مردم گرجی

گرجی‌ها
ქართველები
kartvelebi
کارْتْوِلِبی

پارناواز رادامیستوس پارسمان میریان پیتر ایبریایی یاکوب تسورتاولی واختانگ گرگ سر آرچیل گریگوری خادزتلی کنستانتی کاخی تورنیکه اریستاوی گیورگی آتوس شهبانو مریم آرسن ایقالتوئلی ایوانه پتریسی داویت سازنده شوتا روستاولی ملکه تامار سیمون الله‌وردی خان کتوان شهید گیورگی ساآکادزه آنتیموز سولخان سابا اوربلیانی واختانگ ششم بسیکی ژنرال باگراتیونی سولومون دوداشویلی الکساندر برودین ایلیا چاوچاوادزه یاکوب گوگباشویلی آکاکی تسرتلی واژا پشاولا نیکو پیروسمانی استالین کنستانتین گامساخوردیا الکساندر کارتولی جرج بالانچین ادوارد شواردنادزه ایلیای دوم اوتار یوسلیانی ژنرال شالیکاشویلی نونا گاپرینداشویلی بوریس آکونین کاخا کالادزه گیورگی لاتسو لیزا باتیاشویلی کتی ملوا
کل جمعیت
۷ میلیون
مناطق با جمعیت قابل توجه
گرجستان ۴ میلیون
زبان‌ها
گرجی و دیگر زبان‌های کارتولی
دین
اکثراً ارتدکس گرجی

گرجی‌ها ქართველები
مردمان کارتولی
ملیت
گرجستان
کارتولی‌های باستان
کولخیسی‌ها ایبریایی‌ها
زیرگروه‌ها
سوان‌ها دچان‌ها: (مگرلی‌ها، لازها)
فرهنگ
آشپزی اساطیر پوشاک خوشنویسی رسانه‌ها رقص سینما و تئاتر گاه‌شماری معماری موسیقی ورزش هنر
زبان‌ها
ادبیات دستور زبان زبان سیستم نوشتاری لهجه‌ها
مذاهب
مسیحیت در گرجستان کلیسای ارتدکس گرجی کلیسای کاتولیک گرجی اسلام در گرجستان یهودی‌های گرجی
نمادها
صلیب جرجیس صلیب نینو صلیب بولنیسی برجغالی
کارْتْلُسْ

گرجی‌ها (به گرجی: ქართველები کارْتْوِلِبی kart'velebi) یک گروه قومی و ملت بومی قفقاز هستند.

گرجی‌ها ۸۳ درصد جمعیت گرجستان را تشکیل می‌دهند و همچنین عده از آنها در ترکیه عده‌ای دیگر از آنها در آذربایجان بومی هستند. عده‌ای گرجی‌ها هم از ۴۰۰ سال پیش تا کنون در ایران حضور دارند. کشورهای دیگری که جمعیتی قابل توجه از گرجی‌ها در آن هستند، عبارت اند از: بعضی کشورهای اروپا، ایالات متحده آمریکا، روسیه و فلسطین.

گرجی‌ها اکثراً مسیحی ارتدکس و پیرو کلیسای ارتدکس گرجی هستند و همچنین گرجی‌های ترکیه مسلمان سنی، گرجی‌های ایران مسلمان شیعه و گرجی‌های فلسطین پیرو دین یهود هستند.

گرجی‌ها به زبان مادری خود زبان گرجی سخن می‌گویند که زبان رسمی کشور گرجستان بوده و با خط گرجی نوشته می‌شود که یکی از ۱۶ سیستم نوشتاری موجود در جهان است.

گرجی‌ها به سبب جغرافیای سرزمین خود، همواره در حال دفاع در مقابل حملات بیگانگان بوده‌اند که مهم‌ترین و مخرب‌ترین آنها حملهٔ مغول و حملات ایرانیان به گرجستان بوده است.

گرجی‌ها خود را از نسل کارتلوس می‌دانند و خود را «کارْتْوِلی» (kartveli) می‌خوانند همانگونه که ارمنی‌ها خود را از نسل هایک می‌دانند و خود را «هایْ» (hay) می‌خوانند.

