سفارت بریتانیا در تهران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو

مختصات: ۳۵°۴۱′۴۴.۴۴″ شمالی ۵۱°۲۵′۷″ شرقی / ۳۵.۶۹۵۶۷۷۸° شمالی ۵۱.۴۱۸۶۱° شرقی / 35.6956778; 51.41861

باغ و سفارت انگلیس یا سفارت بریتانیا در تهران
UKinIran.JPG
سفارت پادشاهی متحده در تهران
نام باغ و سفارت انگلیس یا سفارت بریتانیا در تهران
کشور  ایران
استان استان تهران
شهرستان تهران
اطلاعات اثر
کاربری باغ سفارت
دیرینگی دوره قاجار
دورهٔ ساخت اثر دوره قاجار
بانی اثر جیمز وایلد
مالک اثر دولت بریتانیا
مالک فعلی اثر دولت بریتانیا
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت ۲۲۸۰
تاریخ ثبت ملی ۹ فروردین ۱۳۷۸
اطلاعات بازدید
امکان بازدید ندارد
وبگاه http://ukiniran.fco.gov.uk/fa

سفارت بریتانیا در تهران (به انگلیسی: British Embassy in Tehran)، سفارت رسمی دولت پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی در ایران است.

سفارت بریتانیا در باغی وسیع به آدرس «شماره ۱۹۸ خیابان فردوسی»[۱] و اقامت‌گاه دیپلماتیک و مرکز فرهنگی بریتانیا در باغ قلهک تهران واقع شده‌اند.[۲]

تاریخچه[ویرایش]

در راستای گسترش روابط ایران و بریتانیا، اولین هیئت ثابت نمایندگی بریتانیا در تهران، ابتدا در سال ۱۸۲۱ میلادی (۱۲۰۰ خورشیدی) در باغ الچی در تهران مستقر شد. تقریباً چهل سال بعد شلوغی بیش از اندازه و شرایط نامناسب بهداشتی محل سبب شد تا دولت بریتانیا در پی یافتن محل مناسب‌تری برای این منظور برآید و برای این کار محل واقع در خیابان فردوسی در حومه وسیعی در شمال شهر قدیمی تهران را به قیمت «بیست هزار تومان» خریداری کرد.[۳]

نظارت بر احداث بناهای جدید سفارتخانه به معماری انگلیسی به نام جیمز وایلد سپرده شد.

بزرگ‌ترین جشن دیپلماتیک سالانه در این سفارتخانه، جشن مربوط به تولد الیزابت دوم، ملکه بریتانیا و اتحادیه کشورهای همسود است که هرساله در ماه ژوئن برگزار می‌شود.[۴] سفارت بریتانیا در تاریخ اول شهریور هزار و سیصد و نود و چهار _ بیست و سه اوت دو هزار و پانزده با حضور وزیر خارجه دو کشور بازگشایی گردید.

بست‌نشینی مشروطه‌خواهان در سفارت بریتانیا[ویرایش]

سفارت بریتانیا در تهران در دوره قاجار

یکی از معروف‌ترین وقایع تاریخی مربوط به سفارت «بست‌نشینی» و تحصن در سفارت در ماه‌های ژوئیه و اوت ۱۹۰۶ میلادی (تابستان ۱۲۸۵ خورشیدی) و در طی مبارزات منتهی به انقلاب مشروطه بود. در این زمان بین ۱۲ تا ۱۶هزار نفر از ساکنین تهران و علمای شیعه در محل سفارت بریتانیا «بست‌نشسته» و بدین ترتیب زندگی شهر را مختل نموده و مظفرالدین شاه را به صدور فرمان مشروطه و ایجاد مجلس شورای ملی در روز ۵ اوت ۱۹۰۶ (۱۴ مرداد ۱۲۸۵) وادار ساختند.[۵]

نقش مثبتی که سفارت بریتانیا در تهران در حمایت از آزادیخواهان مشروطه‌طلب ایفا کرد و بست‌نشینی مشروطه‌خواهان در سفارت، نام پادشاهی متحده را در میان مردم تا پیش از قرارداد ۱۹۰۷ باقی گذاشت و مراوده و مکاتبه رهبران مشروطه را با سفیر و سفارت، افزایش داد؛ با وجود آنکه به نوشته دنیس رایت، سفیر پیشین بریتانیا در تهران، این واقعه «سرمایه بزرگ و جاودانه‌ای برای دولت فخیمه فراهم آورد».[۶]

