کردستان ترکیه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو
نقشهٔ مناطق کردنشین ترکیه در سال ۱۹۹۲ میلادی (بر اساس نقشهٔ سیا)

کردستان ترکیه نام غیررسمی بخش شرقی ترکیه است که ساکنان آن کرد هستند. این منطقه با مساحتی حدود ۲۳۰ هزار کیلومتر مربع، ۳۰ درصد از خاک ترکیه را در بر گرفته است؛ حدود دوسوم کردهای ترکیه در جنوب شرقی و شرق ترکیه (موسوم به کردستان ترکیه) سکونت دارند.[۱] در برآورد ۲۰۱۲ مؤسسه آمار ترک استات، جمعیت کردهای ترکیه بیش از ۲۲ میلیون نفر تخمین زده می‌شود.[۲] بر طبق منابع سازمان سیا در سال ۲۰۰۸ میلادی، بافت قومیتی ترکیه، شامل ۷۰٪-۷۵٪ ترک، ۱۸٪ کرد و سایر گروه‌های قومی ۷٪-۱۲٪ می‌باشند.[۳] منابعی دیگر حدود ۷۰٪ مردم ترکیه ترک و ۲۵٪ کرد را در ترکیه برآورد می‌کنند.[۴][۵][۶]

بسیاری از شهرهای کردستان ترکیه طی سالهای اخیر به علت نارضایتی مردم کرد از وضع موجود صحنه آشوب و درگیری بوده‌است. احزابی مانند پ‌ک‌ک خواهان خودمختاری مناطق کردنشین در ترکیه می‌باشند. بسیاری از کردهای ترکیه به استانبول مهاجرت کرده‌اند بگونه‌ای که استانبول به بزرگترین شهر کردنشین ترکیه مبدل گشته‌است.[۷][۸][۹][۱۰]

پیشینه[ویرایش]

کردوئنه سرزمینی باستانی در جنوب دریاچه وان و شمال میانرودان در هزاره اول پیش از میلاد بود بسیاری بر این باورند که کردوئنه همان سرزمینیست که امروز کردستان خوانده می‌شود.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] و دانشنامه کلمبیا این ارتباط را ذکر کرده است.[۲۰] برخی از دانشوران قرن نوزدهم نظیر جرج رولینسن کردوئنه و کاردوخی را با کردهای امروزی یکی دانستند و اظهار کردند کاردوخی معادل لغوی باستانی کردستان است.[۲۱][۲۲][۲۳] برخی منابع آکادمیک تازه معتقدند باید پروتو-کرد دانسته شود.[۲۴] نمونه‌های زیادی از این گونه نامها وجود دارد که به دلیل سختی بیان حرف "خ" در لاتین است.[۲۵] با اینحال باور بر این است که مردم کردوئنا به زبانی ایرانی سخن می‌گفته‌اند.[۲۶]

نوشتار اصلی: کردوئنه

در سال۹۹۰ الی ۱۰۸۵ میلادی سلسله کرد تبار مروانیان بر شمال میانرودان ٫بدلیس ٫ دیاربکر و وان حکم می‌راندند.[۲۷]

نقشه کشور کردستان برپایه پیمان سور

مبارزات کردها در دوره عثمانی علیه سلطه ترکها برقرار بود یکی از نمونه‌ها شورش و مقاومت یزدانشیر امیر بوتان بود. با تجزیه امپراطوری عثمانی و متعاقب آن معاهده سور (که قراردادی در به رسمیت شناختن حقوق ملی کردها بود)، ایجاد دولت کردستان در خاک امپراطوری عثمانی سابق منظور شده بود. بعدها پیمان لوزان جایگزین پیمان سور گردید. به همین دلیل کردها به رهبری شیخ محمود برزنجی درمقابل ارتش انگلیس در خاک کردستان عراق امروزین دست به مقاومت زدند.[نیازمند منبع]

مصطفی کمال‌پاشا (آتاتورک) که جنگ‌های استقلال ترکیه را فرماندهی می‌کرد، به نقش حساس کردها در این جنگ واقف بود، از این‌رو با دادن وعده‌های زیاد به کردها حمایت آنها را جلب، و در سایه پیروزی‌های چشمگیر مصطفی کمال، براساس معاهده لوزان، دولت نوین ترکیه تحت حاکمیت کمالیسم به رسمیت شناخته شد. اما ممنوع‌شدن مظاهر هویت کردی از جمله زبان و پوشش، تمامی نیروهای ملی و مذهبی را وادار به عکس‌العمل نمود و از سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۳۹، در اثر سخت‌گیری‌های دولت ترکیه یک سلسله شورش‌هایی درمیان کردها علیه دولت مرکزی ترکیه به وقوع پیوست. شورش شیخ سعید پیران، قیام آرارات و قیام درسیم از مهمترین شورش‌های این دوره هستند. دولت مرکزی ترکیه با واکنش‌های سخت و خشن، کلیه شورشهای صورت گرفته را سرکوب کرد.[۱]

