هلپرکی

هه‌ڵپه‌ڕکێ، هه‌لپه‌رکی یا رقص کردی بخشی از آیین‌های نمایشی کردها است که بصورت گروهی و به شکل حلقه‌ای نا کامل مرکب از رقصندگان زن و مرد (گه‌نم و جۆ = گندم و جو) درحالی‌که پنجۀ دست‌هایشان به هم گره خورده است و از چپ به راست در حرکت هستند اجرا می‌شود. اولین نفر سمت راست گروه که با دستمالی در دست وظیفۀ هدایت و هماهنگ کردن حرکت بقیه رقصندگان را به عهده دارد و سرعت و ریتم و شور رقصندگان بستگی به هدایت او دارد را در زبان بومی سَرچُوپی‌کِش (به کردی: سه‌رچۆپی‌کێش) و آخرین نفر گروه را که در منتهی‌الیه سمت چپ حلقه قرار دارد و او نیز مسئولیت مشابهی دارد «گاوانی» می‌نامند.

نخستین جشنوارۀ استانیِ هه‌لپه‌رکی در شهریور ۱۳۹۰ در شهرستان بانه برگزار شد.

تاریخچه

تاریخ دقیقی برای پیدایش و شکل‌گیری این رقص نمی‌توان تعیین کرد اما در کاوش‌های باستانی که در مناطق کردنشین انجام شده است می‌توان نمونه‌هایی از این رقص را برروی سفالینه‌های پیش از تاریخ مشاهده کرد. رقص‌های کردی اشکال متنوعی دارند ولی به‌طورکلی از دو دسته رقص‌های غنایی و رقص‌های رزمی تشکیل شده‌است. گونه‌ای دیگر از رقص‌های عرفانی نیز در برخی مناطق کردستان رایج بوده که مشخصاً نمی‌توان ریشۀ آن را کردی دانست؛ که اجرای آن به دو صورت فردی (سَما/ سه‌ما = سماع) و گروهی ذِکر انجام می‌شود.

نحوه رقصیدن

معمولاً بهترین رقصنده (زن یا مرد) نقش رهبری گروه سرچوپی‌کِش (سه‌چۆپی‌کێش) را به عهده می‌گیرد و اولین نفر حلقه رقصندگان است. او باانجام ماهرانه حرکات نمایشی توسط دستمالی که در دست راست خود دارد و نیز به کمک اصواتی هیجان انگیز و گاهی با کلام ضمن افزودن بر هیجان رقصندگان مسئولیت تنظیم سرعت و ریتم حرکت گروه را بر عهده می‌گیرد. قرار گرفتن در این نقش جذابیت فراوانی دارد و رقصنده را در موقعیت بهتری نسبت به مابقی گروه قرار می‌دهد. سرچوپی‌کش گاهی برای ایجاد نشاط بیشتر می‌تواند از حلقه رقص جدا شده و با توجه به تبحر خویش حرکات نمایشی فردی نیز انجام دهد. بقیه گروه در حالیکه دست هایشان رو به زمین و در امتداد دو پهلویشان قرار دارد پنجه در پنجه رقصندگان مجاور ایجاد حلقه‌ای پیوسته می‌کنند. مطلوب‌ترین حالت قرار گرفتن رقصندگان بصورت (گندم و جو) یا به عبارتی یک زن و یک مرد بصورت یک در میان است. گاوانی آخرین رقصنده گروه است که هرچند نقش زیادی در ایجاد ریتم و نشاط رقص دارد اما کمتر کسی راغب به قرار گرفتن در این نقش است.نحوه رقصیدن بدین شکل است که افراد سه قدم به سمت چپ میروند و سپس پای راستشان را محکم جلوی پای چپشان بر زمین میزنند و به میزان یک نیم دایره میچرخند.

رقص دو دستماله

در شکل غنایی رقص و برای افزودن بر شور رقصندگان و ناطران معمولاً رقصنده اول سَرچُوپی با دو دستمال رنگی به انجام حرکات نمایشی فردی می‌پردازد و توانایی و تبحر خود رادر رقص به نمایش می‌گذارد. به این نوع رقص «دودستماله» می‌گویند که بیشتر در مناطق کرمانشاه وایلام رواج دارد.