گویش دشتستانی

گویش دشتستانی، عمدتا گویش مردم شهرستانهای دشتستان، گناوه و دیلم در استان بوشهر است.دو دیدگاه در مورد این گویش وجود دارد یک دیدگاه باور دارد دشتستانی یکی از گویش‌های زبان لری است که البته با فارسی آمیخته است. این گویش جزو گویشهای جنوبی لری همانند ممسنی دسته‌بندی می‌شود. گویشوران این گویش، کاملاً سخنان لرهای کهگیلویه و بویراحمد و لرهای خوزستان و فارس را می‌فهمند ولی این گویش با لری خرم‌آباد بسیار متفاوت است به طوری که قادر به برقراری ارتباط نیستند.

دیدگاه دیگر باور دارد گویش مردم دشتستان گرچه حاوی تعدادی واژه‌های لری است اما در حقیقت فارسی با لهجه محلی و آمیزه‌ای از گویش‌های مردم فارس، خوزستان، کرمان و خراسان و ... می‌باشد و گویش‌های مذکور خود تا اندازه‌ای متاثر از یک دیگرند. مردم شهرستان‌های شمالی استان مانند دیلم، گناوه و دشتستان عمدتا به گویش لری و مردم شهرستان‌های جنوبی مانند جم و قسمت‌هایی از کنگان و دیر نیز به فارسی لهجه دار صحبت می‌کنند.

ویژگی آواشناسی

در این گویش تقریباً تمامی کلمات مطابق ویژگی‌های آوایی دشتستانی تغییر می‌کند. برای مثال /ب/ در غیر از اول واژه /و/ تلفظ می‌شود. همچنین /د/ به جز اول کلمه /ذ/ تلفظ می‌شود.

ویژگی‌های دستوری

• در لری دشتستانی کلمات با /ل/ جمع بسته می‌شود.
• با پسوند /کو/ همانند کتابکو کلمات معرفه می‌شوند.

زمان‌ها نیز قواعدی برای ساخته شدن دارند مثلا:

دارم می‌روم: هاسی میرُم

رفته‌ام: رفتُمه

رفته بودم: رفتِیدم

برخی واژگان دشتستانی

ایسو: الان

اوسو: اونوقت (قدیم)

بادِنگون: بادمجان

بُوا: بابا

بالِنگ: خیار

جیجِه: جوجه

چیل: دهان

چاو: باغ

خین: خون

خیار: هندوانه

دیگ: دیروز

دِدِه: خواهر

دِی: مادر

ری: رو

سی: برای

سَیل: نگاه

شی: زیر

قُروَک: قورباغه

کَهره: بزغاله

کُکا: برادر

گا: گاو

گولی: گربه

لُنج: لب

لیر: لجن

مین: مو

میرِه: شوهر

او: اب

منابع

• دشتستان در گذر تاریخ، محمدجواد فخرایی
• سیری در گویش دشتستان، طیبه برازجانی
• فرهنگ گویش دشتستانی، داریوش اکبرزاده