پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان
اطلاعات پس‌زمینه
نام اصلی	پرویز مشکاتیان
تولد	۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ نیشابور، استان خراسان
ملیت	ایرانی
مرگ	۳۰ شهریور ۱۳۸۸ (۵۴ سال) تهران
سبک‌(ها)	موسیقی سنتی ایرانی
ساز(ها)	سنتور و سه‌تار
سال‌های فعالیت	۱۳۵۶–۱۳۸۸
سازهای برجسته
سنتور
وب‌گاه	www.meshkatian.ir/Default.htm

پرویز مشکاتیان (۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ در نیشابور - ۳۰ شهریور ۱۳۸۸ در تهران) آهنگساز، موسیقی‌دان، استاد دانشگاه، پژوهشگر و نوازنده سنتور اهل ایران بود. او به سه تار نیز آشنایی داشت.

زندگی‌نامه و فعالیت‌هنری

پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۳۴ در نیشابور به دنیا آمد. او مقدمات موسیقی را از شش سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان، که استاد سنتورنوازی و آشنا با ویولن و سه‌تار بود، آموخت. وی آموختن موسیقی را در طول تحصیل در زادگاهش، نیشابور پی گرفت و تا پایان دورهٔ متوسطه همچنان در پیشگاه پدر به فراگیری و تمرین مشغول بود. او در سال ۱۳۵۳ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبا در دانشگاه تهران شد و به آموختن ردیف میرزا عبدالله نزد نور علی خان برومند و ردیف موسیقی سنتی نزد دکتر داریوش صفوت پرداخت.

وی همزمان با آموزش ردیف، مبانی موسیقی ایرانی را نزد اساتیدی چون دکتر محمدتقی مسعودیه، دکتر مهدی برکشلی، عبدالله دوامی، سعید هرمزی و یوسف فروتن فرا گرفت. او نوازندگی سنتور را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به صورت بسیار جدی ادامه داد و توانست در نوازندگی این ساز به مهارت ویژه و چشمگیری دست پیدا کند و همچنین توانست کارهای بزرگ فراوانی را در زمینهٔ آهنگسازی و نوازندگی سنتور به ویژه در زمینهٔ ساخت قطعات همنوازی (ارکسترال)، تصنیف و نیز تکنوازی انجام دهد. مشکاتیان در این سال‌ها، کنسرت‌های متعددی با خوانندگانی چون پریسا و هنگامه اخوان اجرا کرد و در سال ۱۳۵۶، گروه عارف را تشکیل داد.

وی در آزمون موسیقی باربد که به ابتکار استاد نورعلی برومند برگزار می‌گردید، به همراه پشنگ کامکار مقام نخست در رشتهٔ سنتور و همراه با داریوش طلایی، مقام ممتاز در ردیف‌نوازی را به دست آورد. وی همسر سابق افسانه شجریان بوده و صاحب دو فرزند به نامهای آوا و آیین است.

فعالیت حرفه‌ای

مشکاتیان از سال ۱۳۵۶، همکاری با رادیو را زیر نظر هوشنگ ابتهاج آغاز کرد ولی پس از واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفاء داد و مؤسسه چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا تشکیل داد. سپس با همکاری شهرام ناظری، تصنیف «مرا عاشق» را بر روی شعر مولانا ساخت. از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ با محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجهٔ این همکاری، آثار ماندگاری چون بیداد، آستان جانان، سِرّ عشق، نوا، دستان، گنبد مینا و جان عشاق بود. وی در همهٔ این آثار، به عنوان آهنگ‌ساز و نوازندهٔ سنتور (در سِرّ عشق به عنوان نوازندهٔ سه‌تار و در جان عشاق فقط آهنگ‌ساز) همکاری داشت.

او همچنین کارهای بسیار پرباری با نوازندگانی چون حسین علیزاده (سرپرست گروه عارف و گروه شیدا) و محمدرضا لطفی (سرپرست گروه شیدا) دارد.

پس از قطع همکاری با محمدرضا شجریان، وی با خوانندگانی چون علی جهاندار، ایرج بسطامی، علیرضا افتخاری، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان و شهرام ناظری همکاری کرد. او همچنین در فستیوال جهانی موسیقی تحت عنوان (روح زمین) در کشور انگلستان شرکت کرد و مقام نخست را بدست آورد.

مشکاتیان از سال ۱۳۷۶ اجراهای صحنه‌ای و انتشار آلبوم را متوقف کرد و تا تابستان سال ۱۳۸۴ کنسرتی در کشور اجرا نکرد.

