لهجه فارسی کرمانشاهی
لهجه فارسی کرمانشاهی لهجهای از زبان فارسی است که ویژهٔ شهر کرمانشاه است.[۱][۲] واژگان کردی دگرگون شده با پرداخت در جملههای فارسی کرمانشاهی دیده میشود. لهجه فارسی کرمانشاهی قدمتی نزدیک به ۲۰۰ سال دارد.[۳] تفاوتهای آوایی، واژگانی و ساختواژی میان فارسی کرمانشاهی و فارسی معیار، به سبب تأثیر کردی کرمانشاهی پدید آمده است.[۴][۵] واژگان کردی با پرداختها و سایشهایی دگرگون شده و در جملههای فارسی کرمانشاهی جای میگیرد و به کار میرود.[۶]
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
با تشکیل حکومت قاجار در ایران و شکل گیری سازمانهای اداری و حکومتی در آن زمان و وجود امارتهای حکومتی نوادگان آنها در نقاط مختلف کشور و رسمی بودن زبان فارسی و سخن گفتن باسوادان (کارمندان و طیف حاکم) به زبان فارسی و عدم آشنایی آنان با زبانهای محلی، کافی بود تا مردم برای ارتباط برقرار کردن با آنان به زبان فارسی نیاز پیدا کنند با توجه به وجود قشر بازاری و بیسواد در میان مردم و عدم آشنایی آنان با زبان فارسی در بیشتر اوقات آنان با مشکل پائین بودن دایره واژگان فارسی روبهرو میشدند و برای جبران آن واژگانی از زبان کردی را در سخن خود میآوردند بدین گونه شخص دیگری این واژه را از یکی میشنید و به گمان آنکه واژهای فارسی است آنرا در مکالمات خود بهکار میبرد و بدین گونه در بین مردم کرمانشاه زبان فارسی رایج شد.[۷] فارسی کرمانشاهی به وسیله افراد مهاجر (عمدتاً از همدان) و زواری که از مسیر کرمانشاه به عتبات میرفتند، ایجاد شده است.[۸][۹]
ویژگی تلفظ[ویرایش]
در لهجه فارسی کرمانشاهی در بسیاری از موارد واژهها به همان صورت که در زبان فارسی نوشته میشوند، خوانده میشوند:
- نان --> نان
- خانه --> خانه
علامتهای اسم معرفه[ویرایش]
با اضافه کردن «َ-گه» به اسم
- مدادَ گهَ (Medâdaga) --> همان مداد
- مردَ گهَ (Mardaga)--> همان مرد
استفاده از واژگان کردی[ویرایش]
اساس واژگان فارسی کرمانشاهی واژگان فارسی است که مقداری از واژههای زبان کردی با تغییر و تحول به شکلی جدید به آن افزوده شدهاند.
فعل[ویرایش]
ماضی بعید[ویرایش]
روش ساختن ماضی بعید در فارسی کرمانشاهی به این صورت است.[۱۰]
بن ماضی + اُوْد (Owd) + شناسه شخصی گذشته
- رفتُوْدَم (Raftowdam) --> رفته بودم
- دیدُوْدی (Didowdi) --> دیده بودی
تلفظ «و»[ویرایش]
در تمامی موارد حرف «و» به صورت (W) و با غنچه کردن لبها ادا میشود؛ بر خلاف «و» پارسی (V) که با برخورد دندانهای بالا به لب پایینی ادا میشود.
- نود (Nawad)
نمونه[ویرایش]
لهجه کرمانشاهی | تلفظ | فارسی معیار | |||
---|---|---|---|---|---|
سی کو | Sey ko | (سیر کن) نگاه کن | |||
بشیوانش | Beshiwânesh | به همش بزن- به همش بریز | |||
کُره ولمان بوکو | Welemân Boko | کُر= پسر (کُره = پسره) پسره ولمان کن! | |||
نِشدَم | neshdam | نشستم | |||
تُن علی | Tone ali | تو را به علی قسم | |||
کُره گرفدیدمان بنِ قَن؟ | Kora Gereftidemân Bana Qan | ما را بند (بیارزش) قند فرض کردهای؟ (انگاشتهای؟)! (ما را دست انداختهای؟) | هشتمش | hash tamesh | گذاشتمش |
پانویس[ویرایش]
- ↑ ناتل خانلری، پرویز. تاریخ زبان فارسی
- ↑ «مرگ لهجهها». روزنامهٔ ابتکار، ۶ بهمن ۱۳۸۶. بازبینیشده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰.
- ↑ لیمویی، علی (1389). واژهنامک (واژه نامهٔ فارسی کرمانشاهی). کرمانشاه: باغ نی.
- ↑ بهجو، زهره، فعل در فارسی کرمانشاهی در مجموعه مقالات نخستین هماندیشی گویش شناسی ایران، 9 تا 11 اردیبهشت 1380، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، چاپ اول: 1381، ص61.
- ↑ بهجو، زهره، فعل در فارسی کرمانشاهی در مجموعه مقالات نخستین هماندیشی گویش شناسی ایران، ۹ تا ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۰، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، چاپ اول: ۱۳۸۱، ص62.
- ↑ بهجو، زهره، فعل در فارسی کرمانشاهی در مجموعه مقالات نخستین هماندیشی گویش شناسی ایران، 9 تا 11 اردیبهشت 1380، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، چاپ اول: 1381، ص63.
- ↑ http://www.kurdpa.net/farsi/idame/wituwej/13311
- ↑ http://kermanshah.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=30831
- ↑ http://www.iranview.com/post/11048
- ↑ رنجبر چقاکبودی، وحید. دستور زبان کردی کرمانشاهی. کرمانشاه: طاقبستان، ۱۳۸۸. ۶۷. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۱۰-۱۴۷-۱.
|
|