ازبکستان
مختصات: ۴۱°۱۶′ شمالی ۶۹°۱۳′ شرقی / ۴۱.۲۶۷° شمالی ۶۹.۲۱۷° شرقی
| جمهوری ازبکستان
O‘zbekiston Respublikasi
Ўзбекистон Республикаси ازبکستان |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| شعار ملی: حکومت پایدار سرود ملی = سرود ملی جمهوری ازبکستان | ||||||
 |
||||||
| پایتخت (و بزرگترین شهر) |
تاشکند ۴۱°۱۶′ شمالی ۶۹°۱۳′ شرقی / ۴۱.۲۶۷° شمالی ۶۹.۲۱۷° شرقی |
|||||
| زبان رسمی | زبان ازبکی | |||||
| نوع حکومت | جمهوری پارلمانی | |||||
| نام حاکمان • رئیس جمهور •نخست‌وزیر |
اسلام کریموف شوکت میرضیایف |
|||||
| موارد منجر به تشکیل از اتحاد جماهیر شوروی |
۱۹۹۱ | |||||
| مساحت | ||||||
| - | مساحت | ۴۴۷،۴۰۰کیلومتر مربع (۵۶ام) | ||||
| - | آب‌ها (٪) | ۴٫۹ | ||||
| جمعیت | ||||||
| - | سرشماری | ۲۷٬۳۷۲٬۰۰۰ (۴۴ام) |
||||
| - | تراکم جمعیت | ۵۹/km۲ (۱۳۶ام) | ||||
| تولید ناخالص داخلی | (تخمین ۲۰۰۷) | |||||
| - | مجموع | ۲۲٫۳۰۷ بیلیون دلار (ام) | ||||
| - | سرانه | ۲٬۳۸۹ (ام) | ||||
| شاخص توسعه انسانی (۲۰۰۷) | ۰٫۷۰۲ (بالا) (۱۱۳ام) | |||||
| واحد پول | سوم (UZS) |
|||||
| منطقه زمانی | UZT (ساعت جهانی+۵) | |||||
| - | تابستانی (DST) | DST (ساعت جهانی) | ||||
| دامنه اینترنتی | .uz | |||||
| پیش‌شماره تلفنی | +۹۹۸ | |||||
ازبکستان (ازبکی: O‘zbekiston، به سیریلیک: Узбекистан) کشوری است در آسیای میانه، دارای مرز مشترک با کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، و قزاقستان. پایتخت این کشور شهر تاشکند است. مساحت خاک ازبکستان ۴۴۷٬۴۰۰ کیلومتر مربع است (پنجاه و ششمین کشور از نظر وسعت). زبان رسمی ازبکستان زبان ازبکی است.
تاریخ[ویرایش]
مردمان ایرانی‌تبار ساکنان اولیه منطقه ازبکستان را تشکیل می‌دادند. زبان‌های قدیمی رایج در این منطقه زبان‌های ایرانی سغدی، خوارزمی و پارسی میانه بود.[۱]
در سدهٔ دهم میلادی، منطقهٔ کنونی ازبکستان جزیی از قلمرو سامانیان بود.[۲] منطقهٔ کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب جزئی از حکومتهای غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، تیموری و ازبک شد. در سدهٔ نوزدهم میلادی، غرب و شمال ازبکستان زیر سلطهٔ خانات خوارزم، و جنوب ازبکستان جزئی از خانات بخارا بوده‌است. خانات بخارا و خوارزم در سال ۱۸۶۶ زیر سلطهٔ روسیه درآمدند. شیبانی‌ها به مدت ۴۰۰ سال در ازبکستان حکومت کردند.
پس از انقلاب اکتبر، در سال ۱۹۲۴، جمهوری سوسیالیستی ازبکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، ازبکستان به استقلال دست یافت. واژهٔ ازبکستان از دو بخش ازبک و ستان تشکیل شده‌است، که به معنای «سرزمین ازبک‌ها» است.
