مسجدسلیمان
مسجد سلیمان مسجدسلیمان - مَسلیمان |
|
---|---|
کشور | ایران |
استان | خوزستان |
شهرستان | مسجد سلیمان |
بخش | مرکزی |
نام(های) قدیمی | آساک، سیماش، پارسوماش، نفتون |
سال شهرشدن | ۱۹۲۰ |
مردم | |
جمعیت | ۱۰۹٫۵۹۷ در سال ۱۳۸۵[۱] |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع از سطح دریا | ۳۷۲ متر |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | ۰ درجه زمستان و ۵۰ درجه تابستان |
اطلاعات شهری | |
شهردار | عبداله قاسمی صالح بابری (شهردار از اردیبهشت ۱۳۹۵) |
رهآورد | قالی و گلیم بختیاری، نان تیری |
پیششماره تلفنی | قبل از همکدسازی: ۰۶۸۱ بعد از همکدسازی: ۰۶۱۴۳ |
وبگاه | http://masjedsoleyman.ir |
تابلوی خوشآمد به شهر | |
مسجدسلیمان شهری تاریخی در میان کوههای زاگرس و از شهرهای بختیارینشین استان خوزستان در کشور ایران است. عملیات استخراج نفت، برای نخستین بار در خاورمیانه در سال ۱۹۰۸ میلادی توسط کنسرسیوم دارسی از این شهر و با چاه شماره یک، در میدان نفتی مسجد سلیمان آغاز گردید.[۲]
روستاهای کوهستانهای اندیکا و لالی و دشت بزرگ از بخشهای تابعه اطراف این شهر بودند؛ که در چند سال اخیر بخشهای اندیکا و لالی به شهرستان تغییر یافتهاند. از دیدنیهای این شهر میتوان به دامنه کوه آسماری، تفرجگاه تمبی، گلگیر، معبد سرمسجد و معبد برد نشانده اشاره کرد. یکی از عوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان، اکتشاف نفت در این منطقه بود.
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
مسجدسلیمان را در دوره تمدن ایلام آساک مینامیدند که بخشی از منطقه سیماش عیلام تلقی میشد؛ ولی پس از حمله آریاییها و شکست عیلامیان نام آن به «پارسوماش» تغییر پیدا کرد.[۳] در فاصله اواسط سدهٔ ۹ تا اوایل سدهٔ ۷ پیش از میلاد قومی آریایی به نام «پارسوا» از دامنههای شمال غربی زاگرس و کوههای بختیاری به جلگه خوزستان فرود آمدند و مسجدسلیمان کنونی از جمله مناطقی بود که در آن سکنی گزیدند. این قوم نیمه بدوی که متکی بر معیشت شبانی و به ویژه تربیت اسب بودند، بعد از آشنایی با کشاورزی و ترک کوچنشینی، در نواحی کوهپایهای جلگه، شهر تازهای بنا نهادند و آنرا به یاد سرزمین گذشته خود که «پارسوا» نام داشت، «پارسوماش» خواندند.[نیازمند منبع]در شمال شرقی مسجدسلیمان برروی تپهای باستانی بنام سرمسجد آتشکدهای مربوط به آن دوران وجود دارد که پروفسور گیرشمن باستانشناس فرانسوی این آتشکده را مربوط به دوران پارسها میداند و آنرا زادگاه چیش پش اول هخامنشی جد کوروش بزرگ میداند. مسجدسلیمان را در قدیم سرمسجد مینامیدند و علت آن وجود این آتشکدهٔ باستانی بود. در زمان حمله اعراب تازیها میخواستند که آنرا از بین ببرند اما ایرانیان به دروغ به آنها گفتند که این معبد ساخت سلیمان نبی میباشد و چون سلیمان بسیار مورد احترام اعراب بود آنها از این عمل سر باز زدند. در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی هنگام بازدید رضاخان از سرمسجد وقتی که او این ماجرا را شنید دستور به تغییرنام سرمسجد به مسجدسلیمان داد و بدین ترتیب در سال ۱۳۰۵ و به تصویب مجلس شورای ملی نام مسجدسلیمان را بر این شهر نهادند.
اعتقاد ایرانیان به آتش به عنوان نمادی از اهورامزدا و جوشش روغن مقدس قابل اشتعال بر سطح زمین در شهر پارسوماش باعث شد تا این شهر دارای آتشکدههای همیشه جاویدان شده و بنابراین شهر از لحاظ مذهبی نیز به شدت اهمیت یافت، به گونهای که آتش این آتشکده تا زمان «هارون الرشید» نیز روشن بود.[نیازمند منبع]
اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد گردید که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه مینمودند؛ لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان باقیمانده و نام «مسجدسلیمان» نیز در همین راستا بر آن اطلاق گردید. اما حتی این نامگذاری از غروب اولیه شهر در زمان هارون جلوگیری نکرد.[نیازمند منبع]
کشف نفت[ویرایش]
طلوع دوباره این نخستین شهر پارسیان، بعد از گذشت چندین سده در ۴ بامداد ۵ خرداد ۱۲۸۷ هجری شمسی (۱۹۰۸میلادی) با فوران نفت از میدان نمرهیک در میانه مسجدسلیمان کنونی آغاز گردید. فورانی که حیات اقتصادی و اجتماعی مسجدسلیمان و بعد ایران را دگرگون کرد. بعد از کشف و فوران نفت در مسجدسلیمان با دخالت دولت انگلیس، شرکت سندیکای امتیازات، متعلق به ویلیام ناکس دارسی به شرکت «نفت ایران و انگلیس» تبدیل شد.