وجه تسمیه

یونانیان باستان، زمانی که ثروت گرجی‌ها آن‌ها را جلب نموده بود، پس از آشنا شدن با مردم کشاورز گرجستان، آن‌ها را "گئورگوس" (به معنای "کشاورز") و سرزمینشان را "گئورگیا" (به معنای "کشاورزی") نامیدند؛ و اکثر قریب به اتفاق نام‌های امروزی برای گرجی‌ها و گرجستان، از نامی که یونانی‌ها برای گرجی‌ها انتخاب کردند، نشأت می‌گیرد.

گرجی‌ها خود را کارتوِلی (کارتوِل - ی) می‌نامند زیرا خاستگاه آن‌ها به کارتلی شهرت دارد، که این نام‌ها به یک خدای نیمه اساطیری معروف به کارتلوس - نیای مردم گرجی - مربوط است. اما همانگونه که در مورد اصطلاحات نژادی معمول است، ملت‌های دیگر برای گرجی‌ها از نام‌هایی استفاده کرده‌اند که هیچ ربطی به کلمهٔ کارتولی ندارد. با اشتقاق از کلمهٔ ایوری (ایبری یا همان ایبریا - نام باستانی گرجستان)، ایرانی‌ها و ارمنی‌های باستان، آن‌ها را ویرسهن می‌نامیدند، عرب‌ها و ایرانی‌های زمان حال، آن‌ها را جورجی و گرجی، و غربی‌ها، جرجن، و روس‌ها گروزن می‌نامند.

گرجستان وطن اقوام گرجی نیز در منابع و ملل مختلف به صور متفاوتی نامیده شده‌است، همانند: آبخاز، ورژن، ورغن، ایبری، گرزن، جورزان، الکرج، پراکانو، جورجیا، وراچستان و گروزیا، اما گرجی‌ها آن را ساکارتْوِلُ (سا - کارتوِل - ـُ) یعنی محل زندگی گرجی‌ها می‌خوانند.

ایرانیان در زمان قدیم، به این سرزمین گردستان گفته‌اند و سپس در در دوره بعد آن را گرجستان نامیده‌اند. (گرد یعنی پهلوان).

نژاد

گرجی‌ها از نژاد قفقازی هستند. (کلمهٔ «قفقازی» به عنوان نژاد، به تمام سفیدپوست‌ها گفته می‌شود).

از نظر انسان‌شناسی گرجی‌ها به گروه پونتوزاگرس تعلق دارند، (نیاکان گرجی‌ها در ما قبل تاریخ به طور پراکنده در «زاگرس» می‌زیسته‌اند)، گرجی‌ها که یکی از اقوام منحصر به فرد آسیا به شمار می‌آیند، امروزه مورد توجه تاریخ نویسان و باستان شناسان قرار گرفته‌اند. این امر نتیجهٔ غنا و تنوع فرهنگ باستانی آن‌ها و تداوم اجتماعی به هم پیوستهٔ آنان می‌باشد.

زبان

زبان گرجی زبان رایج و رسمی گرجستان است، که در زمرهٔ زبان‌های قفقازی بوده و به طور کلی از زبان‌های هندواروپایی متمایز است. زبان گرجی، زبانی پیچیده و صرفی و مورد علاقهٔ زبان شناسان می‌باشد. این زبان دارای سیستم نوشتاری مخصوص می‌باشد، که خط گرجی نامیده می‌شود و شامل سه الفبای هم ارز است که عبارت اند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفاده رسمی و وسیع قرار دارد. الفبای گرجی کنونی از ۳۳ حرف تشکیل یافته است (و هیچ‌یک از اشکال صوتی یا نوشتاری در آن تکرار نمی‌شود) که در طول حیات خود سه مرحله تغییر و تکامل را طی کرده است.

توصیفات جهانگردان کهن

شاردن می‌نویسد:

«گرجی‌ها به طبع هوشمند، مستعد و لایق می‌باشند و اگر در تعلیم و تربیت آنان اهتمام به عمل آید از میان آنان صنعتگران، استادان، دانشمندان و پژوهشگران بزرگ در همهٔ رشته‌ها و زمینه‌ها پدید می‌آید. گرجی‌ها مقتدر، عظیم، پرهیبت، مغرور و متکبر اند... گرجی‌ها مردمانی سخت کوش، سرکش، بی باک و چالاک اند...»