مهمترین حرکتی که در کردستان ترکیه بوقوع پیوست، تشکیل جمهوری آرارات در سال ۱۹۲۷ در کردستان ترکیه بود. جمهوری آرارات توسط روشنفکران کرد و خاندان بدرخانیان برپا گشته بود که توسط حکومت ترکیه سرکوب گردید.[۲۸]

در بین سال‌های ۱۹۳۷ تا ۱۹۳۸ در پی قیام درسیم، ارتش ترکیه به رهبری آتاترک ۶۵٬۰۰۰ تا ۷۰٬۰۰۰ از کردهای علوی ساکن استان درسیم (استان تونج‌ایلی امروزی) را قتل‌عام کردند.[۲۹]

فرهنگ و مردم[ویرایش]

بیشتر کردهای ترکیه به گویش کرمانجی که از گویش‌های شمالی زبان کردیست سخن می‌گویند هرچند زازاها به زبان زازاکی صحبت می‌کنند اما از نظر فرهنگی و تاریخی بسیار به کرمانجها نزدیکند. در کل کردهای ترکیه اشتراکات فراوانی با سایر کردها در کشورهای دیگر دارند و در طول تاریخ و بویژه پیش از مرزبندی‌های معاصر، همواره با سایر کردها پیوند داشته‌اند.

سیاست[ویرایش]

در دوران نخست وزیری اردوغان وضعیت حقوق کردها در ترکیه بهبود یافته‌است.[۳۰] در انتخابات مجلس ملی ترکیه (۲۰۱۱) حزب عدالت و توسعه توانست که قریب به نیمی از آرای شرکت کنندگان در انتخابات را کسب کند و جبهه رنج، دمکراسی و آزادی نیز که احزاب کردی BDP و PAR - HAK و KADEP از آن حمایت بعمل آورده بودند با شعار «برای جمهوری دمکراتیک، برای خودمختاری دمکراتیک» در انتخاب با نامزدهای مستقل شرکت کرده بود.[۳۱]

در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه (۲۰۱۴) حزب دموکراتیک خلق‌ها (وابسته به حزب کارگران کردستان)، صلاح الدین دمیرتاش را بعنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری معرفی کرد که به رقابت با دو نامزد دیگر از جمله رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و نامزد حزب عدالت و توسعه، می‌پردازد.

اقتصاد[ویرایش]

درآمد سرانه استانهای ترکیه بر اساس آمار سال ۲۰۱۱ (به دلار):      ۲۶ ۰۰۰ و بیشتر      ۲۲ ۰۰۰ – ۲۶ 000      ۱۸ ۰۰۰ – ۲۲ 000      ۱۳ ۷۰۰ (متوسط ترکیه) – ۱۸ 000      ۱۰ ۰۰۰– ۱۳ 700      ۶ ۰۰۰ – ۱۰ 000      ۲ ۰۰۰ – ۶ 000       کمتر از۲ ۰۰۰

مناطق کردنشین ترکیه همواره جزو فقیرترین و توسعه نیافته‌ترین مناطق این کشور بوده‌اند و نرخ بیکاری جوانان در این منطقه بسیار بیشتر از دیگر نقاط کشور است. تهیدستی، بیکاری، محرومیت، سرکوب و خفقان در نواحی جنوب شرقی و شرق ترکیه در طی سده اخیر، موجب پدید آمدن جریانی به نام پ‌ک‌ک در دهه ۱۹۷۰ شده است.

کردها و ترکیه[ویرایش]

بنیاد حقوق بشر دیاربکر (İHD) اعلام کرده که در سالیان ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۷ بیش از پنج هزار نفر از شهروندان عادی کُرد در ترکیه توسط واحد اطلاعات و ضدترور ژاندارمری (JITEM) کشته شده‌اند و اجساد اغلب این قربانیان کشف نشده است.[۳۲]

شرکت رادیو تلویزیون دولتی ترکیه کانالی به نام ت‌رت ۶ را که بصورت ۲۴ ساعته به زبان کردی پخش می‌کند راه‌اندازی کرده‌است.[۳۳][۳۴]

به گفته کمیته حمایت از روزنامه نگاران، ۷۰ درصد از روزنامه‌نگارانی که در سال ۲۰۱۲ در ترکیه زندانی شده‌اند، کرد هستند و در این سال ترکیه بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران در جهان بوده است.[۳۵]