با اتمام خط لوله مسجدسلیمان به آبادان از ۱۹۱۲ میلادی حیات مجدد مسجدسلیمان آغاز شد. استخراج نفت که در این سال ۴۳ هزار تن بود تا آخر جنگ اول جهانی به سالیانه ۱ میلیون تن و تا ۱۹۲۵ میلادی به بیش از ۴ میلیون تن در سال رسید.[نیازمند منبع]مسجدسلیمان تا سال ۱۹۲۸ میلادی تنها منبع استخراج نفت ایران بود تا دراین سال در میدان نفتی عظیم هفتگل نیز فوران نفت آغاز و مسجدسلیمان در تولید نفت از انحصار خارج شد.[نیازمند منبع] اما تولید در منطقه همچنان افزایش یافت به طوری که در سال ۱۳۱۴ ه. ش (۱۹۳۵میلادی) اوج تولید در سراسر بهرهبرداری (۱۲۷ هزار بشکه در روز) رسید. بعد از افتی کوتاه در تولید نفت به علت ملی شدن این صنعت در ایران (۱۳۳۳–۱۳۳۰) به دلیل برنامه شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلیس بار دیگر استخراج نفت افزون شد که تا سال ۱۳۴۵ کمابیش ثابت بود. اما از این سال به بعد تولید نفت به سرعت کاهش یافت و بعد از بسته شدن چاهها در سالهای ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ تولید سالیانه آن به حدود تولید روزانه در گذشته محدود گشت. دلیل کم شدن تولید نفت این بود که بعد از حدود ۷۰ سال بهرهبرداری مداوم ۹۸٪ از مقدار نفت قابل حصول به صورت طبیعی از منطقه استخراج شد و از آنجا که بهرهبرداری از سایر میدانهای نفتی به ویژه میدانهای نفتی مرزی از اولویت برخوردار گردید، استخراج نفت در مسجدسلیمان که میبایست با تزریق آب یا گاز انجام پذیرد و این خود نیز مشکلاتی را به دنبال دارد، متوقف شد.[نیازمند منبع]
چاه نفت شماره یک خاورمیانه و نخستین اکتشاف نفت[ویرایش]
در تاریخ ۲۸ ماه مه سال ۱۹۰۱ میلادی، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، ویلیام ناکس دارسی، تاجر بزرگ طلا در انگلستان امتیاز کشف نفت ایران را از آن خود کرد و برای این منظور جورج برنارد رینولدز را که تجربیاتی در زمینه حفاری نفت در مناطق نفت خیز سوماترا را داشت، برای اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. رینولدز در پایان سال ۱۹۰۲ میلادی عملیات حفاری اولین چاه در چاه سرخ واقع در قصر شیرین و همچنین شاردین در رامهرمز را آغاز کرد و همزمان مقدمات حفاری در منطقه نفتون مسجدسلیمان را مهیا ساخت.[نیازمند منبع]
پس از دو سال حفاری در شاردین گروه رینولدز به این نتیجه رسیدند که در این نقطه نمیتوانند به نفت برسند. سرمایه شرکت که در انگلیس تشکیل شده بود تا در ایران به نفت دست یابد، به علت طولانی شدن دوره حفاری به پایان خود میرسید و ویلیام ناکس دارسی که از پیدا شدن نفت در این سرزمین قطع امید کرده بود طی تلگرافی از رینولدز خواست تا حفاری را تعطیل کند. اما علائم موجود و وجود آتشگاه و نیز حوضچهای که خود به خود قیر از آن میجوشید و یادداشتهای مورخین و باستان شناسان که تصریح کرده بودند در ناحیه نفتون نفت فراوان به دست میآید، سرمهندس رینولدز را که از مدتی پیش در آنجا به کار حفاری مشغول بود، امیدوار کرد و به همین علت وسائل و تجهیزات را به منطقه نفتون در مسجد سلیمان منتقل کردند و در پایان ماه ژانویه سال ۱۹۰۸ میلادی حفاری چاه شماره یک این شهر آغاز شد.[نیازمند منبع] گفته میشود تلگراف به دست رینولدز رسیده بود اما چندان به مسجدسلیمان اعتماد داشت که ترجیح داد بدان اعتنایی نکرده و به کار خود ادامه دهد. سرانجام در حالیکه اعضای گروه در اوج ناامیدی به سر میبردند، در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشیدی برابر با ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربه خود را به صخره عظیمی که روی منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد و کارگران را در خود غرقه ساخت. بدین ترتیب فصل جدیدی در تاریخ کشور رخ داد و ایران به جمع کشورهای نفت خیز جهان پیوست.[نیازمند منبع]
این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار میرفت، حیات اقتصادی و اجتماعی مسجد سلیمان و ایران را دگرگون کرد، چنانکه از این چاه روزانه ۳۶۰۰۰ لیتر (معادل ۸۰۰۰ گالن) نفت استخراج میشد و بعدها در این شهر حداقل ۳۰۰ چاه نفت حفر شد. این شهرک باستانی به یک شهر مدرن و پر رونق بدل شد و جمعیت آن افزایش یافت و خانهها و محلههای جدید برای کارکنان شرکت نفت از مدیران ارشد گرفته تا کارگران ساخته شد.
