ابوالحسن نجفی
ابوالحسن نجفی | |
---|---|
زمینهٔ کاری | زبانشناسی، ادبیات فارسی، ترجمه |
زادروز | ۷ تیر ۱۳۰۸ نجف، عراق |
مرگ | ۲ بهمن ۱۳۹۴ تهران |
ملیت | ایران |
محل زندگی | تهران |
پیشه | منتقد، مترجم و پژوهشگر |
فرزندان | شبلی نجفی |
مدرک تحصیلی | دکتری ناتمام زبانشناسی از دانشگاه سوربن |
ابوالحسن نجفی (۷ تیر ۱۳۰۸ در نجف – ۲ بهمن ۱۳۹۴ در تهران)، زبانشناس و مترجم ایرانی بود. او عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود و دبیری مجلهٔ ادبیات تطبیقی را بر عهده داشت. عمده فعالیتهای ادبی و علمی او در حوزهٔ ترجمهٔ متون ادبی، ویرایش، زبانشناسی و وزن شعر فارسی است. نجفی یکی از دقیقترین دایرهها را برای طبقهبندی وزن شعر فارسی تدوین کرده که به «دایرهٔ نجفی» معروف است.[۱]
محتویات
زندگی[ویرایش]
خانواده و تحصیلات اولیه[ویرایش]
ابوالحسن نجفی در سال ۱۳۰۸ در نجف به دنیا آمد. به گفتهٔ خودش، او تنها عضو خانوادهٔ نجفی بود که در شهر نجف متولد شد، زیرا پدرش برای تحصیل علوم دینی به آن شهر رفته و مجتهد جامعالشرایط بود. برادرش، فضلالله نجفی، از جمله افسرانی بود که در واقعهٔ معروف به قیام افسران خراسان در تابستان ۱۳۲۴ به سرگرد اسکندانی پیوست و جان خود را در این راه گذاشت.[۲][۳]
نجفی چند سال بعد، همراه خانواده به ایران آمد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در اصفهان گذراند و در سال ۱۳۲۶ در رشتهٔ ادبی دیپلم گرفت. از جمله معلمان او در دوران دبیرستان، جعفر آلابراهیم بود که کلاسهایش بر نجفی بسیار تأثیر گذاشت.
تحصیلات دانشگاهی و پایهگذاری انتشارات نیل[ویرایش]
نجفی سپس برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشتهٔ زبان فرانسه مشغول به تحصیل شد. در دوران دانشگاه، از استادانی مثل پرویز ناتل خانلری، فاطمه سیاح و موسی بروخیم تأثیر پذیرفت. او به دلایلی دو سال ترک تحصیل کرد و در سال ۱۳۳۲ با ارائهٔ رسالهای به زبان فرانسه دربارهٔ صادق هدایت فارغالتحصیل شد.[۴] نجفی پس از فارغالتحصیلی، به عنوان دبیر دبیرستانهای اصفهان مشغول به کار شد. در همان سالها همراه با عبدالحسین آلرسول و احمد عظیمی، انتشارات نیل را در تهران پایهگذاری کرد. کار این انتشارات با انتشار کتاب سادهدل از ولتر با ترجمهٔ محمد قاضی آغاز شد.[۵]
سفر به فرانسه[ویرایش]
در سال ۱۳۳۸ برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و تحصیلات خود را تا مقطع فوقلیسانس در رشتهٔ زبانشناسی در دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد. در دوران تحصیل، از کلاسهای آندره مارتینه بهره برد و قرار بود رسالهٔ دکتری خود را نیز دربارهٔ «ساختهای حروف اضافه در زبان فرانسه» زیرنظر او بنویسد؛ اما به دلایلی در سال ۱۳۴۴ به ایران برگشت، البته با این هدف که به فرانسه بازگردد و کار رساله را ادامه دهد، اما چنانکه خودش میگوید:[۶]
راستش اول فکر میکردم چون تمام فیشها و مآخذم همراهم هست، میتوانم کارم را در ایران تمام کنم. اما بعد که به ایران آمدم، دیگر تمرکزم از بین رفت و گرفتار کارهای دیگر شدم و بههرحال نتوانستم دنبال آن کار را بگیرم. مثلاً ترجمهٔ بچههای کوچک قرن را که در پاریس تقریباً تمام کرده بودم، در همان چند ماه اولِ ورودم به ایران آماده کردم و تحویل انتشارات نیل دادم.
