لهجه فارسی کرمانشاهی

لهجه فارسی کرمانشاهی لهجه‌ای از زبان فارسی است که ویژهٔ شهر کرمانشاه است. واژگان کردی دگرگون شده با پرداخت در جمله‌های فارسی کرمانشاهی دیده می‌شود. لهجه فارسی کرمانشاهی قدمتی نزدیک به ۲۰۰ سال دارد. تفاوت‌های آوایی، واژگانی و ساختواژی میان فارسی کرمانشاهی و فارسی معیار، به سبب تأثیر کردی کرمانشاهی پدید آمده است. واژگان کردی با پرداخت‌ها و سایش‌هایی دگرگون شده و در جمله‌های فارسی کرمانشاهی جای می‌گیرد و به کار می‌رود.

تاریخچه

با تشکیل حکومت قاجار در ایران و شکل گیری سازمانهای اداری و حکومتی در آن زمان و وجود امارتهای حکومتی نوادگان آنها در نقاط مختلف کشور و رسمی بودن زبان فارسی و سخن گفتن باسوادان (کارمندان و طیف حاکم) به زبان فارسی و عدم آشنایی آنان با زبانهای محلی، کافی بود تا مردم برای ارتباط برقرار کردن با آنان به زبان فارسی نیاز پیدا کنند با توجه به وجود قشر بازاری و بیسواد در میان مردم و عدم آشنایی آنان با زبان فارسی در بیشتر اوقات آنان با مشکل پائین بودن دایره واژگان فارسی روبه‌رو می‌شدند و برای جبران آن واژگانی از زبان کردی را در سخن خود می‌آوردند بدین گونه شخص دیگری این واژه را از یکی می‌شنید و به گمان آنکه واژه‌ای فارسی است آنرا در مکالمات خود به‌کار می‌برد و بدین گونه در بین مردم کرمانشاه زبان فارسی رایج شد. فارسی کرمانشاهی به وسیله افراد مهاجر (عمدتاً از همدان) و زواری که از مسیر کرمانشاه به عتبات می‌رفتند، ایجاد شده است.

ویژگی تلفظ

در لهجه فارسی کرمانشاهی در بسیاری از موارد واژه‌ها به همان صورت که در زبان فارسی نوشته می‌شوند، خوانده می‌شوند:

• نان --> نان
• خانه --> خانه

علامت‌های اسم معرفه

با اضافه کردن «َ-گه» به اسم

• مدادَ گهَ (Medâdaga) --> همان مداد
• مردَ گهَ (Mardaga)--> همان مرد

استفاده از واژگان کردی

اساس واژگان فارسی کرمانشاهی واژگان فارسی است که مقداری از واژه‌های زبان کردی با تغییر و تحول به شکلی جدید به آن افزوده شده‌اند.

فعل

ماضی بعید

روش ساختن ماضی بعید در فارسی کرمانشاهی به این صورت است.

بن ماضی + اُوْد (Owd) + شناسه شخصی گذشته

• رفتُوْدَم (Raftowdam) --> رفته بودم
• دیدُوْدی (Didowdi) --> دیده بودی

تلفظ «و»

در تمامی موارد حرف «و» به صورت (W) و با غنچه کردن لب‌ها ادا می‌شود؛ بر خلاف «و» پارسی (V) که با برخورد دندان‌های بالا به لب پایینی ادا می‌شود.

• نود (Nawad)

نمونه

لهجه کرمانشاهی	تلفظ	فارسی معیار
سی کو	Sey ko	(سیر کن) نگاه کن
بشیوانش	Beshiwânesh	به همش بزن- به همش بریز
کُره ولمان بوکو	Welemân Boko	کُر= پسر (کُره = پسره) پسره ولمان کن!
نِشدَم	neshdam	نشستم
تُن علی	Tone ali	تو را به علی قسم
کُره گرفدیدمان بنِ قَن؟	Kora Gereftidemân Bana Qan	ما را بند (بی‌ارزش) قند فرض کرده‌ای؟ (انگاشته‌ای؟)! (ما را دست انداخته‌ای؟)	هشتمش	hash tamesh	گذاشتمش