش تاکنون در تاریخ ثبت شده‌است. تقریباً هر ۴۵سال یا ۹۰ سال یک بار لار ویران شده‌است. زلزله قبلی در ۴ اردیبهشت ۱۳۳۹ (۲۴ آوریل ۱۹۶۰ میلادی) با ۶٫۷ ریشتر رخداده‌است و ۴۵۰ تن در لار، کشته شدند. لار در عصر صفویه به دلیل واقع شدن در جاده تجارتی اصفهان به خلیج فارس از اهمیت زیادی برخوردار بوده‌است. عصر قاجاریه را در لار می‌توان آرامش قبل از طوفان نامید. با مرگ فتحعلی خان گراشی حاکم قدرتمند منطقه، خلاء قدرت سیاسی در لار نمایان شد و در نهایت منجر به دعوت از آیت‌الله سید عبدالحسین لاری(جهرمی) به لار گردید.
بخش قدیمی لار موسوم به شهر قدیم، از محله‌های مختلفی تشکیل می‌شده که هم اکنون تعدادی از آنها همچنان پابرجا هستند و تعدادی نیز در زلزلهٔ سال ۱۳۳۹ ش. ویران و به تاریخ پیوستند. نام محله‌های لار قدیم از این قرار بوده است:
۱. محلهٔ جاشهر (در اثر زلزله ویران شده است)
۲. محلهٔ گودو (در اثر زلزله ویران شده است)
۳. محلهٔ سادات ( محله آفروشو پشت آب انبار محمد علی بیگ)
۴. محلهٔ پاقلعه (در دامنهٔ قلعهٔ اژدها پیکر)
۵. محلهٔ آرد فروشان یا آبفروشان یا آفروشو
۶. محلهٔ پیر غیب
۷. محلهٔ دم گاله
۸. محلهٔ نو
۹. محلهٔ سبزکوی
۱۰. محلهٔ قنبرعلی بیگی
۱۱. محلهٔ کوریچان
۱۲. محلهٔ کوهوویه (کووبو)
اقتداری، لارستانی، احمد. (لارستان کهن) ج۱. چاپ اول، شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران چاپ اول، سال ۱۳۷۱ خورشیدی. ص ۷۹. (به نقل از <Iraneski Yaziki, Moskow>۱۹۴۵)
ایران
