اسیر شهرستانی
میرزا جلالالدین محمد بنمؤمن اسیر شهرستانی اصفهانی (زاده ۱۰۲۹ ق - درگذشت ۱۰۴۹ ق و به روایتی ۱۰۵۹ ق) از شاعران بزرگ فارسیسرای سبک هندی قرن ۱۱ ق. است.
زندگی[ویرایش]
میرزا جلالالدین، فرزند ارشد میرزا مؤمن از سادات شهرستان - از توابع اصفهان - و از شاعران بزرگ سبک هندی سدهی ۱۱ ق. است. ظاهراً در سال ۱۰۲۹ ق در اصفهان زاده شد. دامنهی علم و دانش او به درستی دانسته نیست اما از قصایدش که بیشتر در مدح ائمه است، آگاهی او از علوم دینی و مسائل عرفانی و فلسفی تا حدودی آشکار میشود. وی معاصر شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم بود[۱] و به اسیر تخلص میکرد. وی شاگرد فصیحی هروی[۲] و داماد شاه عباس دوم بود. اسیر علاوه بر مهارت در سخنوری، نقاد و شعرسنج بود و منزلش محفل ادب و مجمع شاعران و سخنواران. اسیر همچنین سفری به هند داشته است.
وی به جهت افراط در شرابخواری در جوانی درگذشت. در سال مرگ او اختلاف است. ذبیحالله صفا به نقل از منابع مورد استفادهی خود تاریخ مرگ وی را ۱۰۴۹ ق نوشته و این تاریخ شهرت بیشتر دارد ولی ولیقلیبیک شاملو در قصص الخاقانی ۱۰۵۹ ق ضبط کرده است[۳] که درستتر به نظر میرسد.[۴]
شعر[ویرایش]
اسیر در سیر تکاملی سبک شعری سدهی یازدهم اثر آشکار دارد. سبک هندی با اسیر شهرستانی آغاز شده و با بیدل دهلوی به کمال میرسد.[۴] او بنیاد معانی خود را بر چنان تخیل و خیالپردازیهای وهمانگیزی نهاده است که هیچ مضمون و نکتهای در سخنش خالی از آن نیست. شاعران همدورهی وی نظیر کلیم کاشانی و صائب تبریزی در سخنان خود وی را ستودهاند. با این همه، همهی اشعار اسیر دارای ویژگیهای سبک هندی نیست. در غزلهایی تتبع او از اشعار انوری و سعدی و حافظ هویداست. میتوان گفت که اشعار اسیر، خاصه غزلیات او، در عین برخورداری از خصوصیات سبک هندی به سبک عراقی نزدیک است.[۱]
از ویژگیهای بارز قصاید اسیر، جلوهگری ارادت وی به حضرت محمد و ائمه است. از میان غالبهای شعری که وی در آنها طبعآزمایی کرده، تسلط وی در غزلسرایی نمایان است. از جمله مشخصات غزلیات اسیر، گرایش وی به استفاده از اوزان کوتاه و توجه به وحدت موضوع است. از ویژگیهای قصاید او میتوان به تجدید مطلع اشاره کرد. شاید به دلیل وجود همین ابیات مصرّع (علاوه بر تعداد ابیات) به قصیده بودن برخی اشعارش حکم کرد؛ زیرا درونمایهی قصاید وی بیشتر عشقی است.[۱]
تنها اثر بازمانده از وی «دیوان» اشعار وی است که شامل قصاید، غزلیات، مثنویها، رباعیات و تعدادی ترکیب و ترجیع و قطعه است که حدود بیستهزار بیت میشود.[۵] تاکنون مجموعهی کامل و منقح این اشعار به چاپ نرسیده است. گزینهای از آن که تقریباً پنجهزار بیت دارد، در سال ۱۸۸۰ م. به طریقهی سنگی در هندوستان چاپ شده است و در سال ۱۳۴۸ ش. حبیبالله بیگناه از همین چاپ غزلها و ابیاتی را برگزیده و در مشهد چاپ کرد.[۶] و در سال ۱۳۸۴ انتشارات میراث مکتوب با تصحیح غلامحسین شریفی ولدانی مجموعهی غزلیات وی را به چاپ رساند.[۷]
پینوشت[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ اسیر شهرستانی و سبک شعر او، شجاع کیهانی، جعفر، نامهی فرهنگستان، شماره ۱۱، پاييز ۱۳۷۶
- ↑ ذاکرالحسینی، محسن، دیوان فصیحی هروی، نامهی فرهنگستان، شماره ۲۹، بهار ۱۳۸۵، ص. ۱۰۱
- ↑ ولیقلی بنداودقلی شاملو، قصص الخاقانی حسن سادات ناصری (تصحیح): تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۱، جلد دوم، ص ۶۷
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ در آستانهی تحقیق و نشر: اسیر شهرستانی، تکامل بخش سبک هندی (صص. ۹۳-۹۵)، غلامحسین شریفی ولدانی، آیینهی میراث، شماره ۱۲، بهار ۱۳۸۰
- ↑ آتشكدهى آذر (۹۲۳/۳)، تاریخ ادبیات در ایران (۱۲۲۳-۱۲۱۲ /۵)، تذكرهى نصرآبادى (۹۶-۹۵)، الذریعه (۷۴/۹)، فرهنگ سخنوران (۶۲-۶۱)، مؤلفین كتب چاپى (۳۵۲-۳۵۱ /۲). از خلال سایت راسخون
- ↑ ابیاتی از دیوان اسیر شهرستانی، به کوشش حبیبالله بیگناه، مشهد: کتابفروشی باستان، ۱۳۴۸
- ↑ دیوان غزلیات اسیر شهرستانی، غلامحسین شریفی ولدانی، میراث مکتوب وابسته به مرکز نشر میراث مکتوب، ۱۳۸۴