مسجدسلیمان شهر اولینها[ویرایش]
یکی از نامهایی که به این شهر اطلاق میشود، شهر اولین هاست؛ که دلیل این نامگذاری هم ورود بسیاری از امکانات، دستگاهها، کارخانجات ایران برای اولین بار در این شهر بوده است. در جدول زیر لیست تعدادی از دهها اولینهای مسجدسلیمان آمده است:
ردیف | عنوان | توضیحات |
---|---|---|
۱ | اولین چاه نفت ایران و خاورمیانه | در تاریخ ۵ خرداد ۱۲۸۷ در مسجدسلیمان به نفت رسید. |
۲ | اولین کارخانه گوگرد سازی در ایران و خاورمیانه | درسال ۱۲۹۱ در منطقه بی بیان این شهر احداث شد و هم اکنون به عنوان موزه نفت توسط شرکت بهرهبرداری نفت و گاز مسجدسلیمان نگهداری میشود. |
۳ | اولین تصفیه خانه آب کشور | در سال ۱۲۹۷ در منطقه تل بزان احداث شد که آب شرب مورد نیاز منازل کارکنان انگلیسی و خانوادهشان را تأمین میکرد. |
۴ | اولین کارخانه تولید برق در ایران و خاورمیانه | در منطقه تمبی و در جوار سدی تفریحی بر روی رودخانهای با این نام احداث شد و کار برق رسانی به تأسیسات نفتی را انجام میداد. |
۵ | اولین راه آهن در ایران | به طول ۵۵ کیلومتر از مسیر دربخزینه در راه اهواز تا مسجدسلیمان جهت تسهیل نمودن امر جابجایی وسایل حفاری و دیگ بخار احداث شد. |
۶ | اولین فرودگاه در ایران | پس از انتشار خبر کشف نفت در این شهر یک تیم ارشد تحقیقاتی جهت انجام کارهای نقشهبرداری و تحقیقاتی خود به وسیله هواپیما عازم این شهر شدند تا بدینوسیله مقدمات اولین فرود هواپیما در این شهر و ساخت اولین فرودگاه آغاز شود. این فرودگاه هم اکنون با نام فرودگاه شهید آسیایی در خدمت هواپیمایی نیروی زمینی ارتش (هوانیروز) میباشد. |
۷ | اولین و مجهزترین بیمارستان کشور | |
۸ | اولین و مجهزترین آزمایشگاه طبی در کشور | |
۹ | اولین کارخانه شیر پاستوریزه در کشور | |
۱۰ | اولین واحد نوشابه سازی در کشور | |
۱۱ | اولین کلوب تفریحی | با نام باشگاه مرکزی که در سال ۱۲۹۸ در این شهر ایجاد شد و شامل امکاناتی از قبیل: سینما، استخرهای شنا، بولینگ، زمینهای تنیس، میزهای بیلیارد و پینگ پنگ و سالن فوتبال و مهمانسرا میباشد و هم اکنون پس از گذشت نزدیک به یک قرن به فعالیت خود ادامه میدهد. |
۱۲ | اولین پیست و تیم دوچرخه سواری | |
۱۳ | اولین باشگاه گلف بانوان | |
۱۴ | اولین باشگاه گلف | در منطقه گلف بین محلات کلگه و بی بیان قراردارد و هم اکنون جزو مجهزترین باشگاههای گلف ایران میباشد. همچنین محل استراحت بازیکنان تیم فوتبال نفت مسجدسلیمان در مهمانسرای این باشگاه میباشد. |
۱۵ | اولین استخر شنا در ایران | در محل باشگاه مرکزی قراردارد و اولین استخر مدرن ایران به شمار میآید که قهرمانان زیادی را به ایران و آسیا معرفی کرده است. |
۱۶ | اولین باشگاههای ورزشی | از جمله باشگاه والیبال، پینگ پنگ؛ گلف، شنا، فوتبال، راگبی. |
۱۷ | اولین باشگاه سوارکاری در کشور | |
۱۸ | اولین باشگاه اسکواش در کشور | |
۱۹ | اولین پالایشگاه نفت در ایران و خاورمیانه | در کنار کارخانه گوگردسازی بی بیان احداث شد و محل تصفیه نفت خام در خاورمیانه بود. |
۲۰ | اولین واحد بهرهبرداری نفت در ایران و خاورمیانه | بنام شرکت نفت ایران و انگلیس که کار بهرهبرداری نفت را انجام میداد. |
۲۱ | اولین کارخانه گچ در کشور | |
۲۲ | اولین زمین فوتبال رسمی در ایران و خاورمیانه | زمین فوتبال میدان که هم اکنون با عنوان ورزشگاه شهید بهنام محمدی در اختیار تیم فوتبال نفت مسجدسلیمان میباشد. |
۲۳ | اولین و مجهزترین بیمارستان کشور | |
۲۴ | اولین و بلندترین پل فلزی ایران و خاورمیانه | بیش از صد سال پیش بر روی رودخانه تمبی احداث شد. |
۲۵ | اولین فرستنده خصوصی در ایران و خاورمیانه | با نام رادیو نفتون. |
۲۶ | اولین تله کابین در کشور و خاورمیانه | |
۲۷ | اولین شهر صنعتی در ایران | |
۲۸ | اولین موزه زمینشناسی |
جغرافیا[ویرایش]
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
شهرستان مسجدسلیمان از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۱٫۹۳ درجه و ۴۹٫۳۰ دقیقه شمالی گسترده شدهاست و بلندای آن از روی دریا ۳۷۲ متر میباشد.
ایذه و اندیکا و چهارمحال و بختیاری | لالی اندیکا | لالی | ||
هفتکل و باغملک | شوشتر | |||
مسجدسلیمان | ||||
رامهرمز و هفتکل | اهواز | اهواز و شوشتر |
اقلیم[ویرایش]
مسجدسلیمان مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و شرجی میباشد و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانهای دارد. میانگین بارش سالانه باران ۴۰۰ میلیمتر و میانگین دما کمتر از ۰ درجه سانتیگراد در زمستان و بیش از ۵۰ درجه سانتیگراد در تابستان میباشد.