«گرجی‌ها در رفتار انفرادی و زندگی اجتماعی خود طی قرن‌ها یک سری ویژگی‌های منحصر به فردی یافته‌اند که در بعضی از آن‌ها با همسایگان خود از لحاظ میراث قفقازی در مورد شرافت، مهمان نوازی، وفاداری قبیله‌ای و... مشترک اند و بعضی دیگر از این ویژگی‌ها مربوط به احساسات ملی و سنت‌های باستانی ملت گرج است، در مقایسه با همسایگان روس و مسلمان خویش ازلحاظ غرور و حتی رفتار متکی بر برتری‌های فرهنگی، متمایز هستند. در گرجستان هر فرد روستایی مانند یک شاهزاده رفتار می‌کند، در عقاید شخصی خود اصرار می‌ورزند، سخنرانان ماهری هستند و به بحث علاقهٔ وافر دارند. در اسب سواری، تیراندازی، جنگ‌های چریکی و همچنین به عنوان گله دار و پرورش دهندگان و نوشندگان شراب ناب مشهورند... از هوش و ذکاوت بسیار، بذله گویی و حاضرجوابی بهره مندند».

ژان باتیست تاورنیه در سفرنامهٔ خود چنین می‌نویسد:

«گرجی‌ها مسافرت را خیلی دوست می‌دارند و تجّار بزرگ ماهری هستند. در فن تیروکمان مهارتشان حیرت انگیز است و معروف اند به این که بهترین سربازان و جنگجویان تمام آسیا هستند».

گرجی‌های ایران

گرجی‌های ایران نوادگان گرجی‌هایی هستند که عمدتاً به دلیل مقاومت در برابر حملات امپراتوری‌های حاکم بر ایران، از وطن خود گرجستان، به ایران تبعید می‌شدند. به طوری که در طول حکومت سلسله‌های صفویه، افشاریه و قاجاریه حدود سیصد هزار گرجی در: قزوین، گیلان، مازندران، گلستان، اصفهان، فارس، خراسان ، لرستان ( ازنا ) و تهران ساکن شده‌اند و امروزه پس از گذشت حدود سه قرن، فقط صد هزار تَن از آنان قابل شناسایی هستند که از این میان برخی از گرجی‌های مناطقِ ساحلیِ شمالِ ایران با حفظ برخی از عناصر فرهنگی خود یعنی: لباس، رقص، موسیقی، آشپزی و معماری شناخته می‌شوند و همچنین بعضی از گرجی‌های مناطقِ کوهستانیِ غربِ اصفهان به واسطهٔ تکلّم به زبان مادری خود قابل شناسایی هستند. گرجی ها در دوران مختلف تاریخ ایران نقش داشتند. در دوره انقلاب مشروطه گرجی ها با رهبری والیکو همراه با سایر مردم ایران برای استقرار حکومت مشروطه جنگیدند.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Georgians»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۴).
• مولیانی، سعید. جایگاه گرجی‌ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران. اصفهان: یکتا، ۱۳۷۹ ISBN 964-7016-26-3. خانهٔ کتاب.
• شاردن، ژان. سفرنامهٔ شاردن. تهران: انتشارات توس، ۱۳۷۲.
• دلشاد، فرشید. پلنگینه پوش، شاهکار شوتا روستاولی. تهران: انتشارات ایران جام، ۱۳۷۸.
• دلشاد، فرشید، شورغایا، تئا. هزارویک ضرب‌المثل گرجی، دوزبانه، فارسی-گرجی. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۸۱.
• مارشال لانگ، دیوید. گرجی‌ها. تهران: نشر وزارت امور خارجه، ۱۳۷۳.
• مشکور، محمدجواد. جغرافیای تاریخی ایران باستان. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۷۲.
• نفیسی، سعید. تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران. تهران: نشر بنیاد، ۱۳۶۱.
• روستاولی، شوتا. پلنگینه پوش. تهران: نشر ایران جام، ۱۳۷۷.
• باتیست تاورنیه، ژان. سفرنامهٔ تاورنیه. تهران: نشر سنایی و تأیید، ۱۳۶۳.