بختیاروند

بختیاروَند یا بهداروَند، در ساختار اجتماعی ایل بختیاری به یکی از چهار باب تشکیل‌دهنده شاخه هفت‌لنگ اطلاق می‌گردد.

ایل بختیاری به دو شاخه اصلی هفت‌لنگ و چهارلنگ تقسیم می‌شود. شاخه هفت‌لنگ از ۴ باب (رده) تشکیل شده است که بختیاروند یکی از آنها بشمار می‌آید. باب بختیاروند از چندین طایفه تشکیل شده است. بختیاروند نباید با طایفه بهداروند اشتباه گرفته شود، زیرا طایفه بهداروند، تنها یکی از طوایف تشکیل‌دهنده باب بختیاروند محسوب می‌شود.

خاستگاه قومی

بختیار، نام یکی از سران لر بزرگ و نیای بزرگ این طایفه بود، که اولاد او طایفه بختیاروند را تشکیل دادند. حمدالله مستوفی، در کتاب تاریخ گزیده؛ به مهاجرت گروهی از طوایف، از جمله بختیاری‌ها از جبل‌السماق، در حلب، واقع در غرب شام به لرستان، اشاره می‌کند و علیقلی خان سردار اسعد، در کتاب تاریخ بختیاری؛ "بهداروندها" را، از این دسته مهاجران دانسته است.

سازمان طایفه

"بختیاروند" هم به باب و هم به طایفه‌ای از ایل بختیاری اطلاق می‌شود. در تقسیم‌بندی این باب، چندین طایفه مشاهده می‌گردد.

بختیاروند به طایفه‌های زیر تقسیم می‌شود:

• علاءالدین وند
• منجزی
• اولکی
• بلیوند
• مقام رگی
• دهناشی
• اسنکی
• مش مرداسی
• سهرو (سرخاب)
• کیارسی
• گندائی
• للری
• شیخ احمد بلد
• آل جمالی
• تیردی
• جانکی سردسیر
• عرب کمری
• بهداروند

پراکندگی جغرافیایی

بختیاروندها و طوایف آن، در مناطق ییلاقی؛ چهارمحال و بختیاری و قسمتی از منطقه بازفت و مناطق قشلاقی؛ دهستان‌های سوسن سرخاب، اندیکا، شیمبار، لالی، منطقه گتوند و سواحل رود کارون در استان خوزستان پراکنده‌اند. نواحی ییلاقی و قشلاقی بهداروندها، بین شهرستان‌های ایذه، شوشتر، مسجدسلیمان، فریدون‌شهر، لنجان، شهرکرد و فارسان قرار دارند. بسیاری از طوایف بهداروند هم اکنون یکجانشین شده‌اند. مثلاً در شهر فارسان فامیل مالکی که از بنیانگذاران این شهر می باشند، از طایفه علاالدین وند ایل بهداروند می باشند که حدود دو قرن پیش در این شهر نخستین بار سکنی گزیده اند.

مشاهیر بختیاروند

• حاتم خان منجزی: یکی از سردارن سپاه ایران در فتح قندهار و فتح دهلی در زمان نادرشاه افشار که 25 سال بر ایالت کشمیر هندوستان حکومت کرد.
• اسدخان بهداروند: معروف به اسدخان شیرکُش، ایلخان بختیاری در زمان فتحعلی شاه قاجار
• علی صالح خان بهداروند: از خوانین بنام بختیاری در زمان فتحعلی شاه قاجار
• داوودخان بهداروند: معروف به شاه داوود (شاه دَویت)
• محمودخان بهداروند: معروف به محمودخان فقیرکُش یا بیچاره کُش
• جعفرقلی خان بهداروند: فرزند اسدخان بزرگ و از ایلخانان بنام بختیاری
• اسدالله خان منجزی: از خوانین بنام بختیاری و رئیس طایفه منجزی
• نامدارخان منجزی: از خوانین بنام بختیاری و رئیس طایفه منجزی
• عزیزخان منجزی: فرزند اسدالله خان منجزی و از جنگجویان دلیر بختیاری
• تَمبُرخان منجزی: فرزند اسدالله خان منجزی و از جنگجویان شجاع بختیاری
• محمدحسین خان منجزی: فرزند نامدارخان منجزی و از خوانین بنام بختیاری
• محمدحسن خان منجزی: فرزند نامدارخان منجزی و از خوانین بنام بختیاری
• آحسین منجزی: معروف به آحسین قمه طلا یا آحسین شمشیر شل یکی از دلاوران جنگ کلنچی
• حاج عبدالله خان بهداروند
• اسکندرخان بهداروند
• سهراب خان بهداروند
• عجم خان بهداروند
• رحیم خان بهداروند (ملقب به ارشدالدّوله)
• مهراب خان بهداروند (فاتح جنگ دشت شیر)

بختیاروند یا بهداروند

در تمام متون تاریخی کهن و قدیمی (زمان صفویه، افشاریه و زندیه) واژه بختیاروند به کار رفته است ولی در متون معاصر و جدید (زمان قاجار، پهلوی و پس از آن) ناگهان واژه بهداروند جایگزین آن شد که به نظر می رسد واژه بهداروند یک لقب حکومتی اعطایی از جانب دربار و حکام قاجار می باشد.

جستارهای وابسته

• ایل بختیاری
• هفت‌لنگ
• اسدخان بختیاروند
• منجزی

منابع

• حسین ابراهیمی ناغانی. «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وب‌گاه انسان‌شناسی و فرهنگ، ۲ اسفند ۱۳۸۸. 

• امیراحمدیان، بهرام. ایل بختیاری، تهران:۱۳۷۸
• دیگار، ژان پیر. فنون کوچ‌نشینان بختیاری، ترجمهٔ اصغر کریمی، مشهد:۱۳۶۶
• راولینسن، هنری. سفرنامه، ترجمهٔ اسکندر امان‌اللهی بهاروند، تهران:۱۳۶۲
• رئیسی، داراب. اسدخان بهداروند بختیاری معروف به شیرکش، ذخایر انقلاب، تهران:۱۳۶۹
• عکاشه، اسکندر. تاریخ ایل بختیاری، به کوشش فرید مرادی، تهران:۱۳۶۵
• جین راف گارثویت، تاریخ سیاسی، اجتماعی بختیاری، ترجمهٔ مهراب امیری، تهران:۱۳۷۳
• لایارد، هنری. سیری در قلمرو بختیاری و عشایر بومی خوزستان، ترجمهٔ مهراب امیری، تهران:۱۳۷۱