اتسویوکی اکابه، پژوهشگر آسیای میانه می‌نویسد: «در دوران باستان مردم آبادی‌نشین آسیای میانه ایرانی بودند. از سده ششم میلادی به بعد چند موج از گروه‌های کوچی ترک‌تبار به‌آبادی‌های منطقه رخنه کردند و از جمله در وادی فرغانه سکنی گزیدند که در پی آن، برخی از ایرانیان ویژگی‌های ترکی کسب کردند. ترک تباران در روستاها و شهرها ماندگار شدند. علی‌رغم روند تاریخی ترکی‌سازی منطقه شمار زیادی از مردم در محل‌های مختلف ایرانی باقی‌ماندند و تا به سده بیستم میلادی رسیدند.[۱]
سیاست[ویرایش]
اسلام کریموف بیش از ۲۰ سال است که رئیس‌جمهور ازبکستان است.[۳]
گلنار کریموف که یکی از دو دختر رئیس‌جمهور ازبکستان است، تا مدتها به عنوان جانشین احتمالی پدرش شناخته می‌شد. او مدتی سفیر ازبکستان در سازمان ملل متحد و مدتی نیز سفیر این کشور در اسپانیا بود.[۳]
ازبکستان که همسایه افغانستان است، از اهمیتی ژئوپولتیک در منطقه برخوردار است.[۳] بخارا سمرقند و ترمذ از شهرهای مشهور ازبکستان میباشد
جغرافیا[ویرایش]
ازبکستان با افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و قزاقستان همسایه است. ازبکستان ۴۴۷،۴۰۰ کیلومترمربع مساحت و ۲۶،۸۵۱،۰۰۰ تن جمعیت دارد[۴] که از این لحاظ ۵۶امین کشور بزرگ جهان و ۴۲امین کشور پرجمعیت جهان به حساب می‌آید.[۵] در میان کشورهای مستقل همسود از نظر پهناوری پنجمین و از لحاظ جمعیت سوم است. پایتخت آن تاشکند و از شهرهای مهم آن سمرقند و بخارا است. این کشور ۱٬۴۲۵ کیلومتر از شرق به غرب و ۹۳۰ کیلومتر از شمال به جنوب کشیده شده است.
ازبکستان کشوری خشک و خشکی‌بست است. ازبکستان به همراه لیختن اشتاین دو کشور افزون خشکی‌بست جهان هستند، یعنی توسط کشورهای دیگری که در خشکی محصور هستند احاطه شده‌اند.
تقسیمات کشوری[ویرایش]
.jpg)
کشور ازبکستان دارای ۱۲ استان (ولایت)، شهر تاشکند و یک جمهوری خودمختار است که عبارت اند از:
- شهر تاشکند
- استان اندیجان
- استان بخارا
- استان فرغانه
- استان جیزک
- استان نمنگان
- استان نوایی
- استان قشقه‌دریا
- استان سمرقند
- استان سیردریا
- استان سرخان‌دریا
- استان تاشکند
- استان خوارزم
- جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان
مردم[ویرایش]
| قومی گروه |
آمار دولتی ۱۹۲۶۱ | آمار دولتی ۱۹۳۹۲ | آمار دولتی ۱۹۵۹۳ | آمار دولتی ۱۹۷۰۴ | آمار دولتی ۱۹۷۹۵ | آمار دولتی ۱۹۸۹۶ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تعداد | % | تعداد | % | تعداد | % | تعداد | % | تعداد | % | تعداد | % | |
| ازبک‌ها | ۳٬۴۶۷٬۲۲۶ | ۷۳٫۰ | ۴٬۸۰۴٬۰۹۶ | ۶۵٫۱ | ۵٬۰۳۸٬۲۷۳ | ۶۲٫۲ | ۷٬۷۳۳٬۵۴۱ | ۶۴٫۷ | ۱۰٬۵۶۹٬۰۰۷ | ۶۸٫۷ | ۱۴٬۱۴۲٬۴۷۵ | ۷۱٫۴ |