در دوران ملی شدن صنعت نفت[ویرایش]

محمد مصدق در اکتبر ۱۹۵۲ میلادی دستور تعطیلی سفارت بریتانیا در تهران را به اتهام انجام توطئه علیه دولتش صادر کرد.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران[ویرایش]

پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، سفارت بریتانیا تحت محافظت کشور سوئد قرار گرفت. در سال ۱۹۸۷ میلادی و در خلال جنگ ایران و عراق، تمامی کارکنان سفارت در پی تیرگی روابط ایران و پادشاهی متحده به لندن فراخوانده شدند. در نوامبر ۱۹۸۸ میلادی، جفری هاو وزیر خارجه بریتانیا با علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت ایران در مورد برقراری دوباره روابط دیپلماتیک به توافق رسید.[۷]

در ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ میلادی، سید روح‌الله خمینی فتوایی برای قتل سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی و ناشر آثارش صادر کرد. وزرای خارجه اتحادیه اروپا در اعتراض، تصمیم گرفتند تا روسای هیات‌های نمایندگی دیپلماتیک خود را در پاسخ به فتوای قتل یک نویسنده، از ایران فراخوانند. دولت بریتانیا بار دیگر، تمامی کارکنان بریتانیایی را از ایران خارج نمود و سفارت به حالت نیمه تعطیل درآمد.[۸]

شهرداری تهران همچنین نام «خیابان وینستون چرچیل» در جنب سفارت پادشاهی متحده در تهران را به نام «خیابان بابی ساندز»، تغییر نام داد.[۹] بابی ساندز، ملی‌گرای ایرلندی ضدانگلیسی و عضو ارتش جمهوری‌خواه ایرلند بود.

در سال ۱۹۹۰ میلادی و در پی تهاجم عراق به کویت، دولت بریتانیا تصمیم به برقراری مجدد روابط با ایران را لازم دانست. با برقراری دوباره روابط، تنش خاصی تا سال ۱۹۹۲ میلادی ایجاد نشد، تا آنکه بنابر حکم دادگاه میکونوس در آلمان، در خصوص دخالت مامورین امنیتی جمهوری اسلامی در قتل چهار مخالف کرد نظام جمهوری اسلامی در آلمان، کشورهای عضو اتحادیه اروپا از جمله دولت بریتانیا، سفرای خود را از ایران فراخواندند.[۱۰]

در پی انتخاب سید محمد خاتمی به ریاست جمهوری در ایران و آغاز دورانی جدید در روابط خارجی ایران، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، سفرای خود را به ایران بازگرداندند. در سال ۱۹۹۹ میلادی و در جریان دیدار رابین کوک و کمال خرازی، وزرای امور خارجه وقت بریتانیا و ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، روابط سیاسی میان دو کشور، به سطح سفیر ارتقا پیدا کرد. سطح روابط از آن زمان تاکنون کاهش پیدا نکرده، اما چندین بار، بخصوص در مورد برنامه هسته‌ای ایران بحرانی شده است.[۱۱]

با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در ایران و اوج‌گیری اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران، روابط سیاسی میان دو کشور تا حد زیادی دچار تنش شد. دولت بریتانیا در موضعی رسمی، برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی برای منطقه خاورمیانه خوانده است.[۱۲] در واکنش جمهوری اسلامی، برخورد بریتانیا را ««توطئه و اقدامات شیطنت‌آمیز انگلیس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران» می‌نامد.