آب و هوای مسجدسلیمان | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال | |
گرمترین C° |
۲۳ | ۳۰ | ۳۲ | ۳۷ | ۴۷ | ۴۸ | ۴۸ | ۴۸ | ۴۵ | ۴۰ | ۳۳ | ۲۶ | ۴۸ |
میانگین گرمترینها C° |
۱۴ | ۱۸ | ۲۲ | ۲۸ | ۳۶ | ۴۱ | ۴۳ | ۴۲ | ۴۰ | ۳۲ | ۲۴ | ۱۷ | ۳۰ |
میانگین سردترینها C° |
۷ | ۸ | ۱۲ | ۱۷ | ۲۳ | ۲۷ | ۲۸ | ۲۸ | ۲۴ | ۱۸ | ۱۱ | ۹ | ۱۸ |
سردترین C° |
-۳ | -۲ | -۲ | ۶ | ۱۲ | ۱۷ | ۲۰ | ۱۶ | ۱۲ | ۵ | --- | -۲ | -۳ |
بارش mm |
۷ | ۶ | ۵ | ۳ | ۱ | --- | --- | --- | ۱ | ۱ | ۲ | ۶ | ۳۲
|
منبع: سایت ودربیس[۴] آوریل 2014 |
رودخانهها[ویرایش]
مهمترین رودخانه مسجدسلیمان، رود کارون میباشد که از کوههای زاگرس سرچشمه میگیرد و پس از عبور از سدهای شهید عباسپور و مسجدسلیمان از کنار شهر میگذرد. همچنین رودخانه تمبی در جنوب شهر وجود دارد که در ساحل رودخانه پارکها و تفریحگاههایی ساخته شده که از جاذبههای گردشگری شهر به شمار میروند.
کوهها[ویرایش]
بلندترین ارتفاعات استان خوزستان در شهرستان مسجدسلیمان قرار دارد. این ارتفاعات در مناطق شمال و شمال شرقی شهرستان و در بخش اندیکا واقع شدهاند. مرتفعترین قله در محدوده شهرستان مسجدسلیمان، تاراز با ارتفاع بیش از ۳٬۳۰۰ متر میباشد. دیگر کوههای بلند مسجدسلیمان عبارتند از آسماری و دلاو کوه تیزه در بی بیان.
جاذبههای دیدنی[ویرایش]
آثار باستانی[ویرایش]
- معبد سرمسجد: آتشکدهای قدیمی است که مربوط به دوران پارسها در شمال شرقی شهر مسجدسلیمان در یکی از قدیمیترین محلات آن به همین نام (سرمسجد) قرار دارد.
- معبد بردنشانده: تخته سنگ و پلکانی در ۱۰ کیلومتری شهر و درجاده سد مسجدسلیمان، مربوط به دوران هخامنشیان که دارای یک آتشکدهٔ قدیمی میباشد.
- تپه باستانی کلگه زرین: تپهای باستانی در جنوب شهر و در قدیمیترین محلات آن به همین نام (کلگه) که در آن آثار باستانی و مجسمات و سنگ نبشتههای زیادی کشف شده است.
- تپه باستانی گلگیر: شهری باستانی در منطقهای به همین نام که در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر قرار دارد.
مکانهای مذهبی[ویرایش]
مسجدسلیمان دارای امامزادهها و بقاع متبرکه بسیاری در اطراف خود میباشد که تعدادی از آنها عبارتند از:
- قدمگاه رضا: زیارتگاهی در میان کوههایی در منطقه تمبی که گفتنی است آن هنگام ورود به ایران از آن مکان عبور کردهاند.
- بی بی زهرا: خواهر رضا میباشند که آرامگاه وی در ۲ کیلومتری جنوب شهر در بلوار محمدی در مسیر تمبی قرار دارد.
- هفت شهیدان: آرامگاهی مربوط به هفت نفر که گفته میشود از خاندان پیامبر بودهاند؛ این آرامگاه به سبک معماری دوران قاجار ساخته شده است.
- سقاخانه ابوالفضل: سقاخانهای قدیمی مربوط به دوران قاجار میباشد که در محله کلگه در کنار کاروانسرای قدیمی آن قرار دارد.
- بی بی بطولی: در ابتدای ورودی شهر در مسیر اهواز قرار دارد.
- آرامگاه شهدای گمنام: مربوط به قبر شهید ۱۳ ساله دوران دفاع مقدس بهنام محمدی و ۶ شهید گمنام دیگر درابتدای ورودی شهر در کنار پایانه مسافربری و کارخانجات تانک سازی شهید فرخنیا واقع شده است.
موزهها[ویرایش]
- موزه نفت مسجدسلیمان: مربوط به آثار و وسایل قدیمی دوران کشف نفت در این شهر میباشد. همچنین انواع و اقسام نفتهای کشف شده در آن با مشخصات کامل میباشد که در منطقه بیبیان در اولین پالایشگاه نفت ایران و خاورمیانه واقع شده است.
- موزه مردم شناسی مسجدسلیمان: در منطقه کلگه در کنار تپهٔ باستانی کلگه زرین واقع شده است؛ که آثار مختلف در مورد قومیتهای مختلف کشورمان از جمله لباس، فرهنگ و صنایع دستی در آن وجود دارد.
مناطق نمونه گردشگری و طبیعی[ویرایش]
- منطقه نمونه گردشگری تاراز: دارای قلهای برف گیر و جنگلهای انبوه بلوط میباشد که مرز بین خوزستان و چهارمحال بختیاری را تشکیل میدهد
- روستای سوسن سرخاب از زیباترین روستاهای خوزستان و در ۱۰۰ کیلومتری شمال شهر مسجدسلیمان و در دل کوههای زاگرس واقع شده که دارای چندین رودخانه و آبشارها و باغهای زیبا میباشد که در سالهای اخیر افتتاح چندین شیلات پرورش ماهی غزل آلا به این روستا چهرهٔ زیباتری داده که هر هفته پذیرای مهمانان زیادی از شهرهای مختلف استان میباشد.