نلسون ماندلا، قهرمان مبارزه با نژادپرستی، در سال ۱۹۹۲ از پذیرش «جایزه صلح آتاتورک» سرباز زد.[۳۶][۳۷][۳۸]

در تلاشی برای انکار هویت کردها دولت ترکیه تا سال ۱۹۹۱ کردها را جزو ترک‌های کوهستانی رده‌بندی می‌کرد.[۳۹][۴۰]

نوشتار(های) وابسته: کردها در کشور ترکیه

استان‌ها[ویرایش]

سرزمین‌های کردنشین در ترکیه در تقسیمات کشوری ترکیه در گذشته ۱۱ استان (به ترکی: ایل) بودند.[۴۱] و بعدتر بر اثر تقسیمات کشوری مجدد، همان سرزمین‌ها را این بار به ۱۷ استان تقسیم کردند.[۴۲] و دیرتر در آغاز دهه ۹۰ براثر تقسیمات کشوری جدیدتر، همان سرزمین‌ها را این بار به ۲۱ استان تقسیم کردند.[۴۲]

کشور ترکیه دارای ۸۱ استان است که برپایه دانشنامه اسلام، سرزمین تاریخی و باستانی کردها ۱۷ استان[نیازمند منبع](بعلاوه ۴ استان تازه تأسیس که در کل می‌شود ۲۱ استان) از آنها را در برمی‌گیرد:[۴۳]