در تاریخ ۲۸ ژوئن ۲۰۰۹ میلادی، نه تن از کارکنان ایرانی سفارت بریتانیا در تهران، به اتهام «دست‌داشتن در شورش‌های پس از انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران»، توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شدند.[۱۳][۱۴][۱۵] در واکنش وزارت امور خارجه بریتانیا، اتهام «دست‌داشتن در ناآرامی‌های ایران» را رد کرد.[۱۶] در تاریخ ۱۹ ژوئیه ۲۰۰۹ میلادی، آخرین کارمند ایرانی سفارت بریتانیا با قید وثیقه از زندان اوین تهران، آزاد شد.[۱۷][۱۸]

پس از مدت‌ها تهدید از جانب ایران به کاهش روابط دیپلماتیک با دولت بریتانیا و در واکنش به اعمال تحریمهای مالی (تحریم بانک مرکزی توسط دولت بریتانیا) [۱۹] مجلس ایران در ۲ آذر ۱۳۹۰ با رأی موافق ۱۷۹ نماینده طرح دو فوریتی کاهش روابط با بریتانیا را به تصویب رساند. شورای نگهبان، این مصوبه را تأیید کرد و آن را با شرع و قانون اساسی ایران مغایر ندانست.[۲۰] دولت ایران موظف است ظرف ۲ هفته روابط دیپلماتیک خود را با این دولت از سطح سفیر، به کاردار تنزل دهد. با تآیید نهایی این طرح دامنییک جان چیلکات، سفیر کنونی بریتانیا باید ایران را ترک کند.[۲۱] در همین راستا دولت بریتانیا اعلام کرده است:

به این اقدام ایران واکنش قاطعانه‌ای نشان خواهیم داد.[۲۲]

تظاهرات و حملات «دانشجویان»[ویرایش]

حمله به سفارت بریتانیا در تهران(هشتم آذر ۱۳۹۰)

مطابق کنوانسیون ۱۹۶۱ وین، دولت‌های میزبان، مسئول حفاظت و تامین امنیت سفارتخانه‌های خارجی در کشور خود هستند.[۲۳]

  • در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۰۷ میلادی، برابر با ۱۲ فروردین ۱۳۸۶، دانشجویان بسیجی تظاهرات خشونت‌آمیزی را در مقابل سفارت پادشاهی متحده در تهران برگزار کردند و به پرتاب سنگ، بمب‌های آتش‌زا و نارنجک‌های دستی به داخل سفارت بریتانیا پرداختند. نیروی انتظامی با ایجاد موانع، مانع از نزدیکی حمله‌کنندگان به سفارت شده بود.[۲۴]
  • در تاریخ ۱۴ ژوئن ۲۰۰۷ میلادی، گروهی از تظاهرکنندگان بسیجی با تجمع مقابل سفارت بریتانیا در تهران و پرتاب کیسه‌های رنگ و تخم‌مرغ به سوی مهمانان ایرانی و خارجی، سعی کردند تا مانع از برگزاری مهمانی سالانه به مناسبت تولد الیزابت دوم، ملکه بریتانیا و کشورهای همسود شوند.[۲۵][۲۶]
  • در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۰۸ میلادی، برابر با ۱۰ دی ۱۳۸۷، دانشجویان بسیجی تظاهرات خشونت‌آمیزی را در مقابل باغ تابستانی سفارت پادشاهی متحده در تهران در اعتراض به نبرد اسرائیل و حماس در نوار غزه برگزار کردند. دانشجویان بسیجی توانستند تا وارد باغ تابستانی سفارت بریتانیا در قلهک شده و پرچم فلسطین را آنجا نصب کنند. پلیس تهران که ماموریت حفاظت از سفارت را برعهده دارد، برای جلوگیری از ورود تظاهرکنندگان به داخل باغ سفارت بریتانیا اقدام به تیراندازی هوایی کردند.[۲۷][۲۸]
  • در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۱۰ میلادی، برابر با ۲۱ آذر ۱۳۸۹، تظاهراتی از سوی «بسیج دانشجویی» در مقابل سفارت بریتانیا در تهران انجام گرفت.[۲۹] انگیزهٔ دانشجویان تظاهرکننده،«اعتراض به ترور دو استاد فیزیک هسته‌ای ایران و قطع کامل روابط با انگلستان به خاطر سالها توطئه علیه ایران از جمله حمایت از پادشاهان مستبد،دخالت در کودتای 28 مرداد،کمک به صدام در حمله به ایران و سالها تحریم ظالمانه علیه منافع ملی ایران و ده ها مورد دیگر بیان شده‌بود، تجمع‌کنندگان هم‌چنین خواستار اخراج سایمون گس، سفیر بریتانیا از ایران شدند.[۳۰]
  • در تاریخ ۸ آذر ۱۳۹۰ دانشجویان بسیجی وارد سفارت انگلیس شدند و پرچم کشور انگلیس را پایین آورده و آتش زدند و نشان سلطنتی دولت انگلیس را از داخل سفارت این کشور در تهران به بیرون ساختمان سفارت آوردند که این حمله از سوی شورای امنیت سازمان ملل محکوم شد.[۳۱][۳۲]
    هم‌زمان با حمله به سفارت بریتانیا، معترضان دیگری وارد اقامتگاه دیپلماتیک و مرکز فرهنگی بریتانیا در باغ قلهک شدند و آن را مورد حمله قرار دادند.[۳۳] این اقدام‌های معترضان، تنها ۲ روز پس از تأیید نهایی مصوبه مجلس در کاهش روابط ایران و بریتانیا صورت گرفت.[۳۴] علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در واکنش به این حمله گفت واقعه سفارت انگلیس تکرار نخواهد شد و مورد تایید نیست.[۳۵] فرانسه، ایتالیا، هلند و آلمان نیز در واکنش به این حمله، سفرای خود را از ایران فراخواندند.[۳۶][۳۷][۳۸]