- منطقهٔ نمونه گردشگری شیمبار: شیمبار مخفف شیرین بهار میباشد. دشتی بزرگ که به واقع بهاری شیرین دارد. این دشت دارای یک شط بزرگ آب و همچنین تاکستانهای بزرگ وحشی میباشد که همه ساله خصوصاً در اواخر زمستان و نوروز به دلیل آب و هوای مطبوعش و همچنین طبیعت دلنوازش پذیرای مهمانان زیادی میباشد.
- پارک جنگلی و سد تفریحی تمبی: پارک جنگلی در کنار رودخانهای به همین نام قرار دارد، بر روی این رودخانه سدی کوچک ساخته شده که محل احداث اولین کارخانهٔ برق ایران و خاورمیانه میباشد. همچنین پشت این سد دریاچهای قراردارد که امکان قایق سواری و شنا در آن وجود دارد.
- جزیره کوشک: واقع در دریاچهٔ سد شهید عباسپور در بخش اندیکا، که بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور میباشد و دارای حدود ۳۰۰ اتاق در ویلاهای خود میباشد.
- چشمههای آب گرم گلگیر: به دلیل وجود گوگرد در کوههای این منطقه از دل آنها چشمههایی بیرون میآید که آب آن در زمستان نیز گرم میباشد و خواص درمانی بسیاری دارد.
- تنگه لیموها: تنگه یا شکافی بین کوههای پشت سد شهید عباسپور میباشد که مملو از درختان لیمو میباشد و همچنین یک غار زیبا در انتهای تنگه وجود دارد که چشمهای جوشان در میان آن است.
سایر اماکن تفریحی و گردشگری[ویرایش]
- مدرسه انگلیسیها: در منطقه هشت بنگله این شهر واقع شده است که محل تحصیل فرزندان کارکنان انگلیسی در دوران کشف نفت بود.
- کلیسای نمره چهل: در محله نمره چهل واقع شده است و محل عبادت ارامنهٔ قدیمی که در مسجدسلیمان زندگی میکردند بود.
- چاه نفت شماره یک: نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه که درسال ۱۲۸۷ به نفت رسید.
- قبرستان خارجیها: قبور خارجیهای ساکن مسجدسلیمان مربوط به ۱۰۰ سال پیش تا قبل از انقلاب میباشد در ابتدای شهر قرار دارد.
- باشگاه مرکزی: اولین و مجهزترین باشگاه تفریحی کشور میباشد که در حدود ۱۰۰ سال پیش تأسیس شد و شامل سینما، استخر شنا، زمین تنیس، پینگ پنگ، بولینگ، بیلیارد، سالن فوتبال و مهمانسرا میباشد.
سینما[ویرایش]
اولین بار نمایش فیلم برای عموم مردم در کشور ایران در این شهر اتفاق افتاد. این شهر هماکنون دارای ۴ سینمای قدیمی میباشد که ۱ سینما تمام فعال، ۲ سینما نیمه فعال و ۱ سینما تعطیل هستند.
- سینما باشگاه مرکزی: در کلوب تفریحی به همین نام قرار دارد و قدیمیترین سینمای کشور میباشد؛ که البته در حال حاضر جهت مناسبتهای خاص ویژه خانواده شرکت بهرهبرداری نفت و گاز مسجدسلیمان قابل استفاده میباشد.
- سینما فرهنگ: ویژه کارکنان آموزش و پرورش و خانوادهشان در محل نمره چهل در کانون پرورشی شهید رجایی قرار دارد.
- سینما هلال: تنها سینمای شهر که استفاده از آن برای عموم آزاد است. این سینما قبل از انقلاب متعلق به پدر مهران عبدشاه مدیر و مجری شبکه تلویزیونی IPN بود.
- سینما آلی پور: که بعد از انقلاب تعطیل شد.
هتلها و مراکز اقامتی[ویرایش]
مسجدسلیمان دارای دو هتل ۳ ستاره است. به علاوه آن؛ خود شرکت نفت دارای مهمانسراهای ویژهای جهت مهمانان خود میباشد، همچنین در روبروی ترمینال مسافربری ولیعصر یک شرکت خصوصی در حال ساخت یک هتل ۴ستاره میباشد.
- هتل جهانگردی: واقع در پنج بنگله روبروی پارک شکوفهها.
- هتل آزاد: در ابتدای شهر قرار دارد و زیر نظر دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت میکند.
- مهمانسرای والفجر: متعلق به شرکت نفت که در گذشته محل استفاده خاندان پهلوی هنگام سفرهای زمستانی و نوروزی خود به مسجدسلیمان بوده و در حال حاضر مختص مهمانان درجه یک شرکت بهرهبرداری نفت و گاز مسجدسلیمان میباشد.
- مهمانسراهای نفت ۱ و نفت ۲: متعلق به شرکت نفت که اولی در منطقه گلف و ویژه بازیکنان تیم فوتبال نفت مسجدسلیمان و خانوادهشان میباشد و دومی در چهارراه بهداری نبش کوچه نرس هاستل قرار دارد و ویژه مهمانان شرکت نفت خصوصاً کارکنان غیربومی و مأمور از نقاط دیگر شهر میباشد. این مهمانسراها دارای امکانات متنوعی از قبیل میز پینگ پنگ، بیلیارد، بویلینگ، کلوب تفریحی هستند.