بازگشت[ویرایش]
پس از بازگشت به ایران، وی با دعوت بهرام صادقی و محمد حقوقی و ابراز تمایل آنان به حلقهٔ ادبی جُنگ اصفهان پیوست و از شماره سوم مجلهٔ جُنگ اصفهان، همکاری نجفی با این جمع آغاز شد؛ و این سرآغاز ارتباطِ پیوسته و نزدیک ابوالحسن نجفی با هوشنگ گلشیری و جمع جُنگ اصفهان و تأثیرگذاری نجفی بر این جمع، خاصه بر داستاننویسی بهرام صادقی و حتی هوشنگ گلشیری و دیگران شد.[۷] نجفی همچنین تا سال ۱۳۴۹ در گروه ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان به تدریس مشغول بود. در مهرماه سال ۱۳۴۹ به تهران آمد و کار در مؤسسهٔ فرانکلین را آغاز کرد. در همین حال، به عنوان استاد مدعو در گروه زبانشناسی دانشگاه تهران تدریس میکرد. از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷، در کار سرپرستی، تنظیم و ویرایش متون برای دانشگاه آزاد ایران شرکت داشت و در همین زمان کتاب مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی را تألیف کرد.
مرکز نشر دانشگاهی[ویرایش]
پس از انقلاب، در دورهٔ فترت دانشگاهها، به مرکز نشر دانشگاهی رفت و با نصرالله پورجوادی همکاری داشت که این همکاری تا سال ۱۳۸۲ ادامه داشت. در سال ۱۳۶۲، بنا به حکم وزارت علوم، در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی مشغول به کار شد و تا سال ۱۳۶۶ کار تدریس در این دانشگاه را ادامه داد.[۸] اما تحمل محیط دانشگاهی آن روزگار برایش غیرممکن شد و تصمیم گرفت از دانشگاه بیرون بیاید و سوابقش را رها کند. خودش میگوید:
من در سال 1362 به دانشگاه علامه طباطبایی رفتم... قرار شد در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی تدریس کنم. در آنجا دو یا سه درس از جمله وزن شعر و ادبیات معاصر فارسی را به من سپردند. در جلساتی که تشکیل میشد، عدهای که من بعضی از آنها را از قبل خوب میشناختم و حالا کاسه داغتر از آش شده بودند با تعصبات تنگنظرانهای که از خودشان نشان میدادند فضای ناخوشایند و ناراحتکنندهای به وجود آورده بودند. بعضی از آنها چنان به جزئیات بیاساس توجه میکردند و ایراداتی از دیگران میگرفتند که انسان را از حضور در دانشگاه منزجر و بیزار میکرد.
بنابراین او در این زمان نزد دکتر پورجوادی در مرکز نشر دانشگاهی میرود و مشکل را تعریف میکند. دکتر پورجوادی نامه شدیدالحنی در دفاع از نجفی مینویسد که باید قدر چنین افرادی را دانست و رفتار شایستهای با آنها داشت اما آن نامه به جایی نرسید.[۹]
در دوران کار در مرکز نشر دانشگاهی، کلاسهایی در این مرکز برگزار میشد که نجفی مسئولیت تدریس سه درس را در این کلاسها بر عهده داشت: «وزن شعر فارسی»، «مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی» و «امکانات زبان فارسی در ترجمه».[۱۰]
فرهنگستان[ویرایش]
ابوالحسن نجفی در سال ۱۳۶۹ به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و در سال ۱۳۸۳ مدیر گروه ادبیات تطبیقی شد. انتشار شش ماه یک بارِ مجلهٔ ادبیات تطبیقی با مقالات، گزارشها و نقدهایی در این حوزه، از فعالیتهای این بخش است که زیرنظر ابوالحسن نجفی و با نظارت او انجام میشدند. پیش از نجفی، جواد حدیدی مدیریت بخش ادبیات تطبیقی را بر عهده داشت، و نجفی در این بخش با او همکاری میکرد.[۷]
درگذشت[ویرایش]
وی در شهریور و مهر ۱۳۹۴ به علت کسالت مدتی در بیمارستان بستری بود.[۱۱][۱۲][۱۳]
ابوالحسن نجفی، جمعه ۲ بهمن ۱۳۹۴ خورشیدی در ۸۶ سالگی در بیمارستان مهر تهران درگذشت.[۱۴]
اکبر هاشمی رفسنجانی، حسین جابری انصاری، رضا داوری اردکانی، سید عباس صالحی، رضا صالحی امیری، مجید غلامی جلیسه، غلامعلی حداد عادل، علیرضا مختارپور و سروش دباغ درگذشت نجفی را تسلیت گفتند.[۱۵][۱۶]
مراسم تشییع از ساعت ۱۰ صبح روز سهشنبه ۶ بهمن ۱۳۹۴ در کتابخانهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. غلامعلی حداد عادل، مهدی محقق، احمد سمیعی گیلانی، نصرالله پورجوادی، سلیم نیساری و بهمن فرمانآرا در این مراسم صحبت کردند. پس از اقامهٔ نماز به امامت سید محمود دعایی بر پیکر نجفی، تشییع تا میدان فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران انجام شد. ضیا موحد، صالح نجفی، توفیق سبحانی، کامران فانی، داود موسایی، حسن انوری، علی رواقی، علیاشرف صادقی، قطبالدین صادقی، یحیی مدرسی تهرانی، سید رضا صالحی امیری، اسماعیل سعادت، محمود عابدی، محمدرضا نصیری، موسی بیدج، شهاب مقربین، حسین معصومی همدانی، لیلی گلستان، محمدعلی موحد، نوشآفرین انصاری، فرزانه طاهری، مژده دقیقی، محمدرضا شفیعی کدکنی، علی کافی، علاءالدین طباطبایی، یونس تراکمه، علیاصغر علمی و علیاصغر محمدخانی از سایر حاضران در مراسم تشییع بودند.