مناقشه باغ قلهک[ویرایش]

نوشتار اصلی: مناقشه باغ قلهک

با بحرانی شدن مناقشه اتمی ایران و همچنین اتهام دخالت ایران در عراق، روابط ایران و بریتانیا وارد دوران تازه‌ای از تیرگی شد. برای اولین بار در سال ۱۳۸۵، ۱۶۲ نماینده مجلس شورای اسلامی مالکیت دولت بریتانیا بر باغ قلهک در شمال شهر تهران را «غصبی و فاقد اعتبار» خواندند و خواستار استرداد آن به دولت جمهوری اسلامی شدند. سفارت بریتانیا از سده ۱۹ میلادی، تملک باغ بیست هکتاری قلهک را در اختیار داشته است. ناصرالدین شاه قاجار پادشاه وقت ایران، این باغ را که اکنون اقامتگاه کارکنان سفارت بریتانیا در تهران و بخشی از آن نیز به دفتر شورای فرهنگی بریتانیا (British Council) اختصاص داده شده است را به «دولت بریتانیا» واگذار کرده بود.[۳۹]

در داخل باغ تاریخی قلهک، آرامگاه سربازان و کشته‌شدگان انگلیسی جنگ دوم جهانی قرار دارد.[۴۰]

بازگشایی سفارت[ویرایش]

پس از انعقاد توافق هسته ای برجام، در ۱ شهریور ۱۳۹۴، سفارت بریتانیا در تهران با حضور فیلیپ هموند، وزیر خارجه بریتانیا بازگشایی شد. همزمان با آن، سفارت ایران در لندن نیز با حضور افراد مختلفی از جمله اعضای هیئت دوستی ایران و بریتانیا، بازگشایی شد. [۴۱]