یکی از واپسین کارهای وی آلبوم تکنوازی تمنا بود که در سال ۱۳۸۴ نواخت و منتشر کرد. همچنین وی در روزهای ۶ تا ۹ آذر ۱۳۸۶ به عنوان سرپرست گروه عارف کنسرتی در تهران برگزار کرد که حمیدرضا نوربخش به عنوان خواننده در آن شرکت داشت. در سال ۱۳۸۶، پس از حضور پرویز مشکاتیان در کنسرت محمدرضا شجریان، رابطهٔ این دو استاد موسیقی ایرانی که بیش از یک دهه تیره بود، مجدداً برقرار شد. همچنین، در مراسم جشن خانه موسیقی در ۲۳ مهر ۱۳۸۶، لوح تقدیر از یک عمر فعالیت هنری توسط محمدرضا شجریان به عنوان رئیس شورای عالی خانهٔ موسیقی به پرویز مشکاتیان داده شد.

از آثار مشکاتیان، کتاب‌های فراوانی منتشر شده‌است. از این کتاب‌ها می‌توان به اثرهای بیست قطعه برای سنتور، گل آئین، گل آوا، سُل آیین، مجموعه تصانیف، بیداد، لاله بهار اشاره نمود.

درگذشت

مزار پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان در تاریخ ۳۰ شهریور سال ۱۳۸۸ در منزلش در تهران و در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. در مراسم او نماینده وزیر ارشاد نیز سخنرانی کرد که با مخالفت مخالفان روبرو شد؛ در طی سخنرانی وی حاضران سوت و کف می‌زدند تا مانع سخنرانی نماینده وزیر ارشاد شوند.

همچنین مراسم تشییع پیکر پرویز مشکاتیان در روز ۴ مهر در زادگاهش نیشابور، از مقابل اداره فرهنگ و ارشاد و با حضور جمعیتی نزدیک به ۱۵ هزار نفر برگزار گردید. در این مراسم که هنرمندانی همچون حسین علیزاده، محمدرضا درویشی، همایون شجریان، کیوان ساکت، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان، محمدرضا رستمیان، شروین مهاجر و پژمان طاهری حضور داشتند، گروهی از دانشجویان دانشکده هنر نیشابور به نشانه عزا تعدادی از سازهای خود را کفن‌پوش کرده بودند. همچنین گروه موزیک شهر نیشابور در طول مراسم تشییع مارش عزا اجرا می‌کرد. پیکر پرویز مشکاتیان پس از مراسم تشییع و خواندن نماز در مسجد جامع نیشابور، در محوطه بیرونی باغ عطار و در جوار مقبره عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.

در چشم دیگران

بهرام بیضایی در سوگ مشکاتیان نوشت: «خروشی خاست وَه وَه وای در وای؛ / که قانونِ فَلَک بُگسَسْت ناگاه! / مگر سازِ جهان از کوک اُفتاد، / که سوگِ تار و دَف بَرخاست تا ماه! / فغان بَر شد ز هر سو شور در شور، / که سازی را شکسته قهرِ تقدیر! / نواییْ رُخ نهان کردَه‌ست در خاک؛ / چه دانی جز که قهر از این به تعبیر! / غریو آمد ز گیتی مرگ در مرگ؛ / که خُنیاگر رهِ خونِ روان بَست! / چو خنده دید رفته از لبِ ساز، / نه ساز ـ آری ـ که جانِ خویش بِشْکست! / برآمد مویه از چَنتارِ چنگی؛ / که زخمِ دل به زخمه باز کردَم! / چو یادَت را به مضرابِ دوتایی، / به گوشِ این جهان آواز کردَم!» و محمدرضا شفیعی کدکنی چنین سرود: «ای دوست وقت خفتن و خاموشی‌ات نبود / وز این دیار دور فراموشی‌ات نبود / تو روشنا سرود وطن بودی و چو آب / با خاک تیره‌روز هم آغوشی‌ات نبود / میخانه‌ها ز نعره تو مست می‌شدند / رندی حریف مستی و می‌نوشی‌ات نبود / دود چراغ موشی دزدان ترا چنین / مدهوش کرد و موسم خاموشی‌ات نبود / سهراب اضطراب وطن بودی و کسی / زینان به فکر داروی بیهوشی‌ات نبود / در پرده ماند نغمه آزادی وطن / کاندیشه جز به رفتن و چاوشی‌ات نبود / در چنگ تو سرود رهایی نهفته ماند / زین نغمه هیچ‌گاه فراموشی‌ات نبود / ای سوگوار صبح نشابور سرمه‌گون / عصری چنین سزای سیه‌پوشی‌ات نبود»

جستارهای وابسته

• موسیقی ایرانی
• فهرست اهالی نیشابور

پیوند به بیرون

• وب‌گاه رسمی پرویز مشکاتیان
• هنر موسیقی ایرانی
• وب‌گاه ایرانیان
• پرویز مشکاتیان (زندگی و مرگ)
• مراسم هفتمین روز درگذشت پرویز مشکاتیان در نیشابور
• تصویر سنگ مزار استاد مشکاتیان در محوطه بیرونی باغ عطار
• خاموشی مضراب‌های چالاک؛ سالمرگ پرویز مشکاتیان
• Parviz Meshkatian at Iranian.com
• محمود خوشنام: موسیقی سنتی در گذار زمان؛ گفتگویی منتشر نشده با مشکاتیان

پانویس

{{{1}}}
نام آلبوم	سال انتشار	آهنگ‌ساز	نوازنده	خواننده	ناشر	توضیحات
چاووش ۴		Y	Y	هنگامه اخوان، شهرام ناظری		آهنگسازان: محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، با همکاری گروه شیدا و عارف.
چاووش ۶			Y	محمدرضا شجریان		آهنگسازان: محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، با همکاری گروه شیدا، آهنگ‌ساز تصنیف ایرانی (پرویز مشکاتیان)
چاووش ۷	۱۳۵۸	Y	Y	محمدرضا شجریان، شهرام ناظری		در ساخت موسیقی این اثر محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، هوشنگ کامکار و حسین علیزاده همکاری داشتند. با همکاری گروه شیدا و عارف.
چاووش ۱۲	-	Y	Y			این مجموعه شامل دو نوازی سنتور و تمبک (ناصر فرهنگ‌فر) می‌باشد.
آذرستون	-	Y	Y	محمدرضا شجریان		به صورت رسمی منتشر نشد. سنتور (مشکاتیان)، نی (محمد موسوی).
بیداد	۱۳۶۴	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	بخش اول در دستگاه همایون و با آهنگ‌سازی پرویز مشکاتیان و بخش دوم در همایون و شور و با نوازندگی تار توسط غلامحسین بیگجه‌خانی.
آستان جانان	۱۳۶۴	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	در سال ۱۳۶۲ در سفارت ایتالیا در تهران اجرا و در سال ۱۳۶۴ منتشر شد. نوازنده سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (ناصر فرهنگ‌فر).
سر عشق	۱۳۶۵	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	در سال ۱۳۶۱ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. این آلبوم در دستگاه ماهور اجرا شده‌است. سه‌تار (مشکاتیان)، نی (محمد موسوی).
لاله بهار	۱۳۶۵	Y	Y	شهرام ناظری		لالهٔ بهار در سال ۱۳۶۲ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. اجرا توسط گروه عارف.
نوا	۱۳۶۵	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	این آلبوم در دستگاه نوا آغاز شده و سپس در گوشه‌هایی از شور، بیات ترک و سه‌گاه ادامه می‌یابد. اجرا توسط گروه عارف.
دود عود	۱۳۶۷	Y	Y	محمدرضا شجریان	هالکو	تنظیم این آلبوم با کامبیز روشن‌روان بود، در سال ۱۳۶۶ اجرا و در ۱۳۶۸ منتشر شد. بخشی از آلبوم با اجرای ارکستر.
دستان	۱۳۶۷	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	در دستگاه چهارگاه، اجرا توسط گروه عارف.
افشاری مرکب	۱۳۶۸	Y	Y	ایرج بسطامی	چهارباغ بانگ، هم‌آواز آهنگ	کنسرت گروه عارف در ایران و اروپا.
افق مهر	۱۳۶۹	Y	Y	ایرج بسطامی	سروش	گروه عارف
خلوت‌گزیده	۱۳۷۰		Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	اجرای سنتور مشکاتیان در (روی ب) آلبوم.
مژده بهار	۱۳۷۱	Y	Y	ایرج بسطامی	دستان، چهارباغ بانگ	گروه عارف
صبح مشتاقان	۱۳۷۳	Y	Y	علی جهاندار	چهارباغ بانگ
قاصدک	۱۳۷۳	Y	Y	محمدرضا شجریان		به صورت رسمی منتشر نشد. سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (همایون شجریان).
جان عشاق	۱۳۷۴	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	تنظیم: محمدرضا درویشی، پیانو: جواد معروفی
گنبد مینا	۱۳۷۴	Y	Y	محمدرضا شجریان	دل آواز	اجرادر مایه‌های دشتی، سه گاه، ماهور و چهارگاه.
کنج صبوری	۱۳۷۵	Y	Y	علی رستمیان	چهارباغ بانگ	اجرای گروه عارف
وطن من	۱۳۷۶	Y	Y	ایرج بسطامی	هم‌آواز آهنگ	گروه عارف
موسم گل		محمدرضا درویشی	Y	ایرج بسطامی		اجرای تصانیفی از عارف و شیدا توسط ارکستر سمفونیک تهران، در این آلبوم پرویز مشکاتیان نظارت و نوازندگی سه تار را بر عهده داشته‌اند
کنسرت ۷۶ گروه عارف		Y	Y	حمیدرضا نوربخش	چهارباغ بانگ	گروه عارف
کنسرت فستیوال مولانا در ایتالیا		Y	Y		چهارباغ بانگ	دو نوازی پرویز مشکاتیان (سنتور) و ناصر فرهنگ‌فر (تنبک).
لحظه دیدار	۱۳۸۰	Y	Y		چهارباغ بانگ	پرویز مشکاتیان(سنتور)، محسن کثیرالسفر(تنبک)، بهداد بابایی(سه‌تار)
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان۱	۱۳۸۲	Y	Y	شهرام ناظری، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، علیرضا افتخاری		گروه عارف
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان ۲		Y	Y	محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، ایرج بسطامی، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، سپیده رئیس‌السادات
کنسرت راست پنجگاه	۱۳۸۳	Y	Y	ایرج بسطامی	چهارباغ بانگ	گروه عارف
پس پرده	۱۳۸۵	Y	Y		چهارباغ بانگ	سه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان. اجرای خصوصی در سال‌های ۱۳۶۲٬۶۳٬۶۴ و ۱۳۷۱
سرو آزاد	۱۳۸۶	Y	Y	Y	چهارباغ بانگ	سه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان، تنبک (جمشید محبی).
مقام صبر	۱۳۸۷	Y	Y	علیرضا افتخاری	هم‌آواز آهنگ
بیست قطعه برای سنتور	۱۳۸۸	Y	Y		چهارباغ بانگ	سنتور: پرویز مشکاتیان، محمدرضا رستمیان.
تمنا	۱۳۸۸	Y	Y		سروش	پرویز مشکاتیان (سنتور)، آئین مشکاتیان (تنبک).
دو نوازی (همایون، سه گاه)	۱۳۸۸	Y	Y		چهارباغ بانگ	پرویز مشکاتیان(سنتور)، ناصر فرهنگ‌فر و جمشید محبی(تنبک).
طریق عشق	۱۳۹۵	Y	Y	محمدرضا شجریان	ایران گام	کنسرت گروه عارف در پاریس سال 1989
آثار پرویز مشکاتیان پرویز مشکاتیان سرو آزاد  • لحظه دیدار  • چاووش ۶ • چاووش ۱۲ • دونوازی چگور آهنگ ۲۱ (پرویز مشکاتیان وناصر فرهنگ‌فر) • دونوازی چگور آهنگ ۲۲ (پرویز مشکاتیان وناصر فرهنگ فر) • ۲۰ سال با آثار پرویز مشکاتیان • بیست قطعه برای سنتور • بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان • بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان ۲ • بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان 3' • تمنا • پس پرده خواننده محمدرضا شجریان آستان جانان • بیداد • سر عشق • نوا، مرکب‌خوانی • دود عود • دستان • جان عشاق • گنبد مینا • خلوت‌گزیده • آذرستون • همراه شو عزیز • طریق عشق خواننده ایرج بسطامی افشاری مرکب • مژده بهار • افق مهر • وطن من • کنسرت راست پنجگاه (۱ و ۲) خواننده شهرام ناظری لاله بهار • چاووش ۷ • چاووش ۴ سایر افراد صبح مشتاقان (علی جهاندار) • مقام صبر (علی‌رضا افتخاری) • کنج صبوری (علی رستمیان) • کنسرت گروه عارف (حمیدرضا نوربخش)

|}