پیکر نجفی در قطعهٔ نامآوران بهشت زهرا به خاک سپرده شد.[۱۷]
مراسم ختم ابوالحسن نجفی روز پنجشنبه ۸ بهمن ۱۳۹۴ در مسجد الرضا در تهران برگزار شد. امید طبیبزاده، غلامعلی حداد عادل و علی شیخالاسلامی در این مراسم سخنرانی کردند.[۱۸]
کتابها[ویرایش]
تألیف[ویرایش]
- مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، تهران: دانشگاه آزاد ایران، ۱۳۵۸
- وظیفهٔ ادبیات (ترجمه و تدوین)، تهران: کتاب زمان، ۱۳۵۶
- غلط ننویسیم (فرهنگ دشواریهای زبان فارسی)، نشر دانشگاهی، ۱۳۶۶
- فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: انتشارات نیلوفر، دو جلد، ۱۳۷۸
- دربارهٔ طبقهبندی وزنهای شعر فارسی، تهران: انتشارات نیلوفر، ۱۳۹۴
- اختیارات شاعری و مقالات دیگر در عروض فارسی، نیلوفر، 1394
- جشننامه ابوالحسن نجفی به کوشش امید طبیبزاده، نیلوفر، 1390
ترجمه[ویرایش]
- شازده کوچولو (نیلوفر، ۱۳۷۹، پس از ترجمههای محمد قاضی و احمد شاملو)
- شیطان و خدا، از ژان پل سارْتْر، (نمایشنامه)
- گوشهنشینان آلتونا، از ژان پل سارتر، انتشارات نیلوفر
- ضد خاطرات، از آندره مالرو
- خانوادهٔ تیبو، از روژه مارتن دوگار، انتشارات نیلوفر
- بیست و یک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه، انتشارات نیلوفر
- بچههای کوچک این قرن، از کریستین روشفور، ۱۳۴۴
- شنبه و یکشنبه در کنار دریا، از روبر مرل، ۱۳۴۶
- کالیگولا، از آلبر کامو، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۶
- ادبیات چیست؟، از ژان پل سارتر، تهران: کتاب زمان، ۱۳۴۸
- استادکاران، از آرتور آدامُف، ۱۳۴۹
- همانطور که بودهایم، از آرتور آدامُف، ۱۳۴۹
- پرندگان میروند در پرو میمیرند، از رومن گاری، ۱۳۵۲
- ژان پل سارْتْر، از هانری پیِر، ۱۳۵۶
- دربارهٔ نمایش، از ژان پل سارتر، ۱۳۵۷
- نژاد و تاریخ، از کلود لِوی استروس، ۱۳۵۸
- نویسندگان معاصر فرانسه (برگزیدهٔ داستانهای کوتاه)، ۱۳۶۶
- وعدهگاه شیر بلفور (مجموعهٔ داستان)، از ژیل پرو، ۱۳۷۴
- عیش و نیستی، از تیری مونیه، ۱۳۷۹
- گمگشته، از ژیل پرو، ۱۳۸۷[۱۹]
در ادبیات و سینما[ویرایش]
- ابوالحسن نجفی یکی از قهرمانهای داستان شب هول، اثر هرمز شهدادی است.