| روس‌ها | ۲۴۵٬۸۰۷ | ۵٫۲ | ۷۲۷٬۳۳۱ | ۱۱٫۶ | ۱٬۰۹۰٬۷۲۸ | ۱۳٫۵ | ۱٬۴۹۵٬۵۵۶ | ۱۲٫۵ | ۱٬۶۶۵٬۶۵۸ | ۱۰٫۸ | ۱٬۶۵۳٬۴۷۸ | ۸٫۴ |
| تاجیکها | ۳۵۰٬۶۷۰ | ۷٫۴ | ۳۱۷٬۵۶۰ | ۵٫۱ | ۳۱۱٬۳۷۵ | ۳٫۸ | ۴۵۷٬۳۵۶ | ۳٫۸ | ۵۹۴٬۶۲۷ | ۳٫۹ | ۹۳۳٬۵۶۰ | ۴٫۷ |
| قزاق‌ها | ۱۹۱٬۱۲۶ | ۴٫۰ | ۳۰۵٬۴۱۶ | ۴٫۹ | ۳۳۵٬۲۶۷ | ۴٫۱ | ۵۴۹٬۳۱۲ | ۴٫۶ | ۶۲۰٬۱۳۶ | ۴٫۰ | ۸۰۸٬۲۲۷ | ۴٫۱ |
| تاتارها | ۲۸٬۳۳۵ | ۰٫۶ | ۱۴۷٬۱۵۷ | ۲٫۳ | ۳۹۷٬۹۸۱ | ۴٫۹ | ۴۴۲٬۳۳۱ | ۳٫۷ | ۵۳۱٬۲۰۵ | ۳٫۵ | ۴۶۷٬۸۲۹ | ۲٫۴ |
| قره‌قالپاق | ۱۴۲٬۶۸۸ | ۳٫۰ | ۱۸۱٬۴۲۰ | ۲٫۹ | ۱۶۸٬۲۷۴ | ۲٫۱ | ۲۳۰٬۲۷۳ | ۱٫۹ | ۲۹۷٬۷۸۸ | ۱٫۹ | ۴۱۱٬۸۷۸ | ۲٫۱ |
| تاتارهای کریمه | ۴۶٬۸۲۹ | ۰٫۶ | ۱۳۵٬۴۲۶ | ۱٫۱ | ۱۱۷٬۵۵۹ | ۰٫۸ | ۱۸۸٬۷۷۲ | ۱٫۰ | ||||
| کره‌ای‌ها | ۳۰ | ۰٫۰ | ۷۲٬۹۴۴ | ۱٫۲ | ۱۳۸٬۴۵۳ | ۱٫۷ | ۱۵۱٬۰۵۸ | ۱٫۳ | ۱۶۳٬۰۶۲ | ۱٫۱ | ۱۸۳٬۱۴۰ | ۰٫۹ |
| قرقیزها | ۷۹٬۶۱۰ | ۱٫۷ | ۸۹٬۰۴۴ | ۱٫۴ | ۹۲٬۷۲۵ | ۱٫۱ | ۱۱۰٬۸۶۴ | ۱٫۰ | ۱۴۲٬۱۸۲ | ۰٫۷ | ۱۷۴٬۹۰۷ | ۰٫۸ |
| اوکراینی‌ها | ۲۵٬۳۳۵ | ۰٫۵ | ۷۰٬۵۷۷ | ۱٫۱ | ۸۷٬۹۲۷ | ۱٫۱ | ۱۱۴٬۹۷۹ | ۱٫۰ | ۱۱۳٬۸۲۶ | ۰٫۷ | ۱۵۳٬۱۹۷ | ۰٫۸ |
| ترکمن‌ها | ۳۱٬۴۹۲ | ۰٫۷ | ۴۶٬۵۴۳ | ۰٫۷ | ۵۴٬۸۰۴ | ۰٫۷ | ۷۱٬۰۶۶ | ۰٫۶ | ۹۲٬۲۸۵ | ۰٫۶ | ۱۲۱٬۵۷۸ | ۰٫۶ |
| ترک‌ها | ۳۷۱ | ۰٫۰ | ۴۷۴ | ۰٫۰ | ۲۱٬۲۶۹ | ۰٫۳ | ۴۶٬۳۹۸ | ۰٫۴ | ۴۸٬۷۲۶ | ۰٫۳ | ۱۰۶٬۳۰۲ | ۰٫۵ |
| یهودیان | ۳۷٬۶۲۱ | ۰٫۸ | ۵۰٬۶۷۶ | ۰٫۸ | ۹۴٬۳۰۳ | ۱٫۲ | ۱۰۲٬۸۴۳ | ۰٫۹ | ۹۹٬۸۳۶ | ۰٫۷ | ۹۴٬۶۸۹ | ۰٫۵ |
| ارمنی‌ها | ۱۴٬۸۶۲ | ۰٫۳ | ۲۰٬۳۹۴ | ۰٫۳ | ۲۷٬۳۷۰ | ۰٫۳ | ۳۴٬۴۷۰ | ۰٫۳ | ۴۲٬۳۷۴ | ۰٫۳ | ۵۰٬۵۳۷ | ۰٫۳ |
| آذربایجانی‌ها | ۲۰٬۷۶۴ | ۰٫۴ | ۳٬۶۴۵ | ۰٫۱ | ۴۰٬۵۱۱ | ۰٫۵ | ۴۰٬۴۳۱ | ۰٫۳ | ۵۹٬۷۷۹ | ۰٫۴ | ۴۴٬۴۱۰ | ۰٫۲ |
| اویغورها | ۳۶٬۳۴۹ | ۰٫۸ | ۵۰٬۶۳۸ | ۰٫۸ | ۱۹٬۳۷۷ | ۰٫۲ | ۲۴٬۰۳۹ | ۰٫۲ | ۲۹٬۱۰۴ | ۰٫۲ | ۳۵٬۷۶۲ | ۰٫۲ |
| باشقیرها | ۶۲۴ | ۰٫۰ | ۷٬۵۱۶ | ۰٫۱ | ۱۳٬۵۰۰ | ۰٫۲ | ۲۱٬۰۶۹ | ۰٫۲ | ۲۵٬۸۷۹ | ۰٫۲ | ۳۴٬۷۷۱ | ۰٫۲ |
| دیگر اقوام | ۷۷٬۸۸۹ | ۱٫۶ | ۹۸٬۸۳۸ | ۱٫۶ | ۱۲۶٬۷۳۸ | ۱٫۶ | ۱۹۸٬۵۷۰ | ۱٫۷ | ۱۷۶٬۲۷۴ | ۱٫۱ | ۲۰۴٬۵۶۵ | ۱٫۰ |
| مجموع | ۴٬۷۵۰٬۱۷۵ | ۶٬۲۷۱٬۲۶۹ | ۸٬۱۰۵٬۷۰۴ | ۱۱٬۹۵۹٬۵۸۲ | ۱۵٬۳۸۹٬۳۰۷ | ۱۹٬۸۱۰٬۰۷۷ | ||||||
| ۱ Excluding the Tadzjik ASSR, but including the Kara-Kalpak Autonomous Oblast (in 1926 part of the Kazakh ASSR); source: [۲]. ۲ Source: [۳]. ۳ Source: [۴]. ۴ Source: [۵]. ۵ Source: [۶]. ۶ Source: [۷]. | ||||||||||||
جمعیت جمهوری ازبکستان ۲۸٬۹۲۹٬۷۱۶ نفر است.[۶] تراکم جمعیت تقریباً ۵۹ نفر در یک کیلومتر مربع است.
ترکیب جمعیتی ازبکستان شامل ۸۰٪ ازبک، ۵٫۵٪ روس، ۵ تا ۵٫۵٪ تاجیک (طبق آمارهای دولت ازبکستان)، ۳٪ قزاق، ۲٫۵٪ قره قالپاق، ۱٫۵٪ تاتار و ۲٫۵٪ نیز از سایر اقوام تشکیل می‌دهند.[۷] برخلاف آمار رسمی فارسی زبانان ازبکستان (تاجیکها) ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شده‌اند.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- سازمان همکاری شانگهای