فهرست فرستادگان بریتانیا در ایران[ویرایش]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. نشانی و آدرس سفارت بریتانیا در تهران، تارنمای رسمی سفارت پادشاهی متحده در ایران
  2. سفارت بریتانیا در تهران بازگشایی شد، بی‌بی‌سی فارسی
  3. تاریخچه سفارت بریتانیا در تهران، تارنمای رسمی سفارت بریتانیا در تهران
  4. تظاهرات مقابل سفارت بریتانیا علیه جشن تولد ملکه، بی‌بی‌سی فارسی
  5. تاریخچه سفارت بریتانیا در تهران، تارنمای رسمی سفارت بریتانیا در تهران
  6. قرارداد ۱۹۰۷: یک قرن ایران، بریتانیا و روسیه، بی‌بی‌سی فارسی
  7. تاریخچه سفارت بریتانیا در تهران، تارنمای رسمی سفارت بریتانیا در تهران
  8. تاریخچه سفارت بریتانیا در تهران، تارنمای رسمی سفارت بریتانیا در تهران
  9. Pedram Moallemian. Naming Bobby Sands Street. . The Blanket, 24 February 2004.  Retrieved on 2007-05-26.
  10. تاریخچه سفارت بریتانیا در تهران، تارنمای رسمی سفارت بریتانیا در تهران
  11. ایران: تعطیلی سفارت بریتانیا فعلاً در دستور کار نیست، بی‌بی‌سی فارسی
  12. میلیبند: برنامه اتمی ایران تهدیدی برای خاورمیانه است، بی‌بی‌سی فارسی
  13. دستگیری نه کارمند ایرانی سفارت بریتانیا در تهران, رادیو بین‌المللی فرانسه
  14. دستگیری کارکنان ایرانی سفارت بریتانیا در تهران، بی‌بی‌سی فارسی
  15. Iran Escalates Its Fight With Britain; New Clashes Erupt, The New York Times
  16. بریتانیا درباره اتهام‌های ایران تحقیق می‌کند، بی‌بی‌سی فارسی
  17. کارمند سفارت بریتانیا در تهران آزاد شد، بی‌بی‌سی فارسی
  18. كارمند ايرانى سفارت بريتانيا با وثيقه ۱۰۰ ميليون تومانى آزاد شد, رادیو فردا
  19. «رای بالای نمایندگان مجلس ایران به کلیات طرح کاهش روابط با بریتانیا». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱. 
  20. «شورای نگهبان مصوبه کاهش روابط ایران و بریتانیا را تایید کرد». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۹ نوامبر ۲.۱۱. 
  21. قوام، محمد. «کاهش سطح روابط به کاردار چه معنایی دارد؟». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۹ نوامبر ۲.۱۱. 
  22. «ایران و بریتانیا؛ شش دهه فراز و فرود بی پایان». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱. 
  23. درخواست وزارت امور خارجه ایران از پلیس برای جلوگیری از حمله به سفارتخانه‌ها، بی‌بی‌سی فارسی
  24. پرتاب نارنجک‌های دستی به سمت سفارت انگلیس, فارس نیوز
  25. تظاهرات مقابل سفارت بریتانیا علیه جشن تولد ملکه (بی‌بی‌سی فارسی)
  26. سفارت انگلیس: مرغ عزا و عروسی!، دویچه وله
  27. دانشجویان به باغ سفارت بریتانیا در تهران حمله کردند، بی‌بی‌سی فارسی
  28. 'Stand with Gaza or leave Iran', Press TV
  29. تظاهرات «بسیج دانشجویی» در مقابل سفارت بریتانیا در تهران، بی‌بی‌سی فارسی
  30. درخواست اخراج سفیر و کاهش روابط با انگلیس، دویچه وله فارسی
  31. BBC فارسی - ايران - شورای امنیت حمله به سفارت بریتانیا در تهران را محکوم کرد
  32. BBC فارسی - ايران - حمله به سفارت بریتانیا و باغ قلهک در تهران
  33. «حمله به سفارت بریتانیا و باغ قلهک در تهران». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۹ نوانبر ۲۰۱۱. 
  34. عالمی، مسعود. «سفارت بریتانیا در تهران اشغال شد». صدای آمریکا. بازبینی‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱. 
  35. خبرآنلاین - صالحی در دیدار با وزیر خارجه سوئد: حمله به سفارت انگلیس قابل پیش‌بینی نبوده و مورد تایید نیست
  36. آفتاب - آلمان سفیر خود را از ایران فراخواند
  37. آفتاب - فرانسه و هلند سفرای خود را از ایران فراخواندند
  38. BBC فارسی - خبرهای کوتاه - ایتالیا سفیرش را از ایران فراخواند
  39. افزایش تلاش‌ها برای بازپس گیری باغ قلهک، بی‌بی‌سی فارسی
  40. قلهک و مرزهای ایران و انگلیس، رادیو زمانه
  41. «سفارت بریتانیا در تهران بازگشایی شد». بی‌بی‌سی فارسی، ۱ شهریور ۱۳۹۴. 

پیوند به بیرون[ویرایش]