- یک بوس کوچولو
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ وزن شعر فارسی از دیروز تا امروز (مجموعه مقالات)، به کوشش امید طبیبزاده، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۱
- ↑ طبیبزاده، ۱۳۹۰، صص ۲۱–۲۸
- ↑ نامهٔ ستواندوم نجفی به مجلس
- ↑ طبیبزاده، ۱۳۹۰، ص۲۲
- ↑ طبیبزاده، ۱۳۹۰، ص۳۵
- ↑ طبیبزاده، ۱۳۹۰، ص۴۶
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «آقایان تکلیف من چیست؟». شرق، ۲۹ آذر ۱۳۹۴.
- ↑ طبیبزاده، ۱۳۹۰، ص۵۶
- ↑ مقاله سیروس علینژاد در نشریه 32 اندیشه پویا، سال چهارم، بهمن 1394
- ↑ طبیبزاده، ۱۳۹۰، ص۶۱
- ↑ «ابوالحسن نجفی در بیمارستان است.». ایسنا. ۱۸ شهریور ۱۳۹۴. بازبینیشده در ۳۰ مهر ۱۳۹۴.
- ↑ «ابوالحسن نجفی از بیمارستان مرخص شد». مهر. ۸ مهر ۱۳۹۴. بازبینیشده در ۳۰ مهر ۱۳۹۴.
- ↑ «توضیح فرهنگستان زبان و ادب فارسی دربارهٔ خبر روزنامهٔ شرق از وضعیت استاد نجفی». فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۰۶ دی ۱۳۹۴. بازبینیشده در ۰۷ دی ۱۳۹۴.
- ↑ «ابوالحسن نجفی، زبانشناس و مترجم نامدار، درگذشت». بیبیسی فارسی، ۰۲ بهمن ۱۳۹۴.
- ↑ بدیعی از ابوالحسن نجفی گفت
- ↑ آیتالله هاشمی رفسنجانی، درگذشتِ ابوالحسن نجفی را تسلیت گفت
- ↑ پیکر ابوالحسن نجفی تشییع شد
- ↑ تصاویر/ مراسم ختم ابوالحسن نجفی
- ↑ «اعضای پیوستهٔ شورا». فرهنگستان زبان و ادب فارسی. بازبینیشده در ۳۱ فروردین ۱۳۹۰.
منابع[ویرایش]
- طبیبزاده، امید (۱۳۹۰). جشننامهٔ ابوالحسن نجفی، تهران: انتشارات نیلوفر
- ابوالحسن نجفی: شاملو شاعر بزرگی است اما مترجم خوبی نیست
- انتشار جشننامهٔ ابوالحسن نجفی
- مصاحبه با ابوالحسن نجفی دربارهٔ فرهنگ فارسی عامیانه
- چاپ دوم فرهنگ فارسی عامیانه
- تازهترین اظهارات «ابوالحسن نجفی» دربارهٔ «وزن شعر فارسی»
- اولین هماندیشی شعر فارسی و زبانشناسی
- نخستین شمارهٔ ویژهنامهٔ ادبیات تطبیقی منتشر شد
- نجفی: سعی میکنم چاپ مفصلتری از غلط ننویسیم ارائه کنم*
- مقاله سیروس علینژاد در نشریه 32 اندیشه پویا، سال چهارم، بهمن 1394
پیوند به بیرون[ویرایش]
- مقالات ابوالحسن نجفی (دانلود)
- روشنفکری روشنگری است (دربارهٔ ابوالحسن نجفی)، نوشتهٔ محمد منصور هاشمی
- «تاریخ ترجمهٔ ادبی از فرانسه به فارسی». انتشارات سخنگستر و معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد مشهد، ۱۳۹۲.
|
- استادان دانشگاه اصفهان
- استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
- استادان گروه زبانشناسی دانشگاه تهران
- اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی
- اهالی اصفهان
- اهالی نجف
- خاندان نجفی
- دانشآموختگان دانشسرای عالی
- دانشآموختگان دانشگاه تهران
- دانشآموختگان دانشگاه پاریس
- زادگان ۱۳۰۸
- زادگان ۱۹۲۹ (میلادی)
- زبانشناسان اهل ایران
- پژوهشگران فرهنگ اهل ایران
- فرهنگنویسان اهل ایران
- مترجمان اهل ایران
- پژوهشگران ادبیات تطبیقی
- درگذشتگان ۱۳۹۴
- درگذشتگان ۲۰۱۶ (میلادی)
- آموزگاران اهل ایران
- ویراستاران اهل ایران