معماری[ویرایش]
برخی ساختمانهای مسجدسلیمان که در دوره فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس ساخته شدهاند سبک معماری انگلیسی داشته که اغلب در اثر گسترش و نوسازی در شهر تخریب شدهاند. بخشهایی از آن هنوز به نامهای انگلیسی آن دوره مانند منطقه کمپ کرسنت و اسکاچ کرسنت و کمیک لب کرسنت (Chemic Lab) معروف است.[نیازمند منبع]
محلههای مسجدسلیمان[ویرایش]
محدودهٔ مسجدسلیمان ناهموار و دارای پستی و بلندیهای زیادی است. شرکت نفت منازل و ادارات خود رادر نقاط مناسبتر احداث کرده و به همین دلیل محلههای این شهر ازهم فاصله داشتند. در سالهای اخیر به دلیل رشد جمعیت شهر و عدم کنترل اولیهای که بر ساخت و ساز وجود داشت، فاصلهٔ بین محلات کم شده و در بسیاری جاها، کاملاً به هم چسبیده هستند.[نیازمند منبع]
وجه تسمیهٔ محلهها[ویرایش]
نام محلات بیشتر از نام چاههای نفت و یا ادارات شرکت نفت گرفته شدهاست؛ مانند نمره یک که از نام چاه شمارهٔ یک گرفته شدهاست. بسیار از محلهها به همین ترتیب به یک نمره خوانده میشوند که بیشترین آن نمره چهل است. اسم برخی محلات هم از نام طوایفی گرفته شده که برای اولین بار در آنجا سکنی گزیدهاند؛ مانند مالجونکی.[۵] برخی جاها هم افرادی که از شهرهای دیگر برای کار به مسجدسلیمان آمده بودند، در کنار هم اقامت کرده و خانه ساختهاند؛ مانند لیناصفهانیها و یا محل اقامت کارکنان خارجی شاغل در شرکت نفت مانند لین هندیها.[نیازمند منبع]
نام محلهها[ویرایش]
- سرمسجد (به سکون ر): این محله به علت آثار باستانی[۶] که روی تپهای بالای آن وجود دارد و منسوب به سلیمان است، سرمسجد نامیده شد. نامگذاری مسجدسلیمان در دیماه ۱۳۰۳ شمسی هم به علت همین آثار میباشد.[۷]
- نمرهیک: مرکز شهر مسجدسلیمان است و به علت وجود «چاه شماره یک» (اولین چاه نفت ایران-خاورمیانه) در این محله، به این نام معروف شد.
- هوانیروز
- تلخاب (به فتح ت)
- نفتک (به فتح ت)
- باغ چشمهعلی (به سکون ه)
- باشگاه سوارکاران
- چهاربیشه
- نصیرآباد
- کولرشاپ Cooler Shop: نام خود را ازیکی از ادارات شرکت نفت گرفته است.[۸]
- ریل وی یا Rail Way: به خاطر وجود یکی از ایستگاههای قطار در این محله به این اسم نامیده شدهاست.
- بازار چشمهعلی (به سکون ه): در گذشته چشمهای با همین نام در این محله وجود داشته است.[۹] همچنین بازارچه قدیمی در این محله احداث شد که از رونق خوبی برخوردار بود و اکثر ساکنان محلات شمالی شهر برای تهیه مایحتاج خود به آنجا میرفتند. با زارچشمه علی بعلت وجود چندین مدرسه قدیمی، شعبه قدیمی بانک ملی، زبانکده، بهداری، کودکستان، بازارچه، باشگاه، پارک جنگلی و خانههای سازمانی نفت و ارتش، از قدیم یکی از امنترین و بهترین محلات شهر بوده است.
- لین اصفهانیها (به کسر ل و سکون ی - LANE)
- محله حسین قصاب (مال گندلیها - به فتح گ، سکون ن، و فتح د): که در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی به کوی کاوه مشهور بودهاست و هنوز در فیشهای آب و برق نام کوی کاوه نوشته میشود و نامهای پیش گفته فقط جنبه شفاهی دارند.
- لین هندیها: درابتدا محل اقامت کارکنان هندی بوده و اکنون کاملاً از بین رفتهاست.
- دره گلگیریها (به ضم گ اول)
- مال جونکی (به سکون ل)
- سرکورهها (کوی شهید موسوی) که بعلت وجود معدن گچ و کورههای گچ پزی به این اسم نامگذاری شد.
- مال شنبه (کوی شهید لرستانی - به سکون ل)
- پنج بنگله (به فتح ب، سکون ن و گ و کسر ل)
- هشت بنگله (بنگله به خانههای ویلایی لوکس کارمندان عمدتاً خارجی شرکت نفت که به همراه خانواده هایشان در آنها زندگی میکردند، گفته میشود)
- شاهنشین (به سکون ه)
- مالکریم (به سکون ل)
- نمره یازده
- درهاشکفت: محلیها آن را دراشکفت (به فتح د، کسر ر، سکون ش، و ضم ک) میخوانند. اشکفت در گویش بختیاری به معنی غار است.
- نمرهدو
- پانسیون خیام
- سی برنج (C.Branch) به معنی بخش C یا منطقهٔ C.
- کمپ کرسنت (Camp Crescent) که کرسنت به معنی تپه یا قله میباشد. (نام کمپی که روی تپه ساخته شده)
- اسکاچ کرسنت (ُScotch Crescent)
- کمیک لب کرسنت Chemic Lab: منطقهای که آزمایشگاه شیمیایی نفت در آن احداث شده بود.
- نفتون
- پشتبرج (به کسر ت)
- باغ ملی (به سکون غ)
- افرمبی (به فتح الف و ر): محلهای که پشت گاراژ شرکت نفت، بین باغ ملی و محلهٔ پشت برج قرار دارد. در گذشته در این محله ادارهای با نام ادارهٔ تعمیرات راه و ساختمان منطقه وجود داشته است. نام انگلیسی این اداره Field Road Maintenance And Building بوده و حروف اول نام این اداره (F. R. M. B) است. انگلیسیها در آن زمان نام این اداره را به صورت خلاصه یعنی (اف، آر، ام، بی) و با سرعت اِفرَمبی تلفظ میکردند. این نام، بعدها درگویش محلی به افرمبی تغییر کرد.[۱۰]
- مین آفیس (به کسر م، سکون ی و ن): اداره مرکزی شرکت نفت (Main Office)
- سبزآباد: این محله در مرکز شهر مسجدسلیمان قرار دارد و قسمتی از محلهٔ نمره چهل میباشد. یکی از محلات قدیمی میباشد که در حال حاضر هنرستان شبانهروزی کار و دانش امیرکبیر که در گذشته دانشسرای تربیت معلم بود و قبل از انقلاب هم دبیرستانی مخصوص ادبیات بود و در گذشته بزرگترین هنرستان غرب کشور بود که افراد از شهرها و استانهای مختلف کشور در این مکان تحصیل کرده و آموزش دیدهاند. در حال حاضر قسمتی از این هنرستان به کتابخانه عمومی شهید بهنام محمدی تبدیل شده است.
