اشترانکوه
اشترانکوه (کوه آب) | |
---|---|
مکان | |
مکان | لرستان ایرانحدفاصل دورود و ازنا |
رشتهکوه | زاگرس |
اُشْتُرانْکوه، به معنی کوه آب در پارسی باستان (از زبانهای بکار برده شده در جنوب غربی ایران و زبان رسمی دربار هخامنشیان) رشتهکوهی در شرق استان لرستان و یکی از بلندترین رشتهکوههای زاگرس است. اشترانکوه در حوضه شهری شهرستان ازنا است که شمال به شهرستان ازنا از غرب به شهرستان دورود و از شرق و جنوب به شهرستان الیگودرز محدود میشود. بلندترین قله این رشتهکوه به نام سنبران به ارتفاع ۴۱۵۰ متر است. این رشتهکوه سرچشمه یکی از سرشاخههای رود دز به نام ماربره است که یکی از دو رودخانه شهرستان دورود (ماربره و تیره) است و در دوره کوهزایی جدید ایجاد شدهاست. این کوه از جمله کوههای جوان میباشد که در حدود ۳۰ میلیون سال پیش ایجاد شدهاست.
قلههای بلند و پر برف، درههای ژرف و طولانی، رودهای دائمی، پوشش گیاهی و جانوری بسیار متنوع، روستاهای کوهپایهای از جمله ویژگیهای اشترانکوه میباشد که به سبب بلندی در شعاع ۱۰۰ کیلومتری به خوبی پیدا است. گفته میشود نام آن به سبب وجود قلههای ۸ گانه که هر کدام بلندتر از ۴۰۰۰ متر میباشد و مانند کاروانی از شتر به ردیف قرار گرفته، به شترکوه و یا اشترانکوه معروف گشتهاست.
قلههای مهم آن از شمال باختری به جنوب خاوری اینهاست: چال میشان، گلگل، گلگهر، سن بران، کوله لایو، میرزایی، فیالسون، لگه، سراب شاه تخت، سوزنی مهرجمال، پیاره دره تخت، پیاره کمندان، ازنادر و کولهجنو.[۱]
در ارتفاعات اشترانکوه درههایی یخچالی وجود دارد که در اصطلاح محلی به آنها چال میگویند. از جمله این چالها میتوان از چال میشان، چال کبود، چال بران، چال فیالسون، چال شاهتخت، چال پیارو و چال همایون نام برد.[۲]
رودهای کوچک بسیاری از این قلهها سرچشمه میگیرند که ماربره، گهررود، دره دایی و دره دزدان از آن جملهاند. دریاچه گهر در یکی از دامنههای جنوب باختری اشترانکوه و در دره گَهَررود قرار دارد.[۳]
دامنههای اشترانکوه از دیرباز محل استقرار برخی طوایف بوده است؛ چنانکه در حدود سال ۵۰۰ قمری، خاندان فضلویه که از کردهای شام شمرده میشدند، پس از مهاجرت از آنجا و عبور از میافارقین و آذربایجان، در دامنههای شمالی سکوت گزیدند. آنان بعدها به اتابکان لرستان شهرت یافتند.[۴] مراتع دامنههای اشترانکوه مورد استفاده عشایر این ناحیه است. اشتران کوه و بهویژه دریاچه گهر دارای جاذبههای طبیعی بسیاری است.[۳]
حیات وحش[ویرایش]
این رشته کوه در حدود سال ۱۳۴۰ از لحاظ گونههای جانوری و گیاهی جزء مناطق حفاظت شده قرار گرفت و در سال ۱۳۴۸ جزء محیط زیست جهانی قرار گرفت. از گونههای جانوری آن میتوان به خرس قهوهای، روباه، کفتار، گراز، گرگ خاکستری، بز کوهی، قوچ، گربه وحشی، گربه جنگلی، سنجاب درختی، مار قیطانی وکبک دری و از پرندگان میتوان به عقاب، کبک، جغد، اردک و شاهین اشاره نمود که همگی تحت حفاظت محیط زیست میباشند.[۵]
در اشترانکوه پسته کوهی به فراوانی یافت میشود و پوشش گیاهی متنوع آن اعم از گون، ریواس و استپها در شیب ملایم بعضی نقاط و گلهای طبیعی و خودرو محل مناسبی برای جانوران ساکن در اشترانکوهاست که در آن زاد و ولد کرده و از آنان تغذیه میکنند.
اشترانکوه پذیرای کوهنوردان و گردشگران و زمینشناسانی از اقصی نقاط کشور و خارج از کشور بوده که برای تفریح و ورزش و پژوهش علمی مراجعه نمودهاند.[۶]
در برخی از نقاط اشترانکوه سنگوارههایی یافتهاند که در میان آنها سنگوارههایی از جانوران مانند صدف و ماهی وجود دارد.
روستاهای بسیاری در کوهپایه اشترانکوه وجود دارند که از آنها میتوان به دره تخت، سیوله، کمندان و طیان که همگی از توابع شهرستان ازنا هستند اشاره نمود. روستای دره تخت به دهکده گردشگری تبدیل شدهاست.
منطقه حفاظتشده[ویرایش]
منطقه حفاظتشده اشترانکوه یکی از مناطق حفاظتشده ایران است که علاوه بر دریاچه گهر ازنا، تونل برفی کمندان ازنا، دره تخت، چشمه قلقل و دره تخت را نیز شامل میشود؛ که مسیر دسترسی به آنها از شهرستان ازنا میباشد. این منطقه ۹۸ هزار هکتار وسعت دارد و یکی از مهمترین منابع طبیعی ایران به شمار میآید.
سراسر کوهستان و دامنههای اشترانکوه ازنا محل سکونت طوایف مختلفی از شاخه چهارلنگ بختیاری میباشد و همانگونه که ذکر شده است اصطلاح اتابکان لرستان یا کردهای شام مربوط به ۵۰۰سال پیش میباشد. فامیلی معروف آسترکی که از طوایف هفت لنگ و چهارلنگ بختیاری و تعدادی از گرجستانیها را شامل میگردد برگرفته از کوه اشترانکوه بوده که به مرور زمان اشترانکوه که در اصطلاح بختیاری بدان اشترکوه گویند به استرکو و سپس به آسترکی (ی نسبت) تبدیل شده است
جستارهای ویژه[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ (جعفری، ۱/۶۳؛ نقشه عملیات)
- ↑ (عبدالواحد خنجی، ۵۴–۵۵)
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ (جعفری، همانجا)
- ↑ (اقبال، ۴۴۳؛ مشکوتی، ۶۴)
- ↑ «عکس خبری/ گونههای جدید شناسایی شده در منطقه اشترانکوه». ۱۳۹۱/۰۶/۰۷.
- ↑ «زن کوهنوردایرانی که به طرز معجزهآسایی زنده مانده بود کوهنوردی را از سرگرفت». ۱۳۹۰/۱۰/۹.
منابع[ویرایش]
- عباساقبال، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران، ۱۳۶۴ش؛
- عباس جعفری، کوهها و کوهنامه ایران، تهران، ۱۳۶۸ش؛
- عبدالواحد خنجی، «فرهنگ کوههای ایران»، شکار و طبیعت، تهران، ۱۳۳۹ش، شم ۷؛
- مشکوتی، نصرت الله، از سلاجقه تا صفویه، تهران، ۱۳۴۳ش؛
- نقشه عملیات مشترک (زمینی)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش، گ ۹–۳۹.
پیوند به بیرون[ویرایش]
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ اشترانکوه موجود است. |
|
|
|