تمبر

تمبر منتشرشده به‌مناسبت پنجاهمین سال تأسیس نیروی هوایی شاهنشاهی ایران

تَمبر یا تمبر پستی مدرکی چاپی است که نشان‌دهندهٔ پیش‌پرداخت مبلغی برای خدمات پستی است. تمبر معمولاً به‌صورت کاغذی کوچک و چهارگوش تهیه می‌شود که در چهار سوی آن، کاغذ حالت دندانه‌دار دارد و در پشت آن چسبی خاص مالیده شده که با برخورد آب، خاصیت چسبندگی پیدا می‌کند.

چسباندن تمبر به یک نامه یا بستهٔ پستی نشان‌دهندهٔ این است که فرستنده، مبلغ لازم برای ارسال محموله را به‌طور کامل، یا بخشی از آن را، پرداخته‌است. درصورتی‌که ارزش تمبر الصاقی کمتر از بهای خدمات پستیِ مربوطه باشد، گفته می‌شود که محموله «کسرِ تمبر» دارد.

تمبرها را از روی افراد مهم مانند ملکه شاه دانشمند و از روی اتفاقات مهم و تاریخی یا مکان‌ها چاپ می‌کنند. افرادی که تمبر جمع‌آوری می‌کنند تمبرها را به ترتیب سال چاپ و ارزش در آلبوم نگهداری می‌کنند.

پیرامون واژه

واژهٔ «تمبر» برای پست در فارسی از زبان فرانسوی (timbre) وام گرفته شده‌است. در پارسی سره از واژهٔ «پـِیکه» بدین‌منظور استفاده می‌شود.

تمبر در ایران

نوشتار اصلی: تاریخ تمبر در ایران

قدیمی‌ترین تمبر رسمیِ ایران معروف به تمبر باقری در روزگار پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، در سال ۱۲۹۲ ه‍. ق برابر با ۱۸۶۸ م منتشر شده‌است. نقش این تمبر، نشان رسمی دولت وقت ایران، شیر و خورشید، است که درون دایره‌ای قرار گرفته و در چهارگوشهٔ آن بهای هر تمبر به فارسی درج شده‌است.

محمد مهروان و ناصر گرجی از طراحان تمبر در ایران هستند.

نخستین بار در سال ۱۲۷۹ با تأسیس دفتر پستی انگلستان در بوشهر و استفاده از تمبر هندوستان در محمولات پستی، تمبر در ایران رواج یافت.

تاریخچه

در سال ۱۶۳۵ م، یکی از کارمندان پُست فرانسه به نام مسیو ولایه پاکتی با علامت ویژه ابداع کرد و به‌جریان انداخت. پس از وی یک نفر سوئیسی به نام جیمس چالمره تمبرهایی در چاپخانهٔ خود چاپ کرد و آنها را در سال ۱۸۳۴ به دولت بریتانیا عرضه نمود. در سال ۱۸۷۳ م، رونالد هیل، کارمند ارشد ادارهٔ پست بریتانیا اهمیت کار را در مجلس عوام به تأیید رساند.

دولت بریتانیا در ماه مهٔ سال ۱۸۴۰ نخستین تمبر دنیا را به ارزش یک و نیم پنی، با تصویر ملکهٔ انگلیس (معروف به پنی سیاه) چاپ و منتشر کرد. به‌این‌ترتیب رونالد هیل پدر و ابداع‌کنندهٔ تمبر پستی در جهان است.اولین تمبر ایران در طبرستان رونمایی شد.

نخستین کشورهای آسیای و اسلامی که به انتشار تمبر روی آوردند هند در سال ۱۸۵۴ و عثمانی در سال ۱۸۶۳ و مصر در سال ۱۸۶۶ بودند.

جستارهای وابسته

• تمبرشناسی
• تمبر مالیه