گاگریو

گاگریو در بختیاری به نام‌های دیگری مانندِ «گوگِریو» و «سُروُو» که مخففِ سرودهٔ عزا است گفته می‌شود. موگٙپ ایوده ولات غریوم_گلی دارم که نیده جوابم

معانی

• گاگریو از دو بخشِ گا بمعنی گاه (زمان یا وقت) و گریو به معنی گریه ساخته شده و سرهم به معنای زمان گریه است.
• اگر گا را بمعنی گوی و گفتن و گِریو را بمعنیِ گریستن بدانیم، سرهم بمعنی گفتن و گریستن است. یعنی مراسمی که در آن می‌گویند و می‌گریند.

محتوا

گاگِریوها شعر هستند و در دستهٔ اشعار بختیاری جای می‌گیرند. این اشعار عمدتاً در مراسمِ عزاداری بختیاری‌ها و بیشتر توسطِ زنان خوانده می‌شود اما امروزه با گسترش و دگرگونی وضعیتِ اجتماعی و ساخت مساجد و امکاناتِ صوتی، مردان نیز گاهی به خواندنِ گاگریو روی می‌آورند.

گاگریوها معمولاً با توجه به خصوصیاتِ فردِ در گذشته و توسط زنان بشکلِ فی البداهه خوانده می‌شوند و معمولاً با تغییرِ نام و کلمات، شعر را بگونه‌ای متناسب با وضعیتِ درگذشته می‌خوانند. مضمونِ این ابیات شرحِ خوبی، مِهر، میهمان نوازی، سوارکاری، تیراندازی، شجاعت و رشادتِ شخصِ درگذشته است. همچنین زنانِ در گذشته نیز به صفاتِ پاکدامنی، مهمان نواری، تلاش در خانه و مضامینی از این دست ستوده می‌شوند.

وزن گاگریوها

در گاگریوها وزن و قافیه معمولاً رعایت می‌شود. هرچند که گاهی یک مصرع نسبت به مصرعِ پیشینِ خود، یک یا چند هجا بیشتر یا کمتر دارد. اما معمولاً وزن و قافیه در این اشعار بخوبی رعایت می‌شود. بطور خلاصه می‌توان گفت که بیشترِ زنانِ بختیاری طبعِ شعر داشته و اشعاری را به شخصِ درگذشته نسبت داده و با همخوانی و بشکلِ گروهی، با سوز و گدازی خاص می‌خوانند.

رسوم

محورِ همهٔ اشعارِ گاگریو، غم و عزاست. در آغازِ خواندنِ گاگریو، رسم بر اینست که یکی از زنانِ سرشناس و «بی بی» های ایل شروع به خواندنِ بیتی از گاگریوه می‌کند و همهٔ زنان نیز با وی همنوا می‌شوند و آن بیت، بیتِ ترجیعی می‌ماند که زنان پس از خواندنِ هر چند بیتی آن بیت را دوباره تکرار می‌کنند. معمولاً پس از خواندنِ چهل بیت یا کمتر، زنِ دیگری خواندنِ اشعار و تکرارِ آنها را بعهده می‌گیرد و زنانِ دیگر نیز با وی همنوا شده و این کار در مجالسِ ترحیم ممکنست ساعتها به درازا بینجامد.

انواع گاگریو

گاگریوها با توجه به محتوای آنها به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• گاگریوهایی که در وصفِ اندام و جسمِ فرد در گذشته است.

مانند:

ای جَوون کُر جاهلی لَو قاغذِ نو

َار دَدوت سیت بمیره مَیَر که چِ بوو

• گاگریوهایی در وصفِ ایمان و نیکی‌های اخلاقیِ فردِ درگذشته.

دَسومِه به کَس نیدُم غیرِ بِرارُم

زتنهایی هی کُلٙه چیر ایواروم

اُچو که آقام اِره به چادر پوش

چی بلبل حرف اِزَنِه خانا گِرن گوش

• گاگریوهایی در شِکوه از روزگار و فلک و چرخِ گردون.

نرمه نرمه بزنین کَلند به مزارا

تا بِنیَرُم چه کنه خدا زِ بالا

• گاگریوهایی که حالتِ سیاسی داشته‌اند و دربارهٔ کسانی سروده می‌شوند که بحکمِ حکام کشته می‌شوند.
• گاگریوهایی که صرفاً حالتِ غم‌انگیز و تأثر بر مرگِ عزیزان دارد.

منابع

• آسمند جونقانی، علی. تاریخ ادبیات در قوم بختیاری. چاپ نخست 1380. ISBN 964-91067-6-6