- جمهوری خلق شوروی بخارا
- قانون اساسی ازبکستان
- میدان مین مرز ازبکستان-تاجیکستان
- فهرست شهرهای ازبکستان
منابع[ویرایش]
- 1. D. Carlson, "Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations", Harvard University, August ۲۰۰۳
- The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey (1996), 15(2), 213-216.2.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Atsuyuki Okabe, Islamic Area Studies with Geographical Information Systems, 2004, p.112 ترجمه بند از داریوش رجبیان [۱].
- ↑ The Cambridge History of Iran: From the Arab Invasion to the Saljuqs, Vol. 4, Cambridge University Press, 1975, ISBN 978-0-521-20093-6
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ http://www.entekhab.ir/fa/news/153727
- ↑ آمار سیا)
- ↑ www.worldatlas.com
- ↑ CIA - The World Factbook - Uzbekistan
- ↑ CIA - The World Factbook - Uzbekistan
- ↑ Carlson, "Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations", Harvard University, August 2003
- ↑ The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey (1996), 15(2), 213-216
- ↑ Svante E. Cornell, "Uzbekistan: A Regional Player in Eurasian Geopolitics?", European Security, vol. 20, no. 2, Summer 2000.
- ↑ Richard Foltz, "The Tajiks of Uzbekistan", Central Asian Survey, 15(2), 213–216 (1996).
- ↑ Karl Cordell, "Ethnicity and Democratisation in the New Europe", Published by Routledge, 1999. Excerpt from pg 201: "Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. Tajikis within and outside of the republic, Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7%(Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88).
- ↑ Lena Jonson, "Tajikistan in the New Central Asia", Published by I.B.Tauris, 2006. pg 108: "According to official Uzbek statistics there are slightly over 1 million Tajiks in Uzbekistan or about 4% of the population. The unofficial figure is over 6 million Tajiks. They are concentrated in the Sukhandarya, Samarqand and Bukhara regions."
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای ازبکستان دارد. |
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ازبکستان موجود است. |
.svg)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
