واژه‌بست
در تک‌واژشناسی و نحو، واژه‌بَست (به انگلیسی: Clitic) یک نوع تکواژ وابستهٔ دستوری فاقد تکیه است که در ساخت‌های بزرگ‌تر از واژه شرکت می‌کند و از نظر آوایی با پایهٔ خود یک واژهٔ واجی می‌سازد. واژهٔ واجی یک گروه یا ساخت نحوی است که از نظر آوایی همانند یک واژه تلفظ می‌شود، اما از نظر صرفی، نحوی و معنایی یک واژه به شمار نمی‌رود. واژه‌بست‌ها همچون وندها به یک میزبان نیاز دارند تا به آن بچسبند؛ ولی بر خلاف وندها جزئی از ساختمان واژه محسوب نمی‌شوند.[۱]
اگرچه واژه‌بست‌ها کوچک هستند، آن قدر پراهمیت هستند که افراد بسیاری بر اساس مطالعهٔ آنها دکترای زبان‌شناسی اخذ کرده‌اند. واژه‌بست‌ها به سه دستهٔ «پِی‌بست»، «پیش‌بست» و «میان‌بست» تقسیم می‌شوند.
واژه‌بست‌ها ازاین‌نظر که تکیه نمی‌گیرند و به تکواژ قبلیِ خود وابسته‌اند، به وندها شباهت دارند، اما تفاوت مهمشان در این است که برروی گروه‌ها اِعمال می‌شوند؛ یعنی ازنظر نحوی و معنایی وابسته به یک گروه نحوی هستند. ازجملهٔ این واژه‌بست‌ها می‌توان به نقش‌نمای اضافهٔ فارسی اشاره کرد که تنها در ساخت ترکیب اضافی کاربرد دارد و استفاده از آن در یک واژه (آن‌گونه‌که وندها کاربرد دارند) مستقلاً کاربردی ندارد.
واژه‌بست‌های فارسی[ویرایش]
برای نمونه، فعل‌های پی‌بستی -ام، -ای، -ایم، -اید، -اند که در واقع صورت‌های تصریفی و وابسته فعل «بودن» در زمان حال هستند از واژه‌بست‌های زبان پارسی به شمار می‌روند.[۲]
مثال: در ترکیب اضافیِ «کتابِ خوب»، کسرهٔ بعداز حرف آخرِ واژهٔ «کتاب» نقش‌نمای اضافه است.
جستارهای وابسته[ویرایش]
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ جم، بشیر: تبیین تغییر تلفظ فعل پی‌بستیِ /-ast/ در بافت‌های گوناگون در چارچوب نظریه بهینگی. در: پژوهش‌های زبانی. مقاله ۲، دوره ۶، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴، صفحه ۲۱–۴۰
- ↑ جم، بشیر: تبیین تغییر تلفظ فعل پی‌بستیِ /-ast/ در بافت‌های گوناگون در چارچوب نظریه بهینگی. در: پژوهش‌های زبانی. مقاله ۲، دوره ۶، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴، صفحه ۲۱–۴۰