- نمرهچهل
- پشت کوه
- درهخرسان
- بازار شوشتریها
- درهٔ سوکیاس
- نمرههشت
- بیبی یان (جمع بیبی):که در گذشته بسیاری از کارخانهها و پالایشگاهها در آن فعالیت میکردند
- ظلم آباد
- مرغ آباد
- شیخآباد
- شالوا
- لین فرهنگیان
- مال بالا عیدی مختار
- چهارراه خانعلی طاهری
- خواجهآباد
- نفتآباد
- کلگه: به علت وجود تپهای باستانی به نام «کلگه زرین» یا کلگه زری، کلگه نامیده شد.
- شیخ مندنی
- تمبی (به کسر ت و سکون م و ب): از مناطق قدیمی و در فاصلهای نسبتاً دور از شهر و در کنار رودخانهٔ فصلی به همین نام قرار دارد.
مسجدسلیمان و صنعت[ویرایش]
اگر بگوییم این شهر نخستین شهر صنعتی ایران میباشد گزاف نگفتیم. وجود اولین چاه نفت خاورمیانه، اولین پالایشگاه نفت خاورمیانه، اولین کارخانه گوگردسازی، اولین کارخانه تولید برق و ... خود گواه بر این مدعاست. ازجمله دوتن از پرسنل باسابقه صنعت نفت مسجدسلیمان را میتوان علی محمد اسفندیاری و علی طاهری معروف به خانعلی نام برد که هرکدام به ترتیب چهل و هشت و چهل و هفت سال در پالایشگاههای بی بیان خدمت نمودند. هم اکنون مسجدسلیمان در بخش صنعت یکی از قطبهای صنعت ایران است. این شهر دارای کارخانجات صنعتی عظیمی از جمله: کارخانه تولید سیمان کارون مسجدسلیمان، سد و نیروگاه مسجدسلیمان که در سال ۱۳۹۲ برای سومین سال پیاپی رتبه اول را در تولید برق کسب کرد، شرکت بهرهبرداری نفت و گاز مسجدسلیمان یکی از ۵ شرکت تابعه مناطق نفت خیز جنوب میباشد که گستردگی آن از ایذه تا ایلام و خرمآباد میرسد، کارخانجات تانک سازی شهید فرخنیا، پالایشگاه گاز مسجدسلیمان، پتروشیمی بزرگ رازی مسجدسلیمان، کارخانجات آلومینیوم سازی و ... به علاوه اینکه این شهر دارای یک شهرک صنعتی عظیم میباشد که در آن کارخانجات بزرگ و کوچکی از جمله تولید آرد، سوسیس، ماکارانی، صنایع پلاستیک، گونی بافی و ... میباشد
مسجدسلیمان و ورزش[ویرایش]
پایه شکل گیری بیش از ده رشته و تیم ورزشی در مسجدسلیمان میباشد که عبارتند از فوتبال، شنا، بویلینگ، پینگ پنگ، والیبال، گلف، تنیس، راگبی، بیلیارد و ... برای اولین بار فوتبال در ایران از مسجدسلیمان آغاز شد و اولین مسابقه فوتبال در این شهر بین مردم بومی و انگلیسیها برگزار شد. اولین استخر شنای ایران در این شهر احداث شد و بدین ترتیب پایهگذار ورود شنا به ایران بود، اولین زمین تنیس و میز پینگ پنگ و بیلیارد هم برای اولین بار در این شهر مورد استفاده قرار گرفت. اولین زمین گلف ایران هم در منطقه بی بی یان این شهر بنیان شد و تیم نفت این شهر هم اکنون جزو تیمهای شرکت کننده در مسابقات لیگ ایران میباشد. در رشته وزنهبرداری مسجدسلیمان از دیرباز به عنوان یکی از قطبهای وزنهبرداری حضور داشته و تیم نفت مسجدسلیمان سالها عنوان قهرمانی ایران و آسیا را به یدک میکشید از وزنه برداران شهیر این شهر مهران و بهمن مطلق، امیری منگشتی قهرمان آسیا و رکورددار وزن خود در آن زمان، پهلوان شمسی قهرمان کنونی هفت دوره پیشکسوتان جهان و رکورددار جهان، نواب نصیرشلال قهرمان جهان و نایب قهرمان المپیک ۲۰۱۲ لندن و ... میباشند.