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ نبرد بی‌پایان، مبارزه ترکیه با کردها؛ مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
  2. ↑ مؤسسه آمار ترک استات (برآورد ۲۰۱۲)
  3. ↑ cia worldfact book
  4. ↑ Juvenile Nonfiction, “ The Handbook of Middle East ”, Publisher: 21st Century, 2002. pg ۱۴۴:”About 20 percent of Turkey ’s population is Kurdish. ”
  5. ↑ Sandra Mackey , “The reckoning: Iraq and the legacy of Saddam”, W.W. Norton and Company, 2002. Excerpt from pg ۳۵۰: “As much as 25% of Turkey is Kurdish. ”
  6. ↑ “Beverley Milton-Edwards, “Contemporary politics in the Middle East” Polity, 2006. pg ۲۳۱: “They form a population in all four states, making 23 percent in Turkey, 23 percent in Iraq, 10 percent in Iran and 8 percent in Syria (Mcdowell, 2003, p ۳–۴). ”
  7. ↑ http://www.csr.ir/departments.aspx?lng=fa&abtid=06&depid=44&semid=1219
  8. ↑ http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=18296#Title=%0A%09%09%09%09%09%09%09%09کُردهای%20ترکیه%20و%20ضرورت%20پذیرش%20چند%20صدایی%0A%09%09%09%09%09%09%09
  9. ↑ http://www.kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=35476#Title=%0A%09%09%09%09%09%09%09%09کُردهای اردوغان، کُردهای اوجالان/ محمدعلی دستمالی%0A%09%09%09%09%09%09%09
  10. ↑ http://www.kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=46145#Title=استانبول، تنها پایتخت کردستان ترکیه است%0A%09%09%09%09%09%09%09
  11. ↑ N. Maxoudian, Early Armenia as an Empire: The Career of Tigranes III, 95–55 BC, Journal of The Royal Central Asian Society, Vol. 39, Issue 2, April 1952، pp. 156–163.
  12. ↑ A.D. Lee, The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Vol. 40, No. 3 (1991), pp. 366–374 (see p.371)
  13. ↑ J. den Boeft, Philological and historical commentary on Ammianus Marcellinus XXIII, 299 pp. ، Bouma Publishers, 1998. (see p.44)
  14. ↑ J. F. Matthews, Political life and culture in late Roman society, 304 pp. ، 1985
  15. ↑ George Henry Townsend, A manual of dates: a dictionary of reference to the most important events in the history of mankind to be found in authentic records, 1116 pp. ، Warne, 1867. (see p.556)
  16. ↑ F. Stark, Rome on the Euphrates: the story of a frontier, 481 pp. ، 1966. (see p.342)
  17. ↑ . https://books.google.com/books?id=RURgBQAAQBAJ&pg=PA69&lpg=PA69&dq=corduene+south+of+van+lake&source=bl&ots=OYVBYS2e4G&sig=Qmt4XwyX0Qotr8T-3OpA3psn5jA&hl=fa&sa=X&ei=kkP5VN2iDaSa7gavu4HICg&ved=0CEQQ6AEwBQ#v=onepage&q=corduene%20south%20of%20van%20lake&f=false. 
  18. ↑ «DARIUS III». بریتانیکا. 
  19. ↑ http://wimssite.nl/system/fetch_file.php?did=126. 
  20. ↑ http://www.encyclopedia.com/topic/Kurds.aspx#4
  21. ↑ Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7, 1871. (copy at Project Gutenberg)
  22. ↑ Orbis Latinus, University of Columbia.
  23. ↑ Kurds. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-07
  24. ↑ Revue des études arméniennes, vol.21, 1988-1989, p.281, By Société des études armeniennes, Fundação Calouste Gulbenkian, Published by Imprimerie nationale, P. Geuthner, 1989.
  25. ↑ M.Th. Houtsma, E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936, ISBN 90-04-08265-4, see p.1133
  26. ↑ M. Chahin, Before the Greeks, p. 109, James Clarke & Co., 1996, ISBN 0-7188-2950-6
  27. ↑ «بدلیس». دانشنامه اسلام. 
  28. ↑ akhbare-rooz (iranian political Bulletin)
  29. ↑ Martin van Bruinessen. Genocide in Kurdistan? The suppression of the Dersim rebellion in Turkey (1937-38) and the chemical war against the Iraqi Kurds (۱۹۸۸). University of Pennsylvania. in: George J. Andreopoulos (ed), Conceptual and historical dimensions of genocide. 
  30. ↑ Turkey and Europe: The blackballers' club | The Economist
  31. ↑ English:: «Democratic Autonomy» Model Takes Shape - Bianet
  32. ↑ کشف گور دسته‌جمعی 20 نفره در دیاربکر ترکیه؛ خبرگزاری بین‌المللی کردپرس
  33. ↑ همشهری آنلاین
  34. ↑ Turkey's Kurdish TV channel opens to mixed reviews | Reuters
  35. ↑ ترکیه به 'سرکوب' آزادی مطبوعات متهم شد بی‌بی‌سی، 01 آبان 1391
  36. ↑ Statement on the Ataturk Award given to Nelson Mandela؛ AFRICAN NATIONAL CONGRESS
  37. ↑ Turkish newspapers criticise of ANC leader Nelson Mandela for refusing to accept Turkey's peace award؛ South African History Online
  38. ↑ Double Standard: The Turkish State And Racist Violence
  39. ↑ Turkey - Linguistic and Ethnic Groups - U.S. Library of Congress
  40. ↑ Bartkus, Viva Ona, The Dynamic of Secession, (Cambridge University Press, 1999), 90-91.
  41. ↑ Turkey - Kurds
  42. ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ The Encyclopaedia of Islam describes Turkish Kurdistan as covering at least 17 provinces of Turkey: Erzincan, Erzurum, Kars, Malatya, Tunceli, Elazığ, Bingöl, Muş, Ağrı, Adıyaman, Diyarbakır, Siirt, Bitlis, Van, Şanlıurfa aka Urfa, Mardin and Hakkâri, stressing at the same time that «the imprecise limits of the frontiers of Kurdistan hardly allow an exact appreciation of the area.» Since 1987, four new provinces - Şırnak, Batman, Iğdır and Ardahan - have been created inside the Turkish administrative system out of the territory of some of these provinces.
  43. ↑ Encyclopaedia of Islam

پیوند به بیرون[ویرایش]

کشورها و مناطق ایرانی زبان

 افغانستان •  ایران •  تاجیکستان •  چین(تاشکورگان)۱ •  گرجستان (South Ossetia Flag اوستیای جنوبی)۲ •  عراق (Kurdistan Flag اقلیم کردستان) •  روسیه (Flag of North Ossetia.svg اوستیای شمالی-آلانیا) •  پاکستان (Flag of Khyber Pakhtunkhwa.svg استان مرزی شمال غربی و Flag of Balochistan.svg بلوچستان) •  ازبکستان (دارای ۸ تا ۱۱ میلیون تاجیک) •  ترکیه (کردستان) •  مجارستان (یاسیک‌ها) •  سوریه (کردستان) •  جمهوری آذربایجان (Flag of the Talysh-Mughan Republic.svgتالش گشتاسبی و تاتی اران) •  عمان (کمزاری های المسندم)

(۱) بخش خودگردان تاجیک تاشکورگان، در جمهوری خلق چین به رسمیت شناخته شده است.
(۲) اوستیای جنوبی خود را جمهوری اعلام نموده است و ۵ دولت عضو سازمان ملل آن را به رسمیت شناخته‌اند.
Kurdish-inhabited area by CIA (1992).jpg
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کردستان_ترکیه&oldid=18355627»