الفبای عربی

الفبای عربی ا ب ت ث ج ‌ ح خ د ذ ر ز س ‌ ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك ل م ن ه و ي حروف دیگر ء آ اً ة

الفبای عربی حروف نوشتاری خط و زبان عربی است.

الفبای عربی دارای حروف ۲۸گانه می‌باشد. الفبای فارسی از آن گرفته شده و چهار حرف (واج) از آن بیشتر دارد و در بعضی اشکال دو حرف ک (ک= عربی) و ی (ی= عربی) با آن متفاوت است. الفبای عربی دارای دو ترتیب الفبایی و ابجدی می‌باشد. ترتیب الفبایی آن مانند فارسی است با این تفاوت که حرف (ه) قبل از حرف (و) قرار دارد.

ترتیب الفبایی و اسامی حروف عربی عبارتند از

ا (الف)، ب (با)، ت (تا)، ث (ثا)، ج (جیم)، ح (حا)، خ (خا)، د (دال)، ذ (ذال)، ر (را)، ز (زا)، س (سین)، ش (شین)، ص (صاد)، ض (ضاد)، ط (طا)، ظ (ظا)، ع (عین)، غ (غین)، ف (فا)، ق (قاف)، ک (کاف)، ل (لام)، م (میم)، ن (نون)، ه (ها)، و (واو)، ی (یا).

الفبای عربی
ألِف	باء	تاء	ثاء	جيم	حاء	خاء	دال	ذال	راء	زاي	سين	شين	صاد	ضاد	طاء	ظاء	عين	غين	فاء	قاف	كاف	لام	ميم	نون	هاء	واو	ياء

ترتیب ابجدی آن بر پایه حساب عددی (جمل) می‌باشد.

تاریخچه

پیش از اسلام

کتیبه‌ای به خط المسند، الفبای باستانی پادشاهی عربی سباء

تا پیش از اسلام مدرکی دال بر خط و سواد داشتن عرب‌های حجاز نیست، ولی از عرب‌های شمالی عربستان ۵ مدرک که کهنه‌ترین آنها مربوط به ۵۱۲ میلادی است، بدست آمده. از عرب‌های جنوبی (مردم یمنی) نیز آثاری بدست آمده‌است که با حروف خط و الفبای مسند می‌نوشتند. مردم حجاز که بر اثر صحرانشینی از نوشتن خط بی‌بهره ماندند. اما اندکی از آنها که کمی پیش از اسلام به عراق و شام می‌رفتند نوشتن را از آنها آموختند و عربی خود را با حروف نبطی یا سریانی و عبرانی می‌نوشتند. برای نمونه سفیان‌بن امیه که از بازرگانان آن دوره بود از کسانی بود که خط سریانی(سطرنجیلی) را به حجاز آورد.

پس از اسلام

برگی از قرآن بخط کوفی قرن ۱۰-۹ میلادی، دوران خلفای عباسی؛ آیاتی از سوره حج

برگی از قرآن بخط کوفی قرن ۱۱ میلادی؛ آیات اولیه سوره لیل

در آغاز دوران اسلامی مسلمانان تلاش کردند قرآن را به نگارش در آورند؛ و عدهٔ کمی از آنها که نوشتن می‌توانستند شامل «علی‌بن ابی طالب»، «عمربن خطاب» و «طلحة بن عبیدالله» قرآن را به نگارش درآوردند. در این نگارش از حروف نبطی یا سریانی(سطرنجیلی) استفاده شد. خط‌های نبطی و سریانی هر دو از خط آرامی منشا گرفته بودند. در این خط ابهامات زیادی بود و حروف بدون نقطه نوشته می‌شدند و مصوت‌های کوتاه و برخی مصوت‌های بلند مانند «ا» در میان واژه‌ها نوشته نمی‌شد.

برای نمومه در این خط ب، ن، ت، ثوی همانند هم نوشته می‌شدند و یاح، خ، ج و یاسوشهمانند بودند.

پس از آنکه عرب‌ها ایران را تسخیر کردند، چون بیشتر عرب‌ها خواندن و نوشتن نمی‌دانستند، ایرانیان را برای کارهای دیوانی استخدام کردند. ایرانیان دیوان سالار نیز که پی به مشکلات خط عربی برده بودند تلاش کردند شیوه نوشتار را بهبود بخشند. ایرانیان با ذوق و سلیقه خود و با نیم نگاهی به خط پهلوی، خط نوشتاری را تکامل بخشیدند. در واقع خط عربی و فارسی کنونی، خطی است که ایرانیان در شکل گیری و تکامل آن سهم عمده‌ای داشته‌اند.

اعراب خط نداشته‌اند و خطی که از «‍حمیر» و «انبار» (استان انبار) به عربستان رفته و در زمان ظهور اسلام نشر یافته‌است، خط عربی نیستبلکه زبان عربی به این خط نوشته می‌شده‌است؛ و چون آثار مخطوط در قرون اولیه اسلامی و پس از آن، به زبان عربی نوشته می‌شد، خطی که با آن، زبان عربی ثبت می‌گردید، به نام خط عربی مشهور گردید.

خط عربی

نوشتار اصلی: خط عربی

خط عربی یا شیوه‌های زیباشناسانه و هنری متعدد الفبای زبان عربی شامل: ثلث، نسخ، محقق، ریحانی، توقیع و رقاع است.

جستارهای وابسته

• الفبای فارسی
• الفبای جاوه‌ای
• الفبای اردو
• خط عربی
• زبان عربی

منابع

• سهم ایرانیان در پیدایش و آفرینش خط در جهان، دکتر رکن‌الدین همایونفرخ، انتشارات اساطیر.