ترابری، مراکز آموزشی[ویرایش]
ترابری[ویرایش]
این شهر با اهواز مرکز استان خوزستان ۱۲۵ کیلومتر فاصله دارد که البه با احداث جاده دسترسی جدید به ۸۰ کیلومتر تقلیل خواهد یافت. همچنین این شهر دارای جاده آسفالته تا شهرهای لالی، شوشتر، هفتکل، ایذه، باغملک و استان چهارمحال و بختیاری میباشد. پایانه بزرگ مسافربری ولیعصر مسجدسلیمان: در شمال شهر در منطقه نفتک واقع است و کار جابجایی مسافران را به وسیله اتوبوسها و سواریهای پلاک کرایه انجام میدهد. از مسجدسلیمان اتوبوسهایی همه روزه به مقصد تهران، کرج، خرمآباد، بروجرد، اصفهان، شهرکرد، شاهین شهر، فولادشهر، شیراز و اهواز کار ترابری مسافران را انجام میدهد که از این بین تردد بین مسجدسلیمان-اهواز و مسجدسلیمان-اصفهان از همه بیشتر است. همچنین مینی بوسها کار تردد بین مسجدسلیمان و شهرهای اطراف از جمله شوشتر و لالی را انجام میدهند همچنین سواریهای پلاک کرایهای از این پایانه مسافران را به شهرهای اهواز، شوشتر، لالی و شهرکرد جابجا میکنند. علاوه بر این دفاتر مسافربری دیگری در سطح شهر کار مسافربری را انجام میدهند از جمله دفتری در مرکز شهر که مختص ترابری مسافران بین مسجدسلیمان و ایذه با اتوبوس و سواریهای پلاک کرایه میباشد.
فرودگاه[ویرایش]
این شهر دارای یک فرودگاه در شمال شرقی خود میباشد که در حال حاضر به نام فرودگاه شهید آسیایی نامیده میشود این فرودگاه اولین فرودگاه کشور بوده و در دوران جنگ ایران و عراق در خدمت هواپیمایی نیروی زمینی ارتش (هوانیروز) بود و طی موشک بارانهای رژیم بعث عراق دچار خسارات و نواقصی شد تا از کاربری عمومی بیفتد اما در سال ۱۳۸۷ و همزمان با یکصدسالگی کشف نفت در این شهر دولت و وزارت نفت با بودجهای ۶ میلیاردی کار ترمیم و بازسازی آنرا از سر گرفت و هم اکنون آماده خدمات رسانی به مردم این شهر و شهرهای اطراف میباشد.
راه آهن[ویرایش]
اولین راه آهن ایران در این شهر قرار داشت و جهت حمل بار و باربری مورد استفاده قرار میگرفت که در دوران جنگ هشت ساله از بین رفت.
راههای آسفالته[ویرایش]
راههای ارتباطی این شهر با شهرهای اطراف عبارتند از:
- مسیر اهواز – مسجدسلیمان به طول ۱۲۵ کیلومتر (جاده میان بر جدید در حال احداث به طول ۸۰ کیلومتر)
- مسیر مسجدسلیمان – شوشتر به طول ۵۵ کیلومتر
- مسیر مسجدسلیمان - اندیکا به طول ۴۵ کیلومتر
- مسیر مسجدسلیمان – شهرکرد به طول ۳۴۰ کیلومتر
- مسیر مسجدسلیمان - لالی به طول ۵۰ کیلومتر
- مسیر مسجدسلیمان - هفتکل به طول ۶۵ کیلومتر
- مسیر مسجدسلیمان - باغملک به طول ۹۵ کیلومتر
- مسیر مسجدسلیمان - ایذه به طول ۱۴۵ کیلومتر (جاده میان بر جدید در حال احداث بطول ۷۰ کیلومتر)
مراکز آموزش عالی[ویرایش]
- مراکز عالی آموزشی این شهر به شرح زیر میباشد که عبارتند از
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد مسجدسلیمان
- مرکز آموزش علمی کاربردی صنعت نفت مسجدسلیمان
- دانشکده سما مسجدسلیمان
- دانشگاه پیام نور مسجدسلیمان
- مرکز آموزش فنی و حرفهای خمینی
- هنرستان صنعتی نزاجا (تعطیل)
- مرکز آموزش پرستار یا زهرا
مردم شناسی[ویرایش]
زبان اهالی این شهر، لری با گویش بختیاری میباشد و از طوایف ایل بختیاری هستند. ازجمله طوایف بختیاری ساکنین مسجدسلیمان میتوان به:
- گندلی
- بابادی
- شهنی
- موری
- علاسوند
- زراسوند
- باورصاد
اشاره نمود.
پانویس[ویرایش]
- ↑ طبق نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر مسجدسلیمان به ۱۰۳٬۳۶۹ رسید و این در حالی است که جمعیت این شهر در سرشماری سال ۱۳۸۵ عبارت از ۱۰۹٬۵۹۷ نفر بوده است؛ و بعبارتی جمعیت مسجدسلیمان در طی ۵ سال گذشته ۵٫۸ درصد کاهش یافته است.
- ↑ «جزایر سهگانه ایرانی از مالکیت چند هزار ساله تا ادعاهای چند 10 ساله». روزنامه اطلاعات. ۲۰۱۵-۰۵-۱۳. بازبینیشده در ۲۰۱۶-۰۳-۱۹.
- ↑ http://spna.ir/home/?p=5685
- ↑ «آب و هوای مسجدسلیمان» (انگلیسی). وبگاه ودربیس. بازبینیشده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۴.
- ↑ عباسی شهنی۱۳۸۳ ص۵۸
- ↑ صفهٔ سرمسجد
- ↑ عباسی شهنی۱۳۸۳ ص۵۵
- ↑ کولرشاپ مرکز تعمیر وسایل سرمایشی بود
- ↑ عباسی شهنی۱۳۸۳ ص۵۷
- ↑ عباسی شهنی۱۳۸۳ ص۳۴۳
منابع[ویرایش]
- عباسی شهنی، دانش. تاریخ مسجدسلیمان، تاریخ تحولات صنعت نفت. چاپ سوم. انتشارات هیرمند، ۱۳۸۳.
- مسجد سلیمان، تصویر ایران بدون نفت؟ بیبیسی فارسی
- May 26, 1908: Mideast Oil Discovered — There Will Be Blood, Wired.com
- MAY 26 - EVENTS, Today in Science History (todayinsci